Dagblaðið Vísir - DV - 15.03.1999, Blaðsíða 15

MÁNUDAGUR 15. MARS 1999
15
Æi, ráðherra
Ingibjörg Pálmadóttir heilbrigðisráðherra. - Án efa brjóstumkennanlegasti
ráðherra rfkisstjórnarinnar, segir Sigurður m.a. í upphafi greinar sinnar.
Brj óstumkennanleg-
asti ráðherra í ríkis-
stjórn helmingaskipta-
flokkanna er án efa
heilbrigðisráðherr-
ann, Ingibjörg Pálma-
dóttir, og er þá langt
til jafnað. Hvenær sem
hún þarf að standa
fyrir máli sínu hefur
maður á tilfinning-
unni, að saklaus óviti
hafi óviljandi eða óaf-
vitandi ratað í þá raun
að þurfa að verja sig
fyrir umburðarlaus-
um strákahópi sem
vill fá að vita hvers-
vegna hún hafi gert
þetta eða hitt, en hún
kannast ekki við að
hafa gert annað en
hlýða boðum að ofan, enda viti
hún ekki til að hún hafi sjálf gert
eitt eða neitt og geti því ekki bor-
ið ábyrgð á því sem gert hafi ver-
ið.
Þingsöguleg endemi
Frammistaða Ingibjargar í sam-
bandi við óburðugt frumvarpið
um miðlægan gagnagrunn á heil-
brigðissviði, sem síðan var dregið
til baka, endursamið í snarhasti
og barið í gegn hálfkarað með hof-
móðugu og fyrirhyggjulausu of-
forsi, var með þvílíkum endemum
að lengi mun í minnum haft í
þingsögunni. Þó frumvarpið væri
einróma samþykkt af stjórnar-
flokkunum, eru enn æðimargir
endar lausir og vant að sjá hvern-
ig framkvæmdin á eftir að verða.
Katrín Fjeldsted hefur til dæmis
bent á að óleystur sé sá vandi að
afla gagna frá lækn-
um sem í grundvall-
aratriðum séu því
andvígir að láta af
hendi viðkvæmar
upplýsingar um
sjúklinga sína.
Nú hefur komið á
daginn að formaður
Vísindasiðanefndar,
sem gegnir lykilhlut-
verki í eftirliti með
störfum íslenskrar
erfðagreiningar, er
jafnframt vísinda-
ráðgjafi móðurfyrir-
tækisins DeCode
Genetics. Ekki skal
dregið í efa að þessi
ágæti dósent og yfir-
læknir á Landspítal-
anum, Guðmundur
Þorgeirsson, sé í alla staði heiðar-
legur og vammi flrrtur, en hann er
óneitanlega i hlutverkum sem frá
öllum siðgæðislegum sjónarmið-
um eru allsendis ósamrýmanleg.
Það væri nánast ofurmannlegt
hreystibragð ef hann treystist til
að gæta fyllsta hlutleysis í báðum
hlutverkum.
Meðvitundarleysi?
Hjörleifur Guttormsson vakti
athygli á þessu
furðulega máli í
fyrirspum á Al-
þingi og tók rétti-
lega fram að það
væri algerlega á
ábyrgð heilbrigð-
isráðherra, en
Ingibjörg brást
við með sama
hætti og jafhan
fyrr, talaði í vest-
ur þegar Hjörleif-
ur talaði í aust-
ur, vissi ekki til
að neitt væri athugavert við það
sem hún var sökuð um og gerði
sér augljóslega enga grein fyrir
um hvað málið snerist. Óvitaskap-
urinn í málflutningi hennar var
svo brjóstumkennanlegur að
manni kom ekki einusinni til hug-
ar að undir kynni að búa flærð eða
undirmál. Og þó. Er það í raun-
inni hugsanlegt að einn af tíu
æðstu ráðamönnum þjóðarinnar
geti verið svona einfaldur og skyni
skroppinn?
Siðblinda er eitt helsta auð-
kenni íslenskra stjórnmálamanna
og á sér, mér vitanlega, enga hlið-
stæðu meðal kollega þeirra norðan
Mundíufjalla. Þessi siðblinda er
stundum svo inngróin að hún get-
ur birst sem fullkomið sakleysi
eða meðvitundarleysi. Og þá vakn-
ar vitanlega sú spurning, hvort
stjómmálamaður sem er fullkom-
lega ómeðvitaður um það siðgæði,
sem gerir greinarmun á réttu og
röngu, sé í rauninni siðspilltur.
Böm eru talin saklaus þartil þau
einn góðan veðurdag vakna til vit-
undar um muninn á réttu og
röngu og læra að bera ábyrgð á
eigin gerðum. Kannski er kominn
tími til að efna til námskeiðs hjá
Endurmenntunarstofnun Háskól-
ans fyrir þá sem vasast í pólitík,
þarsem þeim yrði gert að setja sig
inní þau augljóslega torlærðu vís-
indi, að í siðmenntuðu samfélagi
er gerður greinarmunur á réttu og
röngu, siðaðri háttsemi og sið-
leysi.
Sigurður A. Magnússon
Kjallarinn
Sigurður A.
Magnússon
rithöfundur
„Siðblinda er eitt helsta auö-
kenni íslenskra stjórnmálamanna
ogásér, mér vitanlega, enga hliö-
stæðu meðal kollega þeirra norð-
an Mundíufjalla. Þessi siðblinda
er stundum svo inngróin að hún
getur birst sem fullkomið sak-
leysi eða meðvitundarleysi.“
Að ávaxta fé sitt
Nýlega var hér á ferð breskur
sérfræðingur, Helen Simons að
nafni. Helen þessi starfar nú sem
prófessor við háskólann í
Southampton, en hún hefur um
tuttugu ára skeið rannsakað leiðir
sem skólar geta notað til að meta
sjálfir starf sitt, árangur þess og
skilvirkni. Slíkt mat er nauðsyn-
legt ef bæta á skólann og þróa
hann í takt við þær breytingar
sem verða í heiminum. Gífurlegur
áhugi hefur verið á þessu á undan-
fórnum áram og hefur Helen ferð-
ast víða um heim til að kynna hug-
myndir sínar.
Árangur á móti útlögðum
kostnaði
Mat á innra starfi hefur orðið æ
mikilvægara fyrir skólana, I kjöl-
far þess að markaðssjónarmið hafa
víða náð yfirhöndinni. Stjómvöld í
mörgum vestrænum löndum
þrýsta nú á um að skólar sýni betri
árangur fyrir minni pening. í þeim
löndum, t.d í Bretlandi, þar sem
skólar fá framlag í samræmi við
nemendafjölda og skólasóknin er
frjáls, skiptir miklu máli fyrir ein-
staka skóla að fá „góðan stimpil".
En góðan stimpil fá yfirleitt þeir
skólar þar sem árangur nemenda í
samræmdum
prófum er góður.
Önnur gæðavið-
mið eru sjaldan
nefnd, þó að þau
eigi vissulega
rétt á sér. Kröfur
um prófárangur
á móti útlögöum
kostnaði hafa
einnig heyrst hér
á landi. Þeir sem
sóttu námskeið
Helenar Simons
fóra væntanlega heim til sín með
rétta formúlu í farteskinu. Nú geta
þeir tekið til óspilltra málanna og
lagt límu-nar fyrir nýju öldina.
Peningar sem settir eru í grunn-
skólana, skila þá væntanlega
margfoldum arði í framtíðinni. -
Eða er það svo?
Virkja þarf kennara
Einna athyglisverðast í mál-
flutningi Helenar
Simons var áhersla
hennar á hlutverk
kennara í skólaþró-
un. Lykilorð henn-
ar var „kennaraþró-
un“. Án kennara-
þróunar verður
ekkert úr neinni
skólaþróun, að
hennar sögn. En
þetta er þáttur sem
oft vill gleymast í
umræðunni, bæði
hér á landi og ann-
ars staðar. Það er
karpað um laun
kennara, rifist um
viðverutima, starfs-
daga og hvaðeina.
En krafan um sí-
menntun kennara og virkni
þeirra í þróunarmálum heyrist
varla, hvorki frá foreldrum, kenn-
urum sjálfum né eigendum skól-
anna, ríkinu og sveitarfélögun-
um.
Samt er heimurinn í stöðugri
og hraðri þróun og til að geta
mætt kröfum nútímans og fram-
tíðarinnar væri eðlilegt að kenn-
arastéttin, jafnvel meira en marg-
ar aðrar starfsstéttir, væri vak-
andi fyrir nýjungum, tileinkaði
sér nýjar rannsóknarniðurstöður
og breytti sér og kennsluháttum
sínum eftir þeim.
Sveitarstjórnir þurfa,
á sama hátt og eigend-
ur annarra fyrirtækja,
að tryggja það að
starfsmenn þeirra fái
reglulega þjálfun - á
vinnutíma.
Frumkvæði í skól-
unum sjálfum
Um fmmkvæði í
skólaþróun sagði
Helen Simons, að væn-
legast til árangurs
væri, ef fyrsta skrefið
væri tekið heima í
héraði, helst í skólun-
um sjálfum, af kenn-
urum og foreldrum.
Við eigum ekki bara
að bíða eftir skipunum og leið-
beiningum að ofan, frá ráðuneyt-
um og rannsóknarstofnunum.
Mikilvægt er einnig að slík fram-
þróun sé ávallt í gangi. Því að
ekkert stendur í stað, annað hvort
förum við áfram eða aftur á bak.
Til að skólinn og kennararnir
með honum geti staðið að þessari
framþróun, þarf hann að fá fjár-
legslegan stuðning frá sveitafélagi
sínu, en sálrænan stuðning frá
foreldrum, því að góður skóli er
allra hagur.
Marjatta ísberg
„Mat á innra starfi hefur orðið æ
mikilvægara fyrir skólana í kjölfar
þess að markaðssjónarmið hafa
viða náð yfirhöndinni. Stjórnvöld í
mörgum vestrænum löndum
þrýsta nú á um að skólar sýni
betri árangur fyrir minni pening
Kjallarinn
Marjatta ísberg
fil. mag. og kennari
Með og
á móti
Hafa spár fiskifræöinga um
loönugengd og -veiðar
brugöist?
Ekki traust-
vekjandi
Sverrir Leósson út-
geröarmaöur.
„Mér finnst það ekki nógu traust-
vekjandi hvernig staðið hefur verið
að rannsóknum og loðnuleit undan-
farin ár. Þetta minnir mig stundum
á happa og
glappa aðferð
hvernig þetta
hefur verið gert
og dæmin eru
mýmörg sem
hægt væri að
benda á. Ég held
að þarna verði
að gera bragar-
bót og það veru-
lega. Það verður
að standa miklu betur að rannsókn-
um og það verður að standa miklu
betur að ráðgjöf fiskifræðinga. Það
verður að vinna þetta allt miklu
skipulegar og gera þetta þannig að
það sé traustvekjandi.
Það er gífurlega mikið í húfi og
við sáum það núna hversu litlu má
muna svo ekki verði breytingar á
tillögum um það magn sem veitt er.
Það var ekki fyrr en á síðustu
metrum loðnuleitarinnar núna í
febrúar sem flskifræðingar urðu
rólegir og bættu við 250 þúsund
tonnum. Ef þeir hefðu farið í land
2-3 dögum fyrr Hefði þessum 250
þúsund tonnum ekki verið bætt
við. Þetta sýnir að það er eitthvað
mikið að, nema að fiskifræðingam-
ir viðurkenni bara að þeir ráði
ekki betur við þetta. Ég vildi sjá
þetta þannig að þessi tala væri
ákveðin í upphafl og svo stæði hún.
Öryggi þeirra sem stunda þessar
veiðar er ekkert, menn vita ekki
hvort þeir em að verða búnir með
kvótann og sjómenn vita ekki neitt
varðandi sín mál, hvort skipinu
þeirra verður lagt á morgun eða
eftir nokkrar vikur. Þetta bara
gengur ekki svona“.
Loðnan erfið
„Eg ætla ekki að fara að deila við
sjómenn eða aðra hagsmunaaðila
um þessi mál í dagblöðum, það get-
um við gert á okkar fundum sem
haldnir eru vor
og haust. Hitt get
ég sagt, aö loðn-
an er mun erflð-
ari við að eiga
fyrir okkur en
flestar aðrar teg-
undir og það
stafar af því
hversu skammlíf
hún er, það er
Hjálmar Vilhjálms-
son fiskifræöingur.
svo einfalt mál.
Loðnan er á 3. og 4. aldursári þegar
verið er að veiða hana og það þarf
engan speking til að sjá að það er
eriftt að spá í framtíðina með fisk
sem verður ekki eldri. Hins vegar
hafa spár undanfarin ár varöandi
það hversu mikið muni verða af
loðnu gengið nokkuö vel eftir. T.d.
munar varla nema um 10% núna á
spá um ílskafjölda og því sem við
mældum. Munurinn er hinsvegar í
tonnum talið nokkuð meiri, því ein-
hverra lduta vegna hafa ætisskil-
yrði loðnuhnar verið ákaflega léleg
sl. sumar. Það er hins vegar mjög
erfitt að spá fyrir um svoleiðis hluti
og við höfum ekki verið með rann-
sóknir í gangi að sumarlagi sem
sýna þá strax á þeim tíma hvað er
að gerast. Það er hlutur sem allir
eru sammála um að æskilegt væri
að gera. Þetta eru ekki flóknar
rannsóknir í sjálfu sér, en þær em
tímafrekar og mannfrekar og þar af
leiðandi dýrar.
Svo er annað, en það er háttarlag
loðnunnar. Það virðist vera svo að
þegar ætisskilyrði eru góð og hún
fitnar og vex fljótt að vorinu og
fram að sumri, þá verður góð sum-
arveiði fram í ágúst. Það þarf svo
ekki að halda áfram að haustinu og
í janúar.“ -gk