Dagblaðið Vísir - DV - 20.03.1999, Blaðsíða 62

LAUGARDAGUR 20. MARS 1999
» myndbönd
: S I
dAM i
GAGNRYNE
To Kill a Mockingbird
Sígild meðhöndlun
kynþáttahaturs
★★★i. Lögfræðingurinn Atticus Finch
(Gregory Peck) tekur að sér málsvöm
blökkumans sem er sakaður um að hafa
nauðgað hvítri konu. Sagan gerist snemma á fjórða áratugnum i smá-
bæ í Suðurríkjunum og er hugtakið kynþáttahatur næsta óþekkt á
þeim bænum. Aðskilnaður svartra og hvitra, og öll sú stigskipting
kynþáttanna sem fylgdi honum, þótti jafnan náttúrlegur/eðlilegur. Þeg-
ar myndin er gerð 1962 em menn aftur á móti farnir að opna augun
fyrir því gríðarlega misrétti er ríkti (og gerir vissulega enn) á milli
kynþáttanna - og er To Kill a Mockingbird ágætt dæmi um þá hugar-
farsbreytingu sem átti sér stað á sjöunda áratugnum.
Fordómaþema myndarinnar vinnur á tveimur plönum sem þó tengj-
ast órjúfa böndum. Jafnan er lögð áhersla á úrvinnslu fordóma hvítra
Suðurríkjamanna i garð blökkumanna en lykill myndarinnar er ekki
síður fólginn í sigri barna Atticusar á fordómum sínum í garð einfeldn-
ingsins Boo Radley (Robert Duvall). Og reyndar rétt að geta magnaðrar
frammistöðu barnanna í myndinni sem gefa óskarsverðlaunahafanum
Gregory Peck ekkert eftir. Samleikur þeirra og ákallandi umfjöllunar-
efni (þrátt fyrir einfeldningslega framsetningu) gera myndina að lykil-
verki í sögu bandarískra kvikmynda.
Útgefandi: ClC-myndbönd. Leikstjóri: Robert Mulligan. Aðalhlutverk:
Gregory Peck, Mary Badham og Phillip Alford. Bandarisk, 1962. Lengd:
124 mín. Bönnuð innan 12 ára. -bæn
Le diner de cons (The Dinner Game)
Heimskra manna ráð M
★i Heimskingjar hafa verið vinsælt efni í grín-
myndir, enda löng hefð fyrir þvi hjá mannfólk-
inu að hlæja að heimskum. Bandaríkjamenn
hafa á síðasta áratug eða svo þróað þessa tegund
grínmynda í nokkuð þétta og ærslafulla formúlu
sem hámarkinu náði með Dumb and Dumber en
hefúr verið á niðurleið allra síðustu ár, sbr.
myndir eins og Bio-Dome og The Stupids. Heldur
er minni hamagangur í þessari frönsku útgáfu á
heimskingjagríninu. Þar segir frá útgefanda sem
býður heimskingja nokkrum til kvöldverðar þar sem menn keppast um
hver komi með mesta heimskingjann. Hann býður honum fyrst heim til
sína til að kynnast honum aðeins nánar en svo illa vill til að hann fær í
bakið og liggur hjálparlaus heima. Til að bæta gráu ofan á svart stingur
eiginkonan hans af og hann þarf því á hjálp bjálfans að halda til að finna
hana og fá hana til að koma heim aftur. Hér eru ágætir leikarar á ferðinni
en þeir eru að leika ffemur óspennandi persónur. Frakkamir hafa ekki
sama slagkraft í grininu og Kanamir - brandaramir era of fyrirsjáanlegir
og taka of mikinn tima í uppbyggingu. Það vora nokkur ágæt hlátrasköll í
þessu en of langt á milli þeirra.
Útgefandi: Skífan. Leikstjóri: Francis Veber. Aðalhlutverk: ThierryLhermitte og
Jacques Villeret. Frönsk, 1998. Lengd: 90 mín. Öllum leyfð.
-PJ
Velvet Goldmine
Glys og glaumur

';zrí:A<

★★★i. Vinsældir glitrokksins urðu nú ekkert sérstak-
lega langlífar en það markaði þó sín spor í tónlistarsög-
una. Fyrir utan „hreina“ glitrokkara eins og Gary Glitt-
er og Marc Bolan í T. Rex voru mörg stór nöfn meira
eða minna að dufla við stefnuna, svo sem David Bowie,
Queen og jafnvel Kiss. Glitrokkið var eiginlega meira um útlit og fram-
komu en einhverja niðumjörvaða tónlistarstefnu og út frá því sjónarmiði
má sjá áhrif glitsins í mörgum tónlistarrisum nútímans, svo sem Marily
Manson og gæjanum sem einu sinni kallaði sig Prince. Nú til dags er
þetta þó meira bara á sviðinu og fjöllynd tvíkynhneigð er ekki ómissandi
hluti af gervinu. Flestar tónlistarstefnur hafa einhvern tíma ratað inn í
kvikmyndirnar en ég man ekki til þess að hafa séð glitrokkmynd fyrr.
Þráður myndarinnar er rekinn í gegnum rannsókn blaðamanns (og fyrr-
um glitrokkaðdáenda) á hvarfi eins frægasta glitrokkarans 10 árum fyrr
og flakkar myndin milli þessara tveggja tímaskeiða. Melódramatísk stíl-
brögð og sögufléttur tröllríða myndinni og er það í góðu samræmi við
umfjöllunarefnið. Góður leikhópur nær að lifa sig vel inn í tíðarandann.
Jonathan Rhys-Myers og Ewan McGregor sýna báðir mikla takta í tveim-
ur af stærstu hlutverkunum sem byggð eru á David Bowie og Iggy Pop.
Annars er þetta bara fantasía um stjörnudrauma og stjörnuhröp en um-
gjörðin er frábær.
Útgefandi: Myndform. Leikstjóri: Todd Haynes. Aðalhlutverk: Jonathan Rhys
Meyers, Ewan McGregor, Toni Collette og Christian Bale. Bresk/bandarísk,
1998. Lengd: 111 mín. Bönnuð innan 16 ára. -PJ
Fjórir dagar í september
Helgar tilgangurinn meðalið?
★★★Á Þessi ágæta mynd leikstjórans Brunos Barretos
er byggð á sannsögulegum atburðum er áttu sér stað í
Brasilíu undir lok sjöunda áratugarins. í upphafi mynd-
arinnar kynnumst við ungum hugsjónarmönnum í Ríó
sem ganga til liðs við byltingarhreyfingu sem vílar ekki
fyrir sér að beita öfgakenndum aðferðum í baráttu við
ritskoðun, pyntingar og önnur mannréttindabrot. Hún ákveður að ræna
bandaríska sendiherranum í von um að vekja athygli á málstað sínum
því slíkur viðburður verður vart kveðinn niður með ritskoðun. Sérfræð-
ingar koma frá Sao Paulo til aðstoöar en þeir eru miklir atvinnumenn og
stinga heldur betur í stúf við „sakleysi" Ríó-ungmennanna. Þótt mynd á
borð við þessa komist ekki hjá því að taka afstöðu til umfjöllunarefnis
sins tekst Barreto að skapa víðfeðma og yfirgripsmikla sýn á dramatíska
atburði myndarinnar. Lykilspuming myndarinnar er hvort ránið (og
hugsanleg aftaka sendiherrans) sé réttlætanlegt í ljósi framferði herstjóm-
arinnar. Þetta er hin sígilda spurning um hvort tilgangurinn helgi meðal-
ið. Þema sem myndin vinnur afskaplega vel úr þótt svarið við spurning-
unni sé ekki að finna hér frekar en annars staðar.
Útgefandi: Háskólabíó. Leikstjóri: Bruno Barreto. Aðalhiutverk: Alan Arkin, Pedro Car-
dosa og Fernanda Torres. Brasilía, 1997. Lengd: 113 mín. Bönnuð innan 12. -bæn
Woody Allen:
Sérlundaður
snillingur
Woody Allen hefur verið mikið
milli tannanna á fólki á þessum ára-
tug sökum skrautlegs einkalífs síns.
Hann skildi við eiginkonu sína,
Miu Farrow, eftir að upp komst um
samband hans við fósturdóttur
þeirra, Soon-Yi Previn, sem hann
síðar giftist. Skilnaðurinn fór að
miklu leyti fram í réttarsölum og
fjölmiðlum og hann var m.a. sakað-
ur um að hafa misnotað aðra fóstur-
dóttur sína. í öllu þessu fjölmiðla-
fári, sem hefur þó sjatnað nokkuð
síðustu árin, hefur hann þó haldið
ótrauður áfram kvikmyndagerð
sinni en hann hefur nánast undan-
tekningarlaust gert eina mynd á ári
síðan hann sló í gegn með Annie
HalL
Fyrstu árin
Woody Allen fæddist 1. desember
1935 í Brooklyn í New York. Hann
var skírður Allen Stewart Konigs-
berg en tók sér sviðsnafnið Woody
Allen 17 ára gamall. Hann fékk inn-
göngu i kvikmyndadeild New York
háskólans en gekk ekki vel og var
fljótlega rekinn úr skólanum.
Næstu árin vann hann fyrir sér
með því að skrifa gamanefni, fyrst
fyrir grínistann David Elber og sið-
an fyrir sjónvarp. Hann gerðist síð-
an sviðsgrínari í nokkur ár og gaf
út plötu áður en kvikmyndaferill
hans hófst.
Ári eftir að hann skrifaði hand-
ritið og lék i What’s New Pussycat?
(1965) gerði hann fyrstu kvikmynd
sína, What’s up Tiger Lily?, þar sem
hann tók japanska njósnamynd og
talsetti hana á ensku með alveg nýj-
um söguþræði. Strax frá fyrstu
mynd var hann sannkallaður au-
teur, eða kvikmyndahönnuður, en
hann ræður jafnan algjörlega ferð-
inni í myndum sínum - leikstýrir,
skrifar handritið og leikur oftast
einnig aðalhlutverkið.
Næstu árin leikstýrði hann
nokkrum verulega geggjuðum jað-
argrínmyndum og tryggði sér aðdá-
endahóp en hann hafði metnað til
að vera tekinn alvarlega sem kvik-
myndagerðarmaður og Love and
Death (1975) var fyrsta skrefið á
þeirri braut. Þrátt fyrir að vera full
af þeim ærslafengna húmor sem
orðinn var einkennismerki Woodys
Allens voru í henni fjölda vísana í
rússneska menningu, sögu og kvik-
myndir.
Fastagestur á ósk-
arsverðlaunahátíðum
Annie Hall (1977) var tímamóta-
verk af hálfu Woodys Allens. Hún
gaf ekkiaðeins tóninn fyrir síðari
myndir hans heldur ruddi brautina
fyrir nýja tegund fágaðra grín-
mynda með alvarlegum undirtóni.
Woody Allen hlaut fyrstu ósk-
arsverðlaunatilnefningar sínar fyr-
ir hana og fékk þau fyrir bestu leik-
stjórn og besta handrit. Hann var
m.a.s. tilnefndur fyrir leik sinn í
myndinni og er það eina tilnefning-
in sem hann hefur hlotið fyrir leik
á ferlinum. Tveimur árum síðar
gerði hann síðan Manhattan,
sjálfsævisögulegan lofsöng í svart-
hvítu, um hans ástkæru heimaborg,
New York. Myndin vann að vísu
enga óskara en er af mörgum talin
helsta meistaraverk hans.
Woody Allen hefur samtals verið
tilnefndur sex sinnum fyrir leik-
stjórn og þrettán sinnum fyrir
handrit en segja má að hann hafi
verið nánast áskrifandi að ósk-
arsverðlaunatilnefningum fyrir
handrit síðan um miðjan níunda
áratuginn. Tíu tilnefningar á fjórt-
án árum segja
sína sögu.
Eina styttan
sem hann hef-
ur þó fengið
eftir Annie
Hall var fyrir
handritið að
Hannah and
Her Sisters
(1987). Leikar-
arnir í mynd-
um hans eru
einnig fasta-
gestir á ósk-
arsverðlauna-
hátíðum en
hann þykir
naskur að
skrifa bitastæð
hlutverk og að
galdra fram
góða frammi-
stöðu úr leik-
urum sínum.
Það þykir þvi
eftirsóknar-
vert að leika í
myndum hans,
Delluhúmor af klikkuðustu sort
★★★Á Bananas er þriðja mynd
Woodys Allens og sú fyrsta sem
kemst eitthvað nálægt hefðbundnu
kvikmyndaformi. Woody Allen leik-
ur Fielding Mellish, taugaveiklaðan
New York borgara, sem verður ást-
fanginn af pólitisku baráttukonunni
Nancy (leikin af þáverandi eigin-
konu hans, Louise Lasser). Eftir
stutt samband lætur hún hann róa
þar sem henni finnst hann vera of
mikil rola. Mellish fer þá til banana-
lýðveldisins San Marcos þar sem
hann flækist í uppreisn skæruliða
gegn herstjórninni og er að lokum
dubbaður upp sem forseti landsins.
Vopnaður hermannagalla og síðu,
rauðu gerviskeggi heldur hann heim
til Bandaríkjanna til að reyna að afla
fé fyrir fátæka þegna sína. Þar hittir
hann Nancy aftur og hún verður ást-
fangin af þessum rauðskeggjaða póli-
tíska leiðtoga.
Woody Allen fer hér aðeins hefð-
bundnari leiðir en í fyrri tveimur
myndum sínum. Bananas hefur til-
tölulega línulegan söguþráð og leik-
ararnir tala yflrleitt hver við annan
en ekki við áhorfandann. Það er þó
ekkert hægt að skafa utan af þvi að
myndin er illa geggjuð, eins og verk
hans hafa gjarnan verið, sérstaklega
á fyrstu árunum. Snobbaðir gagn-
rýnendur hafa yfirleitt lítið gott um
þessar ærslafullu myndir Woody
Allen frá fyrstu árum hans að segja,
og fóru fyrst að taka hann í sátt eftir
Love and Death, og síðan að dýrka
hann eftir Annie Hall.
Bananas gerir vissulega út á dellu-
húmor og margir brandaranna
missa marks, sérstaklega í fremur
slöppum atriðum í fyrsta hluta
myndarinnar, sem gerist í New
York. Myndin tekur við sér þegar til
San Marcos kemur og er þá oft drep-
fyndin. Húmorinn er auðvitað dellu-
húmor af klikkuðustu sort og sum
atriðin nánast súrrealísk en þegar
hann virkar svinvirkar hann og er
oft ansi snjall.
Þótt Woody Allen hafi síðar öðlast
virðingu fyrir öllu fágaðri kvik-
myndagerð er hann fyrst og fremst
húmoristi og sýnir hér snilli sína á
því sviði. Tónlistin er mjög skemmti-
leg og gefur strax tóninn í byrjun
myndarinnar. Woody Allen er í sín-
um vanalega taugaveiklunarham og
aðrir fá ekki mikið að láta ljós sitt
skína en menn eins og Carlos
Montalban og Jacobo Morales skila
sínu vel. Þá er hægt að sjá Danny
DeVito og Sylvester Stallone þarna i
pínuhlutverkmn.
Fæst í Vídeóhöllinni. Leikstjóri:
Woody Allen. Aðalhlutverk: Woody
Allen. Bandarísk, 1971. Lengd: 82 mín.
Pétur Jónasson