Dagblaðið Vísir - DV - 05.12.1998, Blaðsíða 36

36
LAUGARDAGUR 5. DESEMBER 1998 DV
viðtal
„Ef landlæknir bregst því að standa vörð um skyldur sínar, þá getur hann „Talaðu sem minnst um galla þína og mistök, aðrir sjá um það.“
eins farið heim,“ segir Ólafur Ólafsson, fyrrverandi landlæknir.
DV-myndir ÞÖK
„Mér var góðfúslega bent á að fólksfluti
sem ég hafði heimsótt og ég sá síðar að
Ólafur Ólafsson landlœknir hefur látið af embœtti landlœknis eftir 26 ára starf.
Hann segist vera feginn að hafa náð þeim aldri sem hann hefur náð og auk þess skilj-
ist honum á náunganum að hann hafi komið standandi niður. Það þyki gott í dag, á
þeim tímum sem gefin hafa verið út veiðileyfi á embœttismenn. Þeir séu ekki einu sinni
friðaðir á vorin. Hann sé hins vegar vel lifandi.
Glíman við ráðherrana
Ólafur hefur aldrei orðið
kerfiskall, eins og þeir gerast, því
hann hefur ekki veigrað sér við því
að segja óþægilega hluti og brydda
upp á erfiðum málum. En hvað seg-
ir hann við því sem sumir halda
Ólafur segir að yfirleitt hafi sér
gengið ágætlega að glíma við ráð-
herrana. En staðan sé þannig að
landlæknir þurfi að sjá tO þess að
heilbrigðisþjónustu sé sinnt eftir
landslögum. Ef landlæknir ekki
bendi á það sem úrskeiðis fer og
heldur því til streitu, þó að póli-
„Auðvitað er viss eftirsjá i emb-
ættinu," segir Ólafur. „Þetta er
þjónustuembætti sem iðar af lífi og
það hefur verið gaman að takast á
við það. Ég hef líka verið heppinn
með samstarfsmenn sem ég hef unn-
ið náið með og 1 raun sé ég ekki síð-
ur eftir þeim en starfinu sem slíku.“
Læknir verður
landlæknir
Faðir Ólafs, sem var bóndi í Braut-
arholti, sendi börn sín í framhalds-
nám. Hann var ekki háskólamenntað-
ur maður sjálfur en sonur prests úr
Austur-Húnavatnssýslu og móðir
Ólafs var prestsdóttir.
„Ég lauk læknaprófi héðan frá há-
skólanum í janúar 1957. Ég ákvað að
fara strax utan til framhaldsnáms, þó
að mælt væri með því að læknar
tækju kandidatsnámið hér heima. Við
fórum tveir saman til Kaupmanna-
hafnar, ég og Ragnar Arinbjarnar,
sem þá var kvæntur Vigdísi Finn-
bogadóttur. Við hringdum strax morg-
uninn eftir komuna til landlæknis
Dana og báðmn hann aö útvega okkur
stöðu og fyrir hádegi var búið að ráða
okkur. Þetta gekk allt vel og ég var
kandídatsárið þar en flutti mig svo
yfir til Svíþjóðar í mitt framhaldsnám
sem ég stundaði fyrst í farsóttum, svo
í lyflæknisfræði og að lokum í hjarta-
sjúkdómum. Síðar lærði ég í Bret-
landi það sem kallað er lýðheilsa í
dag. Ég var síðan kominn í stöðu að-
stoðaryfirlæknis á Karólínska sjúkra-
húsinu þegar mér var boðin yfirlækn-
isstaða á rannsóknarstofu Hjarta-
verndar. Ég tók henni og sinnti í
fimm ár, þar til 1972 þegar laus var
staða landlæknis sem ég sótti um,
fimm mínútur fyrir tólf.“
Hafðirðu tíma tU þess að koma þér
upp fjölskyldu?
„Já. Ég veit að vísu ekki hvort ég
náði í konu mína eða hún náði í mig.
En ég er giftur Ingu Marianne Ólafs-
son sem er sænskur hjúkrunarfræð-
ingur. Hún er sérfræðingur í barna-
hjúkrun og vann lengi á Landakoti en
er nú skólahjúkrunarfræðingur í
Hagaskóla. Við eigum fimm börn og
tvö átti ég fyrir hjónaband. Böm okk-
ar hafa lagt fyrir sig lögfræði, hjúkr-
unarfræði, stjórnmálafræði og útlend-
ingaeftirlit."
Ég veiði ekki lax!
Þegar Ólafur er spurður um áhuga-
mál segist hann fyrst og fremst hafa
gífurlegan áhuga á manneskjunni.
„Landlæknisembættið er þjónustu-
embætti. Það er í lögum að állir þegn-
ar íslands eigi að fá þá bestu heil-
brigðisþjónustu sem völ er á. Þegar
vegið er að þeim rétti manna kemur
til kasta landlæknis og hann lendir
óhjákvæmilega í mjög alvarlegum
málum þar sem hann þarf að þjónusta
þá sem eiga erfitt. Það kallar vita-
skuld á það að maður fari að hugsa
mikið um manneskjuna og það hefur
einnig orðið að mínu aðaláhugamáli.
Ég hef einnig haft mikinn áhuga á
sögu, les hana mikið og það kom
reyndar vel til greina að ég gerði
sagnfræði að ævistarfi mínu. Ferðalög
um landið heilla mig mjög og ég held
að á þessum 26 árum hafi ég líklega
farið sjö sinnum um allt ísland. Skrið-
ið eftir hverjum firði.“
En laxinn, golfið og briddsið?
„Ég hef alveg sloppið við laxveiði-
og golfdellu og bridds spilaði ég bara í
skóla. Mér sýndist líka á viðtölum við
ýmsa menn fyrr á þessu ári að lax-
veiðiáhugi hafi farið mjög dvínandi.
Það fyrsta sem þeir sögðu áður en við-
talið hófst var: „Ég veiði ekki lax!“
Það hlýtur að hafa dregið mjög úr vin-
sældum þeirrar íþróttar."
Þú hefur ekki hugsað þér að fara að
dedúa við slíkt fyrst þú ert nú laus við
atið sem fylgir embættinu?
„Ég hugsa meira um framtíðina en
fortíðina þó að ég hafi ekki tekið nein-
ar ákvarðanir varðandi mina framtíð.
Iðjuleysi er þreytandi og slítandi og ég
held að það færi mér illa. Því tel ég
rétt að leggjast ekki alveg á meltuna
þó að ég sé laus úr embættinu og mér
hefur komið í hug aö opna stofu. Ein-
hver spurði mig þegar ég viðraði þess-
ar hugmyndir hvort það yrðu ekki
bara gamaldags lækningar. Ætli það
verði ekki svo,“ segir Ólafur og hlær.
Ólafur hefur reynt að halda tengsl-
um við læknastarfið í landlæknistíð-
inni og oft hlaupið í skarðið fyrir
heilsugæslulækna víðs vegar um
landið. „Ég er ekki viss um að ég sé
neitt sérstaklega góður embættismað-
ur, þar sem ég hélt að slík hlaup væru
embættinu til góðs. Þá var mér góð-
fúslega bent á að fólksflutningar
hefðu aukist frá þeim bæjarfélögum
sem ég hafði heimsótt og ég sá síðar
að það var nokkuð til í því. Einu sinni
flugum við til skiptis, þrír læknar, til
Flateyrar, Þingeyrar og Hólmavíkur
þegar þar var læknislaust. Fljótlega
eftir það grófu þeir göng til ísafjarðar.
Að öllu gamni slepptu held ég að
það sé ekki gott fyrir stjórnendur að
tala bara við millistjómendur, þar
sem ekki er víst að maður fái athuga-
semdir fólksins ómeltar úr meltingar-
vegi þeirra. Mikið af hugmyndunum
sem ég hef fengið eiga rætur að rekja
til veru minnar á þessum stöðum og
kynnum mínum af fólkinu þar. Þá
veit maður sjálfur hvernig ástandið er
og enginn býr til neinar sögur."
fram að hann hafi verið óvinsæll
hjá heilbrigðisráðherrum í gegnum
tíðina?
„Það er ekki rétt, þó að einn ráð-
herrann hafi ekki talað við mig í
fleiri mánuði.“ segir Ólafur. En það
var líka vegna þess að það kom
fram stjómarfrumvarp um að leggja
landlæknisembættið niður. Það átti
að sameina það embætti ráðuneytis-
stjóra í heilbrigðisráðuneyti og
þetta kom í hausinn á mér nokkmm
mánuðum eftir að ég hóf störf. Mér
þótti bitinn stór að kyngja. Ég fór til
ráðherra og sagði að ég sætti mig
ekki við þetta og rétti honum upp-
sagnarbréf, sem ég held að hann
hafi stungið ofan í skúffu. Skrifaði
síðan hréf sem ég sendi til heilbrigð-
isnefndar Alþingis og Alþingi féllst
á min rök. Ráðherra varð súr um
tíma en síðan urðum við miklir vin-
ir.“
tíkusar séu ekki á sömu skoðun, þá
geti hann tekið sínar pjönkur, labb-
að upp í ráðuneyti, sest þar og farið
í einu og öllu eftir því sem ráðu-
neytið segir.
„Ef landlæknir bregst því að
standa vörð um skyldur sínar, þá
getur hann eins farið heim. Skoðan-
ir mínar og ráðherra hafa ekki
alltaf farið saman en málin hafa þó
alltaf leyst að lokum. Embætti heil-
brigðisráðherra er eitt erfiðasta
embættið og ráðherrar þess mikið í
skotlínunni og fá oft ekki þann
stuðning sem þeir eiga að fá. Núver-
andi ráðherra sýnist mér vera vax-
andi í starfi, enda orðin sjálfstæð-
ari,“ segir Ólafur.
Deilan um Sogn
Fyrsta málið sem kom inn á borð til
Ólafs eftir að hann gerðist landlæknir
Jón Þorsteinsson gigtarlæknir:
Er og verður landlæknir
„Mér hefur alltaf líkað vel við Ólaf, enda ervun við frændur, en fyrst
kynntist ég honum þegar við unnum saman á rannsóknarstöð Hjarta-
verndar. Það sem mér líkar best við Ólaf er hvað hann er skemmtilegur og
mikill höfðingi heim að sækja. Brandarar hans og hnyttiyrði eru fleyg,
hann er ráðhollur, mjög frjór í hugsun og fljótur að hugsa og framkvæma.
Eftir að hann varð landlæknir voru margir sem ekki spáðu vel fyrir
honum í starfi vegna þess hversu vondur ræðumaður hann var. Við fé-
lagar hans gerðum okkur til dæmis að leik að skoða hversu oft hann gæti
raðað saman altso. Hann er frægur fyrir sín altso. En í embættinu hefur
hann þroskast í frábæran ræðuskörung og tilgáta mín er sú að hann hafi
tekið sér einn fomkappanna til fyrirmyndar, farið upp á Brautarholt og
þmmað yfir briminu á Kjalarnesi með steinvölu í munninum, slík eru
stakkaskiptin. Mér hefur líkað vel við hann sem landlækni þó að leiðir
okkar hafi lítið legið saman þessi ár. Hann hefur tekið embættið réttum
tökum og bryddað upp á mörgum nýjungum. í mínum huga er hann og
verður Ólafur landlæknir."