Dagblaðið Vísir - DV - 17.07.1999, Blaðsíða 8

8
LAUGARDAGUR 17. JÚLÍ 1999 JjV
fréttaljós____________________________________________________________
Vestfirðingar eiga heimsmet í byggðaröskun:
75 prósent innfæddra flúin
- aðeins fjórðungur fæddra Vestfirðinga býr á heimaslóðum
Búa utan Vestfjaröa
I Búa á Vestfjörðum
Atvinnumál á Vestfjörðum hafa
verið mikið í umræðunni undan-
farnar vikur. Ein afleiðing af fækk-
un atvinnutækifæra er brottflutning-
ur fólks af svæðinu. í dag eru marg-
ir sem íhuga að yfirgefa Vestfirði og
fjölmargir hafa horfið á braut undan-
farna mánuði. Þrátt fyrir annálaða
frjósemi virðist sem fæðingar á Vest-
fjörðum séu langt frá því að halda í
við fækkunina.
Ef skoðaðar eru tölur í þessu sam-
hengi kemur ýmislegt merkilegt i
ljós. í blaðinu Ný menntamál, 2. tbl.,
1999, er . velt upp athyglisverðum
staðreyndum. Þar er vitnað í könn-
un sem Stefán Ólafsson prófessor
gerði og nær yfir tímabilið frá
1960-1992. Könnunina gerði hann
fyrir Byggðastofnun og kom hún út í
viðamikilli skýrslu 1997. Þar kemur
fram að árið 1992 bjuggu aðeins 33%
núlifandi fæddra Vestfirðinga á
heimaslóðum en 67% höfðu þá flutt á
brott.
Samkvæmt tölum Hagstofu ís-
lands voru ibúar Vestfjarða árið 1960
alls 10.507. Árið 1970 hafði þeim
fækkað í 10.050, en í uppsveiflu átt-
unda áratugarins fjölgaði þeim hins-
vegar á ný og voru árið 1980 samtals
10.479. Árið 1990 var aftur farið að
síga á verri veg en þá töldust vera
9.798 íbúar á Vestíjörðum, þar af 328
útlendingar. Um síðustu áramót var
þessi tala kom-
in niður í 8.601,
þar af voru 610
útlendingar, og
hafði íbúum því
fækkað í heild-
ina það sem af
er þessum ára-
tug um 1.197.
Þetta samsvar-
ar því að nær
allir íbúar Þing-
eyrar, Flateyrar
og Suðureyrar
hefðu flutt brott
síðan 1990. Stef-
án Ólafsson seg-
ir að með tilliti
til vaxandi
hlutfalls útlend-
inga á Vestfjörðum sé staða inn-
fæddra Vestfirðinga jafnvel enn
verri en tölur gefl til kynna og brott-
flutningur hafi stöðugt aukist síð-
ustu árin.
Enn fækkar íbúum
Ekkert lát virðist vera á brott-
flutningi frá Vestfjörðum samkvæmt
nýjustu tölum Hagstofu íslands um
flutning fólks fyrstu 6 mánuði þessa
árs. Þar kemur fram að 73 íbúar hafa
flutt brott af svæðinu umfram þá
sem flutt hafa til Vestfjarða. Fækk-
unin er langmest í ísafjarðarbæ, eða
68 manns. Hins vegar hefur fjölgaö á
sama timabili um 8 í nágrannabæn-
um Bolungarvík og um 21 í Tálkna-
firði.
Höfuðborgarsvæðið sogar Norður-
land eystra nýtur þó hins vafasama
heiöurs að vera i efsta sæti á lands-
vísu hvað brottflutning varðar fyrstu
6 mánuði þessa árs. Þar er fækkun-
in, samkvæmt tölum Hagstofu, 172,
en höfuðborgarsvæðið hefur dregið
til sín 1.160 nýja íbúa.
Miðað við að fjöldi útlendinga á
svæðinu hefur nær tvöfaldast á sl. 8
árum, má sjá að íbúum sem fæddir
eru á Vestfjörðum hefur fækkað enn
meira en beinar íbúatölur segja til
um. í dag má þvi leiða líkum að því
að af núlifandi fæddum Vestfirðing-
um búi aðeins um 1/4 þeirra enn á
Vestfjörðum. Það þýðir að 75% inn-
fæddra Vestfirðinga hafa flutt í
burtu. Þetta er að öllum líkindum
Evrópumet i byggðaröskun, ef ekki
heimsmet. Jafnvel stórflótti stríðs-
Fréttaljós
Hörrður Kristjánsson
hrjáðra íbúa í Kosovo-héraði í
Júgóslavíu slær varla það met.
Mestir tilflutningar
Byggðaröskun á íslandi er nú
mun hraðari en þekkist í nágranna-
löndum okkar og munar þar miklu.
Sem dæmi búa um 58% íslendinga á
höfuðborgarsvæðinu á móti 17-26%
íbúa annars staðar á Norðurlöndun-
um. Þar hefur þróunin líka verið sú
að stórir þéttbýliskjamar á lands-
byggðinni hafa verið að eflast til
mótvægis við höfuðborgarsvæðin,
ólíkt því gerist hér á landi.
Deilt um orsakir
Mjög skiptar skoðanir eru á orsök-
um búferlaflutninganna hér á landi.
Þar hafa menn reynt að skilgreina
vandann og nýjast í þeim efnum er
20 síðna skýrsla Stefáns Ólafssonar
prófessors sem hann skilaði Byggða-
stofnun nú í
Núlífandi fæddir vestfirðingar
byrjun maí og
ber heitið
Byggðavand-
inn og nýja
byggðastefhan.
Stefán sagðist í
þeirri skýrslu
m.a. benda á
helstu galla
sem laga þyrfti
í nýrri byggða-
stefnu sem nú
er unnið eftir.
Þar kemur
fram að ef fram
fer sem nú
horfir muni
veikar byggðir
hreinlega
hrynja. í öllum reiknilíkönum er
gert ráð fyrir áframhaldandi hnign-
un.
Nýja byggðastefnan, sem hugsuð
er til að stöðva þessa þróun, gerir
ráð fyrir að aukið fé verði veitt til
nýsköpunar og eflingar atvinnuþró-
unarfélaga, eflingar menntunar, nið-
urgreiðslu húshitunarkostnaðar,
fríðinda til námsmanna, til vega-
mála, uppbyggingar stóriðju, bygg-
ingar menningarhúsa og ýmislegs
fleira. Þá er þar líka gert ráð fyrir
„sérstökum aðgerðum fyrir jaðar-
byggðir sem verða fyrir röskun og
þar sem útgerð á í vanda“. Allt eru
þetta fögur
fyrirheit en
þau úrræði
virðast
hrökkva
skammt til að
snúa dæminu
við á Vest-
fjörðum.
Reyndar verð-
ur ekki annað
séð en stjórn-
völd hafl þeg-
ar strikað sér-
tæku aðgerð-
irnar út úr
nýju byggða-
stefnunni.
Vaxandi áhyggjur heimamanna á
neikvæðri þróun byggðar á svæðinu
hafa leitt til mikillar og oft á tíðum
heitrar og jafnvel hatrammrar um-
ræðu um þessi mál. Háværust hefur
umræðan verið um kvótamál og
stefnu ríkisstjórnarinnar í þeim efn-
um. Þær umræður hafa
á hinn bóginn ekki leitt
til vitrænnar niður-
stöðu og enn síður til
þess að dæminu hafi
verið snúið við.
Þekkingarsókn
Ýmislegt hefur þó
verið gert til góðs og
má þar t.d. nefna um-
bætur í skólamálum,
sérstaklega á fram-
haldsskólastigi með
beinni tengingu við há-
skóla á Akureyri og í
Reykjavík. Þá hefur
nýtt Þróunarsetur vak-
ið vonir um að hægt
verði að skapa fleiri
störf á rannsóknarsviði
og hátækniiðnaður hef-
ur náð nokkurri fót-
festu. Ferðamál hafa
líka átt auknum skiln-
ingi að mæta á Vest-
fjörðum og sá geiri
skapar nú æ fleiri krón-
ur til samfélagsins.
Ferðamennska sem at-
vinnugrein er þó mjög
bundin við sumarmán-
uðina og skapar því
enn sem komið er til-
tölulega fá heils árs
störf. Þetta eru líka
svið sem liggja frekar
ofarlega í gerð vest-
firsks samfélags. Eftir
stendur að grunnurinn
undir öllu saman er
afar veikur og hefur
líklega aldrei verið
jafnótraustur og
einmitt þessa dagana.
Sá grunnur hefur frá
örófi alda byggst á því
sem sjórinn hefur gefið
af sér.
Sama undirstaðan
Þó mikil tækniþróun
hafi átt sér stað, sem
skapað hefur mörg
störf á Vestfjörðum,
verður ekki séð að neitt
geti komið í stað sjávar-
útvegs í þessum lands-
hluta í næstu framtíð.
Það hlýtur því að verða
niðurstaðan að allra
leiða verði að leita til
að tryggja undirstöðu
hins vestfirska veru-
leika, nefnilega sjávar-
útveginn. Hvernig það
verði best gert skal
ósagt látið en eitt er
víst að þar greinir
Heimsmet í byggðarröskun
-þróun byggðar á Vestfjörðum síðan 1960
11.000
10.507 10.479
10.500 .„.
Fjöldi manns víða um land er nú í þeim sporum að þurfa að
pakka saman og flytjast búferlum. Þessi mynd af fólki sem er að
flytja tengist þó ekki beint efni greinarinnar. DV-mynd GVA
10.000
9.000
tvra;
1960
1970
1980
1990
menn nú heiftarlega á um leiðir. Svo
heiftarlega að í einu stærsta útgerð-
arfyrirtækinu, Básafelli hf. á Vest-
fjörðum, hafa menn í háum stjórnup-
arstöðum mátt taka pokann sinn
vegna deilna um leiðir við að lag-
færa bága stöðu fyrirtækisins. Líf-
róður er nú róinn á
mörgum vígstöðvum
vestra en að sögn
stjórnenda gengur
hann allur út á að
halda undirstöðuat-
vinnugreinunum
gangandi. Ekki þarf
að rekja baráttusögu
Rauða hersins hér og
nýbúið er að ákveða
endalok bolfisk-
vinnslu i frystihúsi á
ísafirði sem fyrrum
var eitt það stærsta á landinu. Á
þessari Eyri við Skutulsfiörð stefnir
í endalok bolfiskvinnslunnar og
vagga rækjuvinnslu á íslandi er ekki
svipur hjá sjón. Mikil gerjun er í
kringum Hraðfrystihúsið hf. I Hnífs-
dal og þar er unnið að hagræðingu
1998
sem varla verður gerð öðruvísi en að
fækka skipum og selja eignir. Svona
mætti áfram telja.
Ef staðan er metin blákalt út frá
stöðu sjávarútvegsfyrirtækja á svæð-
inu má flestum vera ljóst að botnin-
um er enn ekki náð. Sértækar að-
gerðir til bjargar Vestfirðingum
liggja ekki á borðinu og ráðherrar
ríkisstjórnarinnar hafa þvertekið
fyrir að slíkt verði gert. Á sama tíma
eru sveitarfélög á borð við Vestur-
byggð og ísafiarðarbæ nánast komin
á gjörgæslustig. Vestfirðingar verða
því enn um sinn að svamla í úfnum
sjó og spurningin snýst, um það
hvort og hvar þeir ná að landi. Allt
ýtir þetta enn frekar undir það að
innfæddum íbúum haldi áfram að
fækka. -HKr.