Dagblaðið Vísir - DV - 15.01.2000, Qupperneq 33

1“
DV LAUGARDAGUR 15. JANÚAR 2000
1$elgarviðtalið
Guðmundur Páll Olafsson náttúrufræðingur er mikill andstæðingur Fljótsdalsvirkjunar. Hann hefur starfað að umhverfisvernd frá 1970.
DV-myndir Hilmar Þór
:kt
fært stóran hluta Laxárdals í kaf og
mótmælaaldan náði hámarki sínu
þegar hópur bænda, listamanna,
kennara og fleiri, aðallega Þingey-
inga, sprengdi stiflu í Miðkvísl, við
upptök Laxár. Þetta var allt of lítið
dínamít sögðu sumir en hvellurinn
varð hár og viðbrögðin sögufræg. Þeg-
ar kært var vegna þessa lýsti fjöldi
manna út um land sök á hendur sér
og eftirmælin urðu í vitund þjóðar-
innar þau að þar hefðu menn tekið
lögin í sínar hendur með fullum rétti.
„Þegar þetta gerðist var ég úti í Sví-
þjóð. Ætli ég hefði ekki annars látið
skrá mig í þennan fríða hóp á þeim
tíma. Það eru allt aðrir tímar núna.
Það er gífurlegur munur á umræð-
- unni nú til dags og þá. Laxárdeilan
var eldfimt deilumál heima í héraði
en aðrir landsmenn sinntu henni
minna. í dag er annað uppi á teningn-
um. íslenskir fræðimenn hér og er-
lendis taka æ virkari þátt í umræð-
unni og hún er málefnaleg, fræðileg
og þroskuð og landinn ófeiminn að tjá
ást sína á landinu. Hér verður ekki
aftur snúið.“
Trúi ekki að Eyjabökkum
verði sökkt
En finnst Guðmundi liklegt að
fjöldi fólks sé tilbúinn til að fara að
Eyjabökkum þegar framkvæmdir hefj-
ast og mótmæla þar af fuliri hörku
líkt og mývetnskir bændur gerðu forð-
um við Laxá? „Þú segir „þegar“. Ég
trúi því ekki að Eyjabökkum verði
sökkt, aldrei. Og ég vil heldur ekki
gera svo lítið úr forystumönnum þjóð-
arinnar að þeir viti ekki hvenær
hætta ber háskalegum leik. Ég veit að
margir harma það hvert virðist stefna
við Eyjabakka og um áramótin var
sorglegt að fylgjast með því að ráða-
menn þjóðarinnar þekkja ekki enn
sinn vitjunartíma. Þeir vaða áfram í
blindni valdsins."
Verðlaunað náttúrubarn
Guðmundur hefur skrifað bækur
um íslenska náttúru. Ein heitir Fugl-
ar í náttúru íslands, önnur Perlur í
náttúru íslands og síðan Ströndin í
náttúru íslands. Á vordögum á þessu
ári er væntanleg bókin Hálendið i
náttúru íslands. í tengslum við undir-
búning bókarinnar, við fræðistörf í
áratugi og brennandi áhuga á ís-
lenskri náttúru hefur Guðmundur
ferðast meira um hálendið en margur
annar og hefur legið þar úti vikum og
mánuðum saman hvert sumar í nokk-
ur ár. Bækur Guðmundar Páls hafa
fengið viðurkenningar, jafnvel alþjóð-
legar og baráttan varð til þess að
hann fékk viðurkenningu frjálsra fé-
lagasamtaka í náttúruvernd og úti-
vist. Slík félög eru virk út um allan
heim og standa utan ríkisstjórna. Það
var Ólafur Ragnar Grímsson sem af-
henti honum verðlaunin á Degi jarð-
ar, 23. apríl á þessu ári. Nýlega birtist
einnig ítarlegt viðtal um baráttu Guð-
mundar og atburðina við Hágöngur í
The Amicus Joumal sem er víðlesið
amerískt tímarit um náttúruvemd.
Illa grundað
og eldfimt mál
Þó að Guðmundur Páll sé ekki sér-
lega geflnn fyrir að vekja athygli á
baráttu sinni í fjölmiölum, sem sést
best á þvi að þegar hann reisti fánann
við Hágöngur vissi ekki einu sinni
konan hans af fyrirætlunum hans, þá
er hann ómyrkur í máli þegar hann
lýsir skoðun sinni á framgangi Lands-
virkjunar og íslenskra stjórnvalda.
„Það er alveg ljóst að skýrsla Lands-
virkjunar um umhverflsrannsóknir
og áhrif Fljótsdalsvirkjunar er mein-
gölluð og virtir náttúrufræðingar á
helstu náttúruvísindastofnunum
landsins hafa auk Náttúruverndar
ríkisins og ráðgjafa umhverfisráð-
herra, Náttúruvemdarráðs, gagnrýnt
hana harðlega. Nú mun Norsk Hydro
taka þessa skýrslu til rannsóknar og
það er min spá að fyrirtækið muni í
framhaldi af því draga sig í hlé og
ekki leggja heiður sinn við verkefni
sem er bæði illa gmndað og eldfimt.
Þeir eiga erfiða fortíð í þessum efnum
og hafa síst í huga að minna á hana.
Hætt er við að íslenskir ráðamenn
haldi samt áfram að berja höfðinu við
steininn um sinn. Heimspressan, eins
og New York Times, hefur birt ákall
til jarðarbúa vegna þess að heimurinn
sem við lifum í er á heljarþröm vegna
eyðileggingaráráttu mannsins. Aðal-
vandinn er eyðilegging búsvæða líf-
vera eins og votlendis Eyjabakka eða
regnskóganna. Álitið er að um helm-
ingur lífvera á Jörðunni geti horfið
innan 50 ára. Tegundir hverfa sem
nemur 50-100 á dag, samkvæmt upp-
lýsingum frá mörgum virtum náttúru-
fræðistofnunum í Bandaríkjunum. Út-
rýmingin er talin 10.000 sinnum hrað-
ari en eðlilegt er og þá er stórtækasta
útrýmingaraflið á næsta leiti, hlýnun
andrúmsloftsins. Við hörmum eyð-
ingu regnskóganna en nákvæmlega
sömu öflin eru að verki bak við fyrir-
hugaða eyðileggingu á hálendi Islands
við Eyjabakka og í Þjórsárverum.
Stefnt er að því að hrúga verksmiðju-
óþverra um allt land, spilla landi, and-
rúmslofti og sjó. Til þessa á eyðilegg-
ing búsvæða og mengun ríkastan þátt
í því hvernig fyrir heimi okkar er
komið.“
Kverkatak Landsvirkj-
unar á hálendinu
En eru fleiri staðir á hálendinu sem
þarfnast verndar eða eru í hættu, aðr-
ir en Eyjabakkar og hálendið norðan
Vatnajökuls? „Já, fjölmargir og von-
laust er að telja þá alla upp hér. Því
má ekki gleyma að Landsvirkjun er
til dæmis ekki hætt við fyrirætlanir
sínar um að eyðileggja Þjórsárver þó
slíkt brjóti í bága við verndun þeirra
og alþjóðlega sáttmála. Þeir hafa uppi
áætlanir bæði um að sökkva hluta
þeirra og ræna verin efstu kvíslum
sínum. Þetta er mikið áhyggjuefni og
vandséð hvers vegna kverkatak
Landsvirkjunar er ekki losað af þess-
ari hálendisgersemi í eitt skipti fyrir
öU.“
En má þá hvergi virkja?
En má þá hvergi virkja? „Við höf-
um bent á kosti rennslisvirkjana og
vindrafstöðva, jafnvel einhverra gufu-
aflsvirkjana en stóri vandinn felst i
stóriðjustefnunni. Ef við látum af
henni, tökum málmbræðslur teikni-
borðanna út úr dæminu, þá er engin
þörf á svona stórvirkjunum, enda eru
þær tímaskekkja. Við eigmn að virkja
með aUt öðrum hætti, þora að hugsa
dæmið upp á nýtt og ganga í alvöru úr
skugga um hvort ekki sé arðbært að
stofna stærsta þjóðgarð í Evrópu á há-
lendi íslands. ÖU þessi barátta snýst
um viðhorf okkar til fósturjarðarinn-
ar eða móður Jarðar. Nú er orrustan
um Eyjabakka, afstöðu íslenskra
stjómvalda tU Kyoto-bókunarinnar og
framtíð lífríkis Mývatns. Orrustunni
lýkur ekki fyrr en stjómvöld hætta að
ögra þjóðinni með því að eyðileggja
náttúrugersemar og spiUa vistkerfum
landsins. Og þegar öUu er á botninn
hvolft snúast stjórnmál um jákvæðar
breytingar og hugrekkið tU að skipta
um skoðun." -PÁÁ