Dagblaðið Vísir - DV - 15.01.2000, Blaðsíða 10

10
LAUGARDAGUR 15. JANÚAR 2000 I iV
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ÓLI BJÖRN KÁRASON
Aöstoöarritstjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaöaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLT111,105
RVÍK, SIMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Vfsir, netútgáfa Frjálsrar fjölmiðlunar: http://www.visir.is
Ritstjórn: dvritst@ff.is - Auglýsingar: auglysingar@ff.is. - Dreiflng: dvdreif@ff.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 461 1605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: (SAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftan/erð á mánuði 1950 kr. m. vsk. Lausasöluverð 180 kr. m. vsk., Helgarblað 250 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og I gagnabönkum án endurgjalds.
DV greiðir ekki viðmælendum fyrir viðtöl við þá eða fyrir myndbirtingar af þeim.
Einleikur gegn verðbólgu
Seðlabankinn getur lítið gert annað í vaxandi verð-
bólgu en að hækka vextina enn einu sinni í veikri von
um, að það slái á hóflitla athafnasemi þjóðarinnar. Þetta
er það stjómtæki, sem bankinn hefur til umráða í ein-
manalegri baráttu sinni gegn verðbólgu í landinu.
Hins vegar em takmörk fyrir þessum einleik bankans.
Vextir hans em orðnir helmingi hærri en hliðstæðir
vextir á Vesturlöndum. Vextir bankans hækkuðu um
0,4% í febrúar í fyrra, um 0,5% í júlí í fyrra, um 0,6% í
september í fyrra og loks um 0,8% núna í janúar.
Tölurnar sýna, að Seðlabankinn telur sig þurfa að
stíga stærri skref í hvert sinn, sem hann grípur til að-
gerða. Enda hefur verðbólgan vaxið ört á tímabilinu og
er komin upp í um það bil 9% hraða í janúar. Á sama
tíma er verðbólga um það bil 1,5% á Vesturlöndum.
Verðbólgan í fyrra stafaði einkum af þremur þáttum,
bensíni, húsnæði og mat. Bensínið lýtur að mestu erlend-
um verðsveiflum utan valdsviðs stjórnvalda. Aukinn
húsnæðiskostnaður er hins vegar bein afleiðing hóflítill-
ar athafnasemi, sem ríkið tekur sjálft þátt í.
Matarhækkanir eru athyglisverðar. Þær sýna, að liðin
er sú tíð, að samkeppni í matvöruverzlun sé helzti
bandamaður ríkisvaldsins í baráttu gegn verðbólgu. Með
hringamyndun hefur myndazt fáokim í matvöruverzlun,
sem veldur óeðlilegum verðhækkunum á mat.
Ríkisstjómin hefur ekki sýnt málinu mikinn áhuga.
Fjármálaráðherra segir meira að segja, að ofangreind
talnasaga skipti ekki máli, heldur frekari framvinda
talnanna á næstu mánuðum. Þessi viðhorf benda til, að
ríkisstjórnin verði fremur sein til gagnaðgerða.
Saman hafa ríkisstjórnin og stjórnarflokkarnir á Al-
þingi nýlega afgreitt fjárlög fyrir þetta ár. Þá var gott
tækifæri til að spyrna gegn verðbólgunni, sem allir vissu
að var komin á skrið, en það var ekki gripið. Þetta tóm-
læti þrengir möguleika stjórnvalda til aðgerða.
Að vísu er mikið af tekjum ríkisins af sölu eigna not-
að til að lækka skuldir þess. Líta má á það sem eins kon-
ar viðnám. En samt ber að hafa í huga, að í öllum rekstri
er eðlilegt að sölu eigna fylgi jafnmikil lækkun skulda.
Að öðmm kosti er fyrirtækið að éta eignir sínar.
Ríkið hefði átt að nota allar tekjur af sölu eigna til að
lækka skuldir sínar, einkum erlendar skuldir, en ekki
nota eina einustu krónu af þeim tekjum í reksturinn.
Með því að lækka erlendar skuldir em peningarnir tekn-
ir úr innlendri umferð og valda ekki verðbólgu.
Ekki verður betur séð en ríkið verði nú að nýsam-
þykktum fjárlögum að endurskoða þessi sömu fjárlög og
lækka útgjöld eða hækka tekjur. Heppilegasta leiðin til
þess er að hefja uppboð á kvótum í sjávarútvegi og nota
tekjurnar til að greiða niður erlendar skuldir.
Ýmis fleiri dæmi eru um, að skammtaður sé aðgangur
að takmörkuðum auðlindum eða að takmörkuðum mark-
aði. Kvótakerfi em víðar en í sjávarútvegi og fela öll í sér
tekjufæri fyrir ríkisvaldið. Uppboð kvóta fela í sér meiri
sanngirni en núverandi kvótaskömmtun.
Fjármálaráðherra fer með rangt mál, er hann segir
gagnrýnendur ekki hafa bent á leiðir til úrbóta. Sumar
hafa verið nefndar hér og aðrar verið nefndar annars
staðar. Það vekur heldur ekki traust, að hann skuli gera
lítið úr 9% verðbólguhraða þessa mánaðar.
Viðskiptalönd okkar hafa um það bil 1,5% verðbólgu.
Við höfum skaða af allri verðbólgu, sem er umfram það.
Ríkisstjómin þarf að taka hana fastari tökum.
Jónas Kristjánsson
Nýtt vaxtarskeið í Asíu
Sú staðreynd kemur mörgum á
óvart að á síðasta ári var meiri
hagvöxtur í Asíu en í nokkurri
annarri heimsálfu enda hefur sá
mikili efnahagsbati sem orðið
hefur í flestum þeirra ríkja sem
verst fóru út úr Asíukreppunni
vakið takmarkaða athygli fjöl-
miðla á Vesturlöndum. Hér er þó
um afar mikilvæga þróun að
ræða fyrir alþjóðaviðskipti, ekki
sist vegna þess hve mikið flest
þessara ríkja koma við sögu í al-
þjóðlegu framleiðsluferli á mörg-
um tegundum vamings. Á þessu
nýbyrjaða ári verður hagvöxtur í
flestum helstu ríkjum Austur- og
Suðaustur Asíu, að Japan undan-
teknu, að líkindum yfir 4%, víða
yflr 5% og í nokkrum ríkum allt
upp i 7%. Vöxtur í flestum iðn-
ríkjum Vesturlanda verður
sennilega innan við helmingur af efnahagsvexti Aust-
urlanda, þótt Vesturlönd séu flest talin búa við góðan
eða viðundandi vöxt.
Erlend tíðindi
Jón Ormur Halldórsson
og erfiðleika heima fyrir hafa japönsk
fyrirtæki stóraukið fjárfestingu sína
viða í Asíu. Þetta er annars vegar
vegna gengishækkunar jensins, sem
gerir framleiðslu heima fyrir enn dýr-
ari en áður, og hins vegar vegna vax-
andi trúar japanskra fyrirtækja á að
kreppan í Asíu hafi aðeins verið tíma-
bundið hlé á örum vexti. Annar og
ekki síður óvæntur bjargvættur hefur
verið hinn almenni neytandi í álfunni.
Eins og menn áttu von á brugðust
flestir við kreppunni með því að auka
enn spamað sinn, sem var þó mikill
fyrir, en Asíumenn búa fæstir við um-
fangsmikil velferðarkerfl og eru því
viðkvæmir fyrir óvissu í afkomu. Al-
menn svartsýni virðist nú hins vegar
hafa vikið og aflvíða í Asíu hefur eftir-
spum frá neytendum vaxið nokkuð ört
síðustu mánuði. Þriðja bjargvættinn er
siðan að finna í ört vaxandi fjárfesting-
um margra asískra fyrirtækja, sérstaklega í nýrri
tækni. Áhyggjur manna af þvi að Asía myndi dragast
aftur úr I tækni vegna kreppunnar hafa reynst óþarf-
Old Asíu?
„Kreppan er löngu búin og við erum aftur lögð af
stað á fuflri ferð inn í öld Asiu,“ sagði bankamaður í
Singapúr nýlega, en ummæli af þessu tagi voru nokk-
uð algeng í úttektum fjölmiöla í Asíu nú um áramót-
in. „Menn eru famir að dusta rykiö af öflum bókun-
um sem skrifaðar voru fyrir kreppuna um að öld
Asíu væri að renna upp,“ sagði t.d. blað í Hong Kong.
Ástæðumar fyrir þessari endurheimtu bjartsýni er
augljósar. Eftir verulegan samdrátt í tiltölulega
skammvinnri kreppu hljóp mun örari vöxtur í at-
vinnulíf margra þessara ríkja en nánast nokkur hafði
þorað að spá. í fyrstu þökkuðu menn vöxtinn lágu
gengi gjaldmiöla sem höfðu fallið í kreppunni og al-
gengt var að menn spáðu skammvinnum bata byggð-
um á tímabundnum bata á samkeppnisstöðu. Batinn
hefur hins vegar reynst meiri og traustari en flestir
töldu. Ótti manna um að bankakerfi þessara landa
myndu lenda í miklum vandræðum og að stórfyrir-
tæki í sumum þeirra yrðu gjaldþrota hefur líka
reynst óþarfa svartsýni. Víða er þó enn telft á tæp-
asta vað í peningamálum ríkja og í fjármálum stórra
og mikilvægra fyrirtækja.
Bjargvættir
Kreppulandið Japan hefur reynst einn af óvæntum
bjargvættum efnahagslífs í Asíu. Þrátt fyrir stöðnun
Ógnir og möguleikar
Bati í efnahagslífi Austurlanda stendur þó ekki
styrkari fótum en svo að þaö er allmargt sem gæti
ógnað honum. Umtalsvert hrun á hlutabréfamarkaði
í Bandaríkjunum gæti til að mynda haft alvarleg
áhrif á flest þesSara ríkja þar sem vöxtur þeirra er
mjög undir því kominn að eftirspumarstig haldist
hátt í Bandaríkjunum. Eins gæti gengisfelling í Kina
samhliða tiltölulega veikri stöðu bæði dollars og evru
gagnvart gjaldmiðlum margra ríkja svæðisins truflað
uppganginn, en gengisfelling í Kína getur ekki leng-
ur talist ósennileg, þótt sterk rök mæli raunar á móti
henni. Hættumar innan frá eru þó sennilega alvar-
legri. Fjármálakerfi standa víða veikum fótum, óupp-
gert tap á útlánum nemur miklum fiárhæðum og of-
framleiðsla er enn vandamál í nokkrum iðngreinum.
Að auki var kreppan kannski ekki nógu löng til þess
að allir væru knúnir til að læra af henni nauðsynleg-
ar lexíur. Stjómmálakerfi þessara landa virðast til
dæmis ekki hafa þroskast eins mikið við áfóflin og
margir vonuðust eftir, þótt breytingar hafi víða orðið
á yfirborðinu. Kynslóðaskipti virðast hins vegar vera
að eiga sér stað víða í viðskiptalífinu og þar verður
mjög vart við tilraunir til aðlögunar að nýjum við-
skiptaháttum. Þetta og vaxandi kröfur almennings
um aukið lýðræði í stjómmálum vekur vonir um að
þjáningar kreppunnar hafi ekki verið til einskis.
Velmegun vex nú á ný hraðar í Asíu en í öðrum heimshlutum. Batinn er ótryggur en kynslóöaskipti í viöskipta-
lífinu og vaxand kröfur um aukiö lýöræöi í stjórnmálum vekja vonir um aö þjáningar kreppunnar hafi ekki ver-
ið til einskis.
skoðanir annarra
Endímörk ellinnar
„Erfðatæknibyltingin kemur fram á sjónarsviðið
á sama tíma og fiölmennasta kynslóðin í sögunni er
nógu ung tU að gera sér vonir um að sú þekking geti
j framlengt siðustu áratugi hennar. Ekki eru nema
nokkrir tugir ára þar til við finnum leiðir tU að
Íkoma í veg fyrir, meðhöndla eða lækna marga helstu
sjúkdómana sem fylgja eUinni - eða þar tU við þekkj-
um ytri mörk eUinnar sjálfrar."
Úr forystugrein New York Times 11. janúar.
Allir með öllum
„Rikisstjórnarflokkamir halda áfram innbyrðis
umræðum um sambúðarvandamálin. Forsætisráð-
herrann gaf í skyn að hann gæti hugsað sér að vinna
; með borgaraflokkunum þremur, líka, eða í staðinn
fyrir miðflokkinn og vinstriflokkinn. (Auðvitaö með
iþví skflyrði að borgaralegu stuðningsflokkarnir
greiddu atkvæði með tiUögum jafhaöarmanna.) Nú
Ikemur svar frá flokki umhverfissinna. Talsmennim-
ir Birger Schlaug og Lotta Nilsson Hedström skrifa
að þau geti hugsað sér að vinna með borgaraflokk-
unum, að minnsta kosti á sviði vinnuréttarmála og
fiölskyldupólitíkur."
Úr forystugrein Dagens Nyheter 13. janúar.
Hættur samfara samruna
„Við kaup netfyrirtækisins America Online á
fiölmiðlarisanum Time Wamer fær það yfirráð yfir
ýmsum þekktum vörumerkjum og fyrirtækjum eins
og tímaritunum Time, Fortune og Sports IUustrated,
tónlistar-, kvikmynda- og kapalfyrirtækjum og
sjónvarpsstöðinni CNN. Þar með myndast risi sem
erfitt verður að keppa við á sama svæði.
Samrunanum fylgja möguleikar en einnig hættur.
Hætta er á að gæðafréttamennska verði að víkja
fyrir skemmtun. AOL Time Warner viU auglýsendur
og auglýsendur krefiast þess að fá tækifæri til að ná
tU fiöldans."
Úr forystugrein Aftonbladet 13. janúar.