Dagblaðið Vísir - DV - 05.12.1998, Blaðsíða 18

LAUGARDAGUR 5. DESEMBER 1998 JL>V
X "T
i8 heygarðshornjð
Að biarga jörðinni
Það var áhrifamikið að koma í
Háskólabíó fyrir nákvæmlega viku
og skynja stemninguna hjá fólkinu
sem streymdi þar inn og fyllti
stóra salinn til að mótmæla áform-
um stjómvalda um virkjanir á há-
lendi íslands og álverksmiðju á
Reyðarfirði. Það var magnað að
upplifa þegar gjörvallur þingheim-
ur reis úr sætum og hyllti Guð-
mund Pál Ólafsson sem á réttu
augnabliki hafði þor til að rísa upp
gegn veldi Landsvirkjunar, þessar-
ar vercddlegu þjóðkirkju, og mót-
mæla starfl hennar af þvílíku afli
að enn vita menn þar á bæ ekki
sitt rjúkandi ráð.
Þetta var áhrifamikið, þetta var
viðburður, seinna á maður eftir að
segja:- manstu, um einmitt þennan
fund.
******
Ég horfði á fréttirnar í sjónvarp-
inu um kvöldið. Ég beið þolinmóð-
ur á meðan Ólcifur Sigurðsson
sagði í löngu máli frá jólagjöfmni í
ár í Bandaríkjunum og reyndi í
leiðinni að hvetja konur til þess að
ganga í pelsum; ég horfði á langa
frásögn af körfuboltaleik þar sem
hundrað manns horfðu á íslend-
inga tapa fyrir Eistum; ég horfði á
hverja uppfyllingarfréttina af
annarri og aldrei kom frásögnin af
fundinum í Háskólabíói þar sem á
annað þúsund manns höfðu komið
saman og samþykkt harðorða
ályktun um hálendismál. Var það
ekki frétt? Hafði það ekki gerst?
Það var ekki fyrr en daginn eftir
að það kom í ljós að fréttastofa
sjónvarpsins hafði ekki treyst sér
til að segja frá þessum fundi fyrr
en blaðafulltrúi Landsvirkjunar
væri búinn að undirbúa sig. Sá
undirbúningur hafði skilað sér í
því að Þorsteinn Hilmarsson var
að bauka eitthvað með spil sem
ekki var gott að fá botn í; Þor-
steinn hafði líka fundið fréttaflöt-
inn fyrir sjónvarpsmenn því aðal-
fréttin um fundinn virtist vera sú
að Landsvirkjun hefði ekki átt
kost á því að ávarpa fundinn.
Glúmur Baldvinsson fréttamaður
vitnaði líka í Einar Ben. eins og
guðspjallamann og spurði Guð-
mund Pál hvort Einari hefði virki-
lega skjátlast, rétt eins og ekki sé
komið nóg af því nú í lok tuttug-
ustu aldar að við séum að reyna að
lifa samkvæmt forskriftum og hug-
sjónum 19. aldar manna sem vissu
ekki einu sinni að til væri ósonlag.
Við gætum allt eins aðhyllst
hugmyndir Einars Ben um reyk-
ingar: á hans dögum vissu menn
ekkert um skaðsemi tóbaks enda
brældi hann vindla af miklu kappi.
Nú vitum við hins vegar betur.
Meira að segja maður eins og ég er
til þess bærari að taka afstöðu til
stóriðju á íslandi en Einar Bene-
diktsson.
******
Rök segja þeir - ekki tilfinning-
ar. Hvað eiga þeir eiginlega við?
Eru þetta andstæður? Eru til ein-
hver rök sem lausar eru við til-
finningar? Er verið að reyna að
segja okkur að Einar Ben hafi í
virkjanaljóðum sínum ekki haft í
frammi tilfinningaþrunginn mál-
flutning? Er sú hugsun að álverk-
smiðja á Reyðarfirði verði til þess
að veita flölda manns atvinnu og
stuðla þannig að traustri byggð á
Austflörðum ekki í rauninni byggð
á tiifinningum?
Sú hugsun að
Austfirðir eigi að
vera í byggð -
eru ekki tilfinn-
ingaleg sjónar-
mið öðrum frem-
ur þar á bak við?
Er þetta sæmandi
málflutningur að
setja umræðuna
svona upp: það
sem okkur finnst,
það eru rök, en
það sem ykkur
finnst, það eru
tilfinningar.
Eru það rök en
ekki tilfinningar
að hundsa ein-
faldlega það sem
náttúrufræðing-
ar hafa til mál-
anna að leggja en
einblína á mannvirkjavit verk-
fræðinganna? Er það tilfinninga-
semi en ekki rökvísi að hvetja til
varfærni í umgengni við náttúr-
una og hennar flóknu ferli sem við
botnum enn ósköp lítið í?
Þetta er heimskulegur málflutn-
ingur og hættulegur og til þess fall-
inn að rugla fólk i rlminu.
Annars mega þeir kalla þetta
það sem þeim sýnist. Það má einu
gilda hvort við köllum það rök eða
tilfinningar að finnast váleg til-
hugsun að íslendingar verði ein
vestrænna þjóða til að koma sér
undan alþjóðasamþykktum um að
draga úr losun efna sem eyða óson-
laginu. Því það er þetta sem málið
snýst um. Við erum einfaldlega
fallin á tíma. Það er því miður of
seint fyrir íslendinga að fara i stór-
fellda uppbyggingu á stóriðju. Slík
stefna er óá-
byrg í heimin-
um; og þótt við
höfum til þessa
litið á okkur
sem laumufar-
þega í velferð-
arhraðlestinni,
þá erum við nú
hérna samt;
við erum ekki
huldufólk.
******
Fundurinn var
magnaður.
Ræður voru
allar sérlega
vel samdar og
sköruglega
fluttar, dansat-
riðin voru
spaugileg,
Súkkatmenn
frábærir að
vanda, og Diddi fiðla gerði mikið
fyrir stemninguna. Aðeins eitt sem
er að brjótast um í mér: þjóðernis-
hyggjan var kannski fullsterk á
köflum, þvi að ef umhverfismálin
snúast um eitthvað þá er það alveg
áreiðanlega ekki um skýlausan
svokallaðan sjálfsákvörðunarrétt
þjóða eða svokallað fullveldi -
heldur hitt að brjóta niður alla
bjánalega múra þjóða í milli og
vinna saman að því markmiði að
bjarga jörðinni undan rökspeking-
um.
dagur i hfi
Dagur í lífi Hjálmars H. Ragnarssonar tónskálds:
Með hnút í maganum
Dagurinn er helgaður fundinum í Háskólabíói. Mikill undirbúningur að
baki og stór hópur fólks hefur lagt hönd á plóg. Yfirskriftin er skýr: „Með
hálendinu - gegn náttúruspjöllum."
Venjulega vakna ég við rás-
merkið í vekjaraklukkunni en nú
er það eftirvæntingin sem leysir
svefninn. Ég er glaðvaknaður þeg-
ar klukkan glymur og í huganum
margsinnis búinn að sviðsetja at-
burðarás dagsins. Það er margt
sem getur farið úrskeiðis og ekki
laust við að ég sé með hnút í mag-
anum þegar ég stíg fram úr. Ég
skrepp í bakaríið eftir brauði og
við Ása eigum notalega stund við
morgunverðinn.
Hvað er eiginlega að
gerast?
Mogginn eins og venjulega: er-
lendar fréttir og innlendar, minn-
ingargreinar og bókakrítík. Litla
auglýsingin okkar fyrir fundinn
hefur lent aftast í blaðinu, við því
er lítið að gera, en það er hins veg-
ar Landsvirkjun sem tekur sviðið.
Heilsíðuauglýsing í miðju blaði, í
lit og með myndum, og skilaboðin
þau að þeir sem andæfi áformum
fyrirtækisins kunni ekki að greina
tilfinningar frá rökum! Ekki laust
við að mér bregði - hvað er eigin-
lega að gerast? Er auglýsingunni
stefnt gegn fundinum okkar, og
ætlar fyrirtækið í krafti valds síns
að spilla lýðræðislegri umræðu
um þetta mikilvæga mál? Það er
margt sem rennur í gegnum huga
minn þessa örskotsstund sem aug-
lýsingin er fyrir framan mig en ég
má ekki vera að þvi að hanga yfir
þessu því klukkan tólf ætlum við
að hittast niðri í bíói til að sam-
tengja dagskrána. Það er Kolbrún
Halldórs sem þar stýrir verki og
eins gott að koma ekki of seint.
Þegar ég hringi á leigubíl situr
auglýsing Landsvirkjunar þó enn í
mér og ég velti því fyrir mér
hvemig fyrirtækið ætli eiginlega
að réttlæta það að það ausi flár-
munum úr vösum almennings í
áróðursherferð gegn sjónarmiðum
sem stór hluti þjóðarinnar er fylgj-
andi.
Leigubílstjórinn veit allt um
fundinn og heldur yfir mér kjarn-
yrta ræðu um stefnuna í stóriðju-
málum: „Þessir kallar sjá ekkert
annað en túrbínur og verksmiðju-
strompa og halda að framtíðin
liggi í iðnaði sem ekkert nútíma-
vætt iðnríki vill lengur líta við.
Þeim hefði verið nær að eyða þess-
um þrjú þúsund milljónum í að
bæta samgöngurnar þarna fyrir
austan og byggja upp skólana."
Ekki reyni ég að mótmæla þessu
en spyr hvort hann ætli ekki að
koma á fundinn. „Því ekki það,
maður getur víst ekki alltaf setið
hjá og látið aðra hafa vit fyrir
sér.“
Söguleg stund
í stóra sal Háskólabíós er allt á
fleygiferð. Ljósamenn og hljóð-
menn á þönum, listafólkið að tín-
ast inn og ræðumennimir í start-
holunum fyrir hljóðprufur.
Nokkrir hafa verið á fótum alla
nóttina til þess að koma upp ljós-
um og öðrum tæknibúnaði svo
ekki er skrýtið þótt þreyta sjáist
á sumum andlitum. Fram í and-
dyri er stór hópur fólks að undir-
búa plakatasöluna og er ljóst að
grimmt verður gengið fram í því
að ná aurum í kassann til þess að
endar nái saman.
Fyrstu gestirnir ganga í salinn
og tryggja sér bestu sætin. Ása
kemur með Ninu og Snorra og
þau veifa til mín þvert yfir alla
bekkina. Það er stöðugur straum-
ur en þó er salurinn aðeins rúm-
lega hálfsetinn klukkan tvö þeg-
ar ætlað er að fundurinn byfji.
Höfum við misreiknað okkur?
Doktor Hilmar fer fram til að
kanna málin betur og kemur að
vörmu spori aftur, mikið glaðari
en hann var þegar hann fór:
„Anddyrið er troðfullt af fólki
(allir að kaupa plaköt) og biðröð-
in nær langleiðina út að Hótel
Sögu! „ Þvilíkur léttir! Ég sé
glampann í augunum á Birgi Sig.
og skynja með sjálfum mér að
söguleg stund er runnin upp.
Þegar kórinn er búinn að
syngja „Land míns föður“ og ég
set fundinn þá er setið í hverju
sæti og fólk meira að segja byrj-
að að raða sér eftir göngunum.
Stemningin er gífurleg og eftir
fyrstu ræðuna ætlar klappinu
aldrei að linna og mannfiöldinn
ris úr sætum. Hvert atriðið rek-
ur annað í mjúku tempói. Lista-
fólkið slær töfrasprotum til allra
átta og ræðumennirnir fylgja
máli sínu eftir með rökum og
krafti. Ályktun fundarins er sam-
þykkt með dúndurlófaklappi og í
lokin sameinast menn í öflugum
söng.
Um kvöldið hittumst við á veit-
ingastað. Maturinn er reyndar
bæði vondur og dýr en það spill-
ir ekki gleði okkar yfir því
hversu vel hefur tekist. Líflegar
umræður, enda fólk af ólíkum
sviðum og menn strengja þess
heit að halda baráttunni áfram.
Þegar heim er komið nær þreyt-
an völdum, spennufall, og ákveð-
inn tómleiki. Viðburðaríkur dag-
ur er á enda.