Dagblaðið Vísir - DV - 17.07.1999, Blaðsíða 15

LAUGARDAGUR 17. JULI 1999
15
/
Evrópumenn og Bandaríkja-
menn eru miklir mátar enda
hagsmunir þeirra að mestu sam-
eiginlegir. Þeir mynda eins kon-
ar íjölþjóðafjölskyldu skyldra
ríkja. Fjölskyldudeilur geta þó
komið upp þar eins og þekkist í
bestu fjölskyldum. Eitt slikt
deilumál hefur verið áberandi
undanfarna mánuði milli Evr-
ópusambandsins og Bandaríkj-
anna, þ.e. sala á svokölluðum
erfðabreyttum matvælum.
Bandaríkjamenn standa framar-
lega í þessari kúnst og vilja að
vonum flytja afurðir sínar út.
Evrópumenn hafa þráast við og
vilja hömlur og sérmerkingar á
þessar vörur. Bandaríkjamenn
svara þessu fullum hálsi og hóta
vinum sínum í austurátt tollum
og þvingunum alls konar í stað-
inn.
Feitir úr hófi fram
Þannig hefur þetta staðið
lengi. Vera kann að stjórnendur
Evrópurikjanna telji erfðahættu
matvælin ekki eins góð til
neyslu og þau sem ekkert hefur
verið átt við. Það getur átt við
um jarðargróður þann sem seld-
ur er beint til neyslu eða hefur
verið notaður sem fóður fyrir
sláturdýr, svo ekki sé nú minnst
á fikt við samsetningu dýranna
sjálfra. Þó það sé óábyrgt og
byggist ekki á skriflegum heim-
ildum er þó líklegast að Evrópu-
menn setji það helst fyrir sig að
þeir vilji ekki verða eins og
Bandaríkjamenn í laginu.
Alkunna er að margir Banda-
ríkjamenn hafa, í velmegun und-
anfarinna áratuga, fitnað úr hófi
fram. Fjarri lagi er að alhæfa
eitthvað um heila þjóð og allra
síst svo fjölmenna sem Banda-
ríkin. Hinu er ekki að neita að
gestur sem ferðast hefur bæði
um ríki Evrópu og ríki í Vestur-
heimi sér fljótt mun. Talsvert
fleiri Bandaríkjamenn virðast
glíma við offitu en sjáanlegt er í
Evrópu. Þó er þróunin án efa sú
sama. Aukin velmegun íbúa,
breytt líferni og mataræði verða
til þess að íbúarnir fitna. Það
þarf ekki að fara út fyrir land-
steinana til þess að sjá merki
þessa.
Frakkar, ítalir og fleiri Evr-
ópuþjóðir leggja mikið upp úr
útlitinu og telja sig gjarnan öðr-
um glæsilegri. Ekki skal fullyrt
um það né heldur hvort þeir lifi
heilbrigðara lífi en aðrir. Það er
sjálfsagt eins misjafnt og menn-
irnir eru margir. Við samanburð
á þjóðum vestan- og austanhafs
fer þó vart á milli mála að
Bandaríkjamennirnir hafa vinn-
inginn í ummáli.
Hamborgararassar
Pistilskrifari eyddi á dögun-
um nokkrum góðviðrisdögum í
Bandaríkjunum. Ekki veitti af
eftir heldur vætusama og kalda
tíð heima. Bandaríkjamenn voru
að vanda góðir heim að sækja.
Þeir eru flestum öðrum þjóðum
þægOegri í umgengni, kurteisari
og viðmótsþýðari í öllum sam-
skiptum, hvort heldur er í versl-
unum, veitingahúsum eða á göt-
um úti. Það er án efa þáttur í
uppeldi og aga Bandaríkja-
manna að koma vel fram við ná-
unga sinn. Þetta finna þeir sem
sækja þá heim. Af þessu viðmóti
gætu íslendingar ýmsilegt lært
enda margir þumbaralegir úr
hófl fram.
Hvort erfðabreytt matvæli fiti
fólk óhóflega skal ósagt látið eða
hvort þar er um að kenna hreinu
ofáti. Alþekkt er þó að tala um
hamborgararassa á fólki sem lif-
ir langtímum saman á hraðrétt-
um sem vinsælir urðu í Banda-
ríkjunum en hafa síðan breiðst
út um allan heim. Slíkt fólk er
síðrassa og um margt sérkenni-
legt í sköpulagi. Þannig verður
kviður oft siginn ekki síður en
rassinn. Horfi maður á þessa
einstaklinga í prófíl er erfitt að
segja til um hvað snýr aftur og
hvað fram nema að horfa bein-
línis á stefnu nefsins.
Lendamiklar og
kviðdrjúgar
Það hlýtur að vera erfitt að
vera mjög feitur. Líkaminn er
stöðugt að burðast með allt of
mikið hlass. Það reynir óhóflega
á hjarta, lungu og ganglimi. Þá
hefur offítan oft áhrif á sálartetr-
ið sem verður til þess að hinir
digru fyrirverða sig fyrir ástand-
ið. Sem betur fer tekst mörgum
að sigrast á aukakílóunum með
breyttu mataræði og líkams-
rækt. Það vakti hins vegar at-
hygli sveitamanns ofan af ís-
landi hve of feitir Bandaríkja-
menn virtust taka þessu líkams-
ástandi sínu létt. Þar kann að
valda nokkru hversu margir eru
í þessu standi. Konur jafnt sem
karlar klæddu sig, að mati
sveitamannsins, nokkuð glanna-
lega miðað við ástandið. Kynin
voru gjarnan bæði á stuttbuxum
og bol, enda heitt í veðri þessa
ljúfu sumardaga. Þá virtist litlu
skipta þótt leggir niður úr buxun-
um væru á við filsfætur og magi
og rass nánast út úr bol og bux-
um. Hálsinn virðist hverfa við
þessar aðstæður og því er svo að
sjá sem höfuðið sitji á herðunum.
Laugardagspistill
Jónas Haraldsson
aðstoðarrítstjárí
Meðfædd forvitni um mann-
skepnuna og allt hennar stand
var vakin. Ósjálfrátt tók skrifar-
inn út líkamsvöxt fólks sem fór
hjá í manngrúa stórþjóðarinnar.
Karlarnir voru margir gríðarleg-
ir um sig miðja og fótleggir digr-
ir. Konur ýmsar voru stórar frá
toppi til táar, kálfasverar, lenda-
miklar, kviðdrjúgar, brjóstastór-
ar og undirhakan kórónaði sköp-
unarverkið.
Nýtt afbrigði
Sýnir þessar og umhverfi allt
urðu til þess að gamall lærdóm-
ur í mannfræði skólaáranna rifj-
aðist upp.
Gat það hugsast að fyrir aug-
unum á okkur væri að verða til
nýtt afbrigði mannskepnunnar,
allt stærra um sig? Var þetta
ekki þróunarkenningin holdi
klædd? Maðurinn hefur lengst af
verið allur heldur á lengdina og
mjór, svona í laginu eins og
tannstöngull. Þannig er fólkið
enn í þeim ríkjum sem lítt eða
ekki hafa kynnst kynbættum
matvælum og velmegun. Nú-
tímafólkið vex á hinn veginn.
Það verður breiðara hvar á
skrokkinn sem litið er.
Náttúran lætur nefnilega ekki
að sér hæða. Allt hefur tilgang.
Hver tegund er sköpuð þannig
_að hún eigi sér afkomuvon og
geti variö tilvist sina með ein-
hverjum hætti. Líkami einstakra
tegunda lagast að þörfum henn-
ar, hvort sem það er kviðpoki
kengúrunnar eða langur háls
gíraffans. í þessum mannfræði-
rannsóknum þóttist ég sjá þróun
á útliti mannsins. Maðurinn hef-
ur flust frá víðáttum gresjunnar
inn í þéttbýlar borgir. Þar kom-
ast menn ekki fyrir til lang-
frama nema líkaminn aðlagist
breyttu umhverfi.
Lendapallur
Nú kann það að hljóma undar-
lega að aðlögun náttúrunnar
felist í þvi að stækka líkamann í
þrengslunum í stað þess að
minnka. Svo er þó ekki miðað
við þessar frumathuganir á
breyttri lögun fólks i velmegun-
arþjóðfélagi. Það sem veldur
mestum vanda í borgarsamfélagi
nútimans eru samgöngurnar.
Bílamergðin kemst ekki lengur
fyrir og allt er í bendu. Því mun
bílasamfélagið líða undir lok og
maðurinn verður að treysta á
sjálfan sig en sleppa hjálpartækj-
unum. Þess sáust greinileg
merki á fólki vestra að það er að
þróast í þessa átt. Lendar þeirra
sem lengst eru komnir í þróun-
inni eru svo miklar að þar er að
myndast pallur sem sjáanlega
verður til margra hluta nytsam-
legur þegar fram líða stundir.
Það er því að verða til eins
konar skut- eða skúffufólk, sér-
hannað til flutninga. Einfaldast
er að taka bíla til viðmiðunar.
Þeir lendabreiðu mynda stall að
aftan, ofan við rófubeinið, og
verða því i laginu eins og mann-
legir skúffubilar eða „pickup"
eins og það heitir á útlensku.
Þegar þróunin hefur náð lengra
hjá þessum hluta fólks má nota
pallinn til flutninga, hvort sem
það er á matvælum eða öðru
smálegu til daglegs brúks. Stóri
maginn og þungu brjóstin að
framan halda síðan nauðsynlegu
jafnvægi svo hinn breytti
mannslíkami verði hæfari til
burðar. Fæturnir þróast með
sama hætti og verða breiðari og
burðarmeiri.
Mögulegar villigötur
Þar sem mannfræðinám pistil-
skrifara var aðeins hluti annars
er hugsanlegt að hann hafi lent á
villigötum í rannsóknum sínum
á sumardögum vestanhafs. Það
er því annarra sem lengra eru
komnir í fræðunum að hrekja
kenninguna um þessa þróun
mannkynsins. Þá er heldur eng-
in vissa fyrir því að kenningin
sé innlegg í yfirstandandi mat-
væladeilur Evrópu- og Banda-
ríkjamanna. Það má jafnvel
halda því fram að niðurrigndur
skrifari frá íslandi hafi alls ekki
þolað alla þessa sól vestra. Hún
hafi hreinlega villt honum sýn.