Dagblaðið Vísir - DV - 20.03.1999, Blaðsíða 11

DV LAUGARDAGUR 20. MARS 1999
11
Raunsæi og réttar upplýsingar
Trúnaður og traust verða seint
ofmetin í viðskiptum, ekki síst
viðskiptum með hlutabréf. For-
senda þessa er að fyrirtækin og
forráðamenn þeirra hagi upplýs-
ingagjöf sinni þannig að þær veki
ekki tortryggni og að framtíðar-
sýnin sé skýr og öllum ljós.
Gífurlegar og ánægjulegar
breytingar hafa orðið á íslensku
fjármálalífi undanfarin ár. Hluta-
bréfamarkaður, sem í raun var
óþekkt fyrirbæri hér á landi fyrir
liðlega áratug, hefur myndast og
slitið bamsskónum. Tugir þús-
unda landsmanna hafa með bein-
um hætti tekið þátt í því sem
margir telja ævintýri og lagt
sparifé sitt í hlutabréf. Þannig
reyna almennir launamenn, sem
aðrir, að ávaxta takmarkað spari-
fé í fyrirtækjum, í trausti þess að
upplýsingar sem veittar eru af for-
ráðamönnum fyrirtækjanna séu
réttar. Einmitt þess vegna hefur
Verðbréfaþing íslands gert gang-
skör að þvi að herða skyldur fyr-
irtækja, sem eru skráð á þinginu,
til að veita reglubundnar upplýs-
ingar.
Öllum má vera ljóst að fyrir-
tæki í mikilli samkeppni munu
ekki gera opinberlega grein fyrir
öllum sínum málum í þaula en
ákveðnar lágmarkskröfur þarf að
uppfylla, líkt og Brynjólfur
Bjarnason, forstjóri Granda, und-
irstrikaði á fundi sem Búnaðar-
bankinn verðbréf hélt í júní á
liðnu ári. Þar sagði hann meðal
annars: „Auk þeirra upplýsinga
sem stjórnendur fyrirtækja, sem
skráð eru á Verðbréfaþinginu,
gefa samkvæmt reglum þá legg ég
þunga áherslu á þá skyldu þeirra
að fjalla um og gefa ætíð glöggar
upplýsingar um stöðuna. Ef upp-
lýsingarnar eru skýrar geta þátt-
takendur á markaðinum áttað sig
á stöðunni og lesið í. Því þurfa
forsvarsmenn fyrirtækja að gæta
hófs í yfirlýsingum sínum og
ekki byggja upp ótíma-
bærar væntingar með
yfirlýsingum eins
og: „Það er hjart-
ara fram und-
síðustu mánuðum.
Síðastliðinn þriðjudag sendi
fyrirtækið frá sér nöturlegar upp-
lýsingar um rekstur og efnahag á
liðnu ári. í heild varð liðlega 900
milljóna króna tap af reglulegri
starfsemi en lækkun tekjuskatts-
skuldbindinga og óreglulegar tekj-
ur hjálpa fyrirtækinu nokkuð
þannig að í heild varð tapið tæpar
670 milljónir. Vandi fyrirtækisins
endurspeglast einnig vel þegar lit-
ið er til þess að tap fyrir afskriftir
var 214 milljónir og veltufé frá
rekstri var neikvætt um 786 millj-
ónir. Og til að undirstrika vand-
ann enn frekar þá rýmaði eigið fé
um 957 milljónir króna, eða um 80
milljónir króna á mánuði.
Nú er það svo að fyrirtæki geta
lent í hremmingum sem stjórn-
endur verða að taka á - oft með
róttækum aðgerðum. Til að auka
möguleikana í glímunni við erfið-
leikana er á stundum leitað til
hluthafa og annarra sem kunna
að vera tilbúnir til að leggja félag-
inu fjárhagslegt lið. Slíkt er eðli-
legt, enda allar nauðsynlegar upp-
lýsingar uppi á borðum og skyn-
samleg stefna til framtíðar tekin.
Sú hefur ekki veriö reyndin hjá ÍS
þótt margir bindi miklar vonir
við að breytinga sé að vænta hjá
nýjum forstjóra sem á glæsilega
sögu í fyrirtækjarekstri.
Framsækið fyrirtæki
Sá er þetta ritar hefur fylgst
nokkuð með ÍS síðustu ár, enda
fyrirtækið framsækið og ferskir
vindar léku um það á sama tíma
og íhaldssemi virtist einkenna
Sölumiðstöð hraðfrystihúsanna.
Allt fram til 1997 gekk rekstur ÍS
vel - hagnaður var þokkalegur,
jafnvel góður. Áfallið kom 1997,
þegar 310
Bjart-
syni
Laugardagspistill
Óli Björn Kárason
ritstjórí
milljóna króna tap varð á rekstr
inum, þar af 159 milljónir af reglu
legri starfsemi. Framsókn fyrir
tækisins var áhættusöm og skil
aði greinilega ekki þeim árangri
sem að var stefnt. En þrátt fyrir
erfiðleikana 1997 voru forráða-
menn ÍS bjartsýnir og í árs-
skýrslu sem lögð var fyrir aðal-
fund fyrir réttu ári sagði meðal
annars: „Kaupin á Gelmer SA og
uppbyggingin í Bandaríkjunum
mun leiða af sér hækkun brúttó-
tekna og væntanlega einnig
aukna framleiðni og er vonast til
þess að rekstur samstæðunnar
nái jafnvægi og skili hagnaði á ár-
inu 1998.“ í fréttatilkynningu frá
félaginu var svo hnykkt á þessu
og sagt: „Á þessu ári (1998) er
reiknað með að reksturinn nái
jafnvægi að nýju og að samstæðan
skili um 150 milljóna króna nettó-
hagnaði. Þá er reiknað með að
velta samstæðunnar verði um
32 milijarðar króna.“
Hluthafar og eigendur
gátu því veriö rólegir,
enda greinilegt að
erfiðleikarnir voru
taldir tímabundn-
ir. Annað átti eft-
ir að koma í ljós.
í ágúst er greint frá því að tap
af reglulegri starfsemi fyrirtækis-
ins hafi numið 225 milljónum
króna en i heild varð 138 milljóna
tap. Með öðrum orðum: Það hafði
ekki tekist að koma böndum á
reksturinn. ÍS sá enga ástæðu til
að gefa út afkomuviðvörun, eins
og skylda er, og raunar er hið
sama að segja um Sölumiðstöð
hraðfrystihúsanna þar sem
rekstramiðurstaða fyrri hluta síð-
asta árs var ekki i samræmi við
áætlanir.
Mestu vandræðin voru sögð
vera hjá dótturfyrirtæki íS í
Bandaríkjunum, Iceland Seafood
Corp., sem þá hafði opnað nýja
fiskréttaverksmiðju. Þetta kom
flestum á óvart þar sem i árs-
skýrslunni 1997 frá í mars sagði:
„Hin nýja verksmiðja var form-
lega tekin í notkun í október 1997
en þá var flutningi frá Camp Hill
að fullu lokið.“
í útboðslýsingu í október sl.
vegna hlutafjárútboðs kom fram
að tap dótturfyrirtækisins hefði
einnig verið mikið í júlímánuði
en hefði síðan farið minnkandi.
Hafa þessar upplýsingar reynst
réttar? Ekki alveg.
I fréttatilkynningu ÍS í þessari
viku kemur fram að í heÖd hafi
rekstrartapið á síðasta ári numið
668 milljónum króna: „ Ástæður
þessa mikla halla má að 95 hund-
raðshlutum rekja til erfiðleika í
rekstri Iceland Seafood Cor-
poration í Bandaríkjunum."
Þetta þýðir að dótturfyrirtækið
í Bandaríkjunum hafi tapað 631
milljón króna. (Ég ætla ekki að
ræða hér um reikningsskilareglur
og færslu á skattahagræði.) Að
meðaltali nam tapið því nær 53
milljónum króna á mánuði á
liðnu ári. Þetta gengur þvert á
þær upplýsingar sem gefnar voru
þegar sex mánaða uppgjör var
kynnt á síðasta ári. Þar var tap
Iceland Seafood sagt vera 125
milljónir á fyrri hluta ársins eða
tæp 21 milljón á mánuði. í júlí var
einnig mikið tap en síðan á tapið
að hafa minnkað. Ef gengið er út
frá því að meðaltap hafi verið
jafnmikið í hverjum mánuði allt
Þ e i r
einstak-
1 i n g a r
s e m
fremstir
standa í
rekstri fyr-
i r t æ k j a
þurfa að
búa yfir
ákveðinni
bjartsýni, án
þess þó að hún
blindi og komi
í veg fyrir að
raunsæi ráði orð-
um og gerðum. Þetta
á ekki síst við um þá
sem stjórna fyrirtækjum
sem leita eftir því að ein-
staklingar láti áhættufé inn í
reksturinn beint eða óbeint í
gegnum lífeyrissjóði og aðra
stofnanafjárfesta.
Því miður er það svo að bjart-
sýni hefur á stundum borið skyn-
semina ofurliði og margt bendir
til að það hafi einmitt gerst hjá
forráðamönnum ís-
lenskra sjávaraf-
urða hf.
(ÍS) á
síðasta ár og milliuppgjörið sýndi
kemur í ljós að í versta falli var
reiknað með að hið bandaríska
dótturfyrirtæki yrði rekið með
248 milljóna halla. Þetta voru þær
upplýsingar sem hluthöfum voru
veittar og allur hlutabréfamarkað-
urinn gekk út frá. Það munar
hvorki meira né minna en 383
milljónum króna á þessum upp-
lýsingum og því sem raunin varð.
Útboð og upplýsingar
Það kom engum á óvart að
stjórnendur ÍS skyldu telja nauð-
synlegt að styrkja efnahag fyrir-
tækisins á liðnu ári. í nóvember
var efnt til hlutafjárútboðs og eins
og venja er var útbúin sérstök út-
boðslýsing þar sem allar helstu
upplýsingar um fyrirtækið, fortíð
þess og framtíð, eiga að vera tí-
undaðar, auk þess sem allar upp-
lýsingar um það sem haft getur
áhrif á stöðu fyrirtækisins eru
veittar. Kröfur um upplýsinga-
skyldu sem gerðar eru til fyrir-
tækja sem skráð eru á Verðbréfa-
þing og sækjast eftir hlutafjár-
framlagi eru skýrar og í flestu
strangar. Þessar kröfur uppfyllti
ÍS ekki.
Föstudaginn 30. október var
birt auglýsing í fjölmiðlum um
hlutafiárútboðið þar sem fram
kom að það hæfist 4. nóvember.
Auglýsingu af þessu tagi verður
að birta a.m.k. fiórum dögum fyr-
ir útboð og jafnframt verður út-
boðslýsing að liggja fyrir, undir-
rituð af stjórn, endurskoðanda og
umsjónaraðila.
Degi eftir að auglýsingin birtist
tóku hlutimir nýja stefnu því þá
var tilkynnt að á stjómarfundi
þann dag hefði verið ákveðið að
forstjóri félagsins færi í ótíma-
bundið frí til að taka við rekstri
dótturfélagsins í Bandaríkjunum
og Hermann Hansson, stjórnarfor-
maður ÍS, tæki að sér aukin verk-
efni hjá félaginu.
Mánudaginn 2. nóvember sá
framkvæmdastjóri Verðbréfa-
þings sérstaka ástæðu til að ávíta
stjórnendur ÍS og umsjónaraðila
útboðsins: „Verðbréfaþing átelur
vinnubrögð íslenskra sjávaraf-
urða og umsjónaraðila hlutafiár-
útboðs þeirra, Landsbanka
Islands, í loka-
undir-
b ú n -
ingu út-
boðs- og
s k r á n -
ingarlýs-
ingarinn-
ar. Sama
dag og út-
boðs- og
skráningar-
lýsingin var
birt opinber-
lega kom stjórn
ÍS saman og tók
ákvarðanir og
gaf yfirlýsingar
sem breyttu í
verulegum efnum
þeirri mynd sem
gefin hafði verið í
lýsingimni."
Hér verða ekki fleiri
atriði rakin er varða
þessa útboðslýsingu þó fleira
megi tína til. ÖOum má hins veg-
ar vera ljóst að raunsæi hefur
ekki ráðið ferðinni né hafa réttar
upplýsingar verið veittar. Hvern-
ig hluthafar bregðast við á eftir að
koma í Ijós á aðalfundi félagsins í
komandi viku. í yfirlýsingu frá
forráðamönnum ÍS síðastliðinn
þriðjudag segir um framtíðar-
horfur: „í rekstraráætlun
samstæðunnar fyrir árið
1999 er gert ráð fyrir hagn-
aði af reglulegri starf-
semi.“
- •