Dagblaðið Vísir - DV - 23.09.2000, Side 22

22
LAUGARDAGUR 23. SEPTEMBER 2000
Helgarblað
I>V
Messað um bæk-
ur í Gautaborg
Á hverju ári eru haldnar
ótal bókamessur og bók-
menntahátíðir víðs vegar
um álfuna. Jón Yngvi Jó-
hannsson, bókmennta-
gagnrýnandi á DV, var á
bókamessunni í Gauta-
borg um síðustu helgi og
segir hér frá messunni og
þátttöku íslendinga.
Það fyrsta sem mætir manni við
innganginn að bókamessunni í
Gautaborg er skjaldarmerki ís-
lenska lýðveldisins sem prýðir ráð-
stefnuhús sænsku messunnar. Þótt
manni hafi verið sagt ýmislegt um
útþenslu íslendinga á norrænum
bókmenntamarkaði virðist þetta
kannski vera heldur langt gengið.
Þegar nánar er að gáð kemur hin
raunverulega ástæða í ljós: stofn-
andi messunnar og framkvæmda-
stjóri reynist jafnframt vera ís-
lenski konsúllinn: Bertil Falck. Það
er kannski engin furða að íslensk-
um bókmenntum hafi verið sinnt
vel á þessari messu undanfarin tíu
ár.
Fyrir saklausan gagnrýnanda
ofan af íslandi, sem hefur aldrei
komið á svona messu fyrr, er stærð-
in og fólksfjöldinn allt að því yflr-
þyrmandi. Þetta er eins og að koma
á iðnsýningu í Laugardalshöllinni -
ef einhver man eftir þeim - marg-
faldað með tíu. Og allt þetta fólk er
þama komið til að skoða bækur,
tala um bækur og ekki síst selja
bækur. Sýningin sjálf fer fram á
einni hæö í nokkrum sölum en á
efri hæð eru ráðstefnusalir þar sem
var samfelld dagskrá frá tíu til sex
alla daga. Fyrstu tvo dagana er
messan aðeins opin fagfólki en á
laugardag og sunnudag er hún opin
almenningi og þá streymir fólkið
inn, bæði Svíar og jafnvel Danir og
Finnar sem hafa brugðið sér yflr
sundið. Ásýnd messunnar breytist
svolitið við þetta, fólkinu fjölgar og
meðalaldurinn lækkar - allt í einu
eru barnavagnar á hverju homi,
salarkynnin verða erfiðari yflrferð-
Einar Kárason vakti athygli fyrir
markvissar spurningar. Einar
starfaöi um hríö í útvarpi viö hliö
Stefáns Jóns Hafsteins sem hefur
án efa skólaö hann.
ar og biðraðir myndast við
kvennaklósett.
íslensk þátttaka i messunni fór al-
veg örugglega ekki fram hjá neinum
að þessu sinni. Kápa sýningarskrár-
innar var prýdd málverki eftir Sig-
rúnu Eldjám, sem var einnig með
sýningu í íslenska básnum á mess-
unni. Þar mátti einnig finna úrval
íslenskra bóka á íslensku og erlend-
um málum ásamt landslagsmyndum
eftir Sigurgeir Sigurjónsson sem
vöktu mikla athygli gesta sem komu
í básinn.
Þema bókamessunnar að þessu
sinni var norrænar bókmenntir -
þetta var augljóst á ráðstefnuhlut-
anum þar sem norrænir rithöfund-
ar og bókmenntafólk voru áberandi.
Það voru þó bara Finnar, íslending-
ar og Færeyingar sem vom með sér-
staka bása á sýningarsvæðinu, auk
óteljandi sýningarbása frá sænsk-
um forlögum, fjölmiðlum og menn-
ingarstofnunum. íslenski og finnski
básinn stóðu hlið við hlið og Finn-
arnir voru með mikla dagskrá sem
íslenski básinn naut góðs af. Is-
lenski básinn hefur nú staðið á svip-
uðum slóðum á Gautaborgarmess-
unni í 10 ár og notiö mikilla vin-
sælda. Hann er nær eingöngu verk
einnar konu, Önnu Einarsdóttur hjá
Máli og menningu, sem bæði sér um
Hinn íslenski klassíker
Thor Vilhjálmsson var af spekingum
í Gautaborg talinn til alþjóðlegra
klassískra höfunda.
básinn og skipuleggur fjölda uppá-
koma með íslenskum rithöfundum
ár hvert. Þar er lika samkomustað-
ur íslensku þátttakendanna og
stundum mátti sjá þar við af-
greiðslu rithöfunda eða aöra þátt-
takendur.
Fyrir tíu ámm voru íslenskar
bókmenntir sérstaklega í sviðsljósi
hátíðarinnar. Þá voru vart aðrir
höfundar en Halldór Laxness og
Thor Vilhjálmsson þýddir á
sænsku. Nú koma verk fjölda ís-
lenskra höfunda út á sænsku og öðr-
um Norðurlandamálum á ári hverju
en útgáfa þar hefur reynst besta
leiðin til að ná til lesenda sunnar i
Evrópu, í Þýskalandi, á Spáni, ítal-
íu og á hinum risavaxna enskumæl-
andi markaði.
Íslensk-írskt, íslensk-finnskt,
íslensk-norskt
Flest atriðin sem íslendingar
tóku þátt í fóru fram á fóstudegin-
um og laugardeginum. Undirritaður
tók raunar þátt í pallborði um nor-
rænar bókmenntir og bókmenntalíf
á fimmtudeginum en á fóstudegin-
um var komið að íslenskum skáld-
um og rithöfundum, auk þeirra
Ömólfs Thorssonar og Gísla Sig-
urðssonar sem ræddu um landa-
fundi í sérstakri dagskrá. Eitt af því
sem samfelld þátttaka íslendinga á
messunni hefur skilað er að íslensk-
Steinunn Siguröardóttir
Steinunn kom Svíum til aö hlæja
enda gefur hún Hallgrími lítiö eftir
þegar skopiö er annars vegar.
ir rithöfundar eru orðnir skipu-
leggjendum messunnar vel kunnir.
Þeir koma því ekki aðeins fram í
sérstökum kynningum á íslenskum
bókmenntum heldur í hlutverki við-
mælenda eða spyrla í dagskrám
með annarra þjóöa höfundum. Að
þessu sinni ræddust t.d. við Stein-
unn Sigurðardóttir og írska skáld-
konan Nuala O’Faiolain, Jóhann
Hjálmarsson og finnska skáldið
Martin Enckell og Einar Kárason og
Roy Jacobsen. Andri Snær Magna-
son tók svo þátt í málþingi ungra
höfunda ásamt tveimur sænskum
skáldkonum. Þarna gefst tækifæri
að sjá gamalkunnug andlit í nýju
samhengi. Það var til dæmis gaman
að fylgjast með Einari Kárasyni
spyrja Roy Jacobsen út úr eins og
Einar væri vel þjálfaður blaðamað-
ur eða bókmenntafræðingur. Samfé-
lag norrænna rithöfunda verður
manni líka áþreifanlega ljóst þegar
hefðbundinni dagskrá er lokið. Þá
safnast þátttakendur í dagskrá
messunnar saman á einu glæsileg-
asta hóteli borgarinnar, Park Hotel,
og þar má sjá íslenska, danska,
norska, sænska og finnska rithöf-
unda í einum hrærigraut þar sem
hver þekkir annan, rétt eins og
maður sé kominn á ættarmót í ís-
lensku félagsheimili.
Íslandstríó
Af alíslenskum atriðum má nefna
Íslandstríó þeirrra Einars Más Guð-
mundssonar. Hallgrims Helgasonar
og Steinunnar Sigurðardóttur.
Stjómandinn, Svíinn Sven Hallon-
sten, minnti á að Einar Már hefði
birst á messunni tíu árum áður og
komið fyrir sjónir eins og gjósandi
eldfjall. Nú var annað uppi á ten-
Hallgrímur Helgason fór á kostum á bókamessunni í Gautaborg
Hallgrímur hefur lengi skemmt íslendingum en nú er skáldsaga hans, 101
Reykjavík, nýkomin út í sænskri þýöingu og mun seljast röskiega í Svíaríki. Á
sama tíma fer samnefnd kvikmynd sigurför um kvikmyndahátíöir heimsins.
ingnum og yfirbragðið rólegra.
Þetta var svolítið eins og maður
væri kominn með þau þrjú inn í
stofu þar sem þau kynntu hvert
annað, lásu upp og skutu inn brönd-
urum, jafnvel fremur tvíræðum þeg-
ar þannig bar undir. Hallgrímur
kynnti Einar Má með einu tilbrigði
við þjóðsögurnar af sölumennsku
Einars þegar hann gaf út fyrstu
ljóðabækur sínar - sagði Einar hafa
birst í svefnherbergi sínu með bók á
lofti einn laugardagsmorgun. Stein-
unn kynnti þar á eftir Hallgrím sem
„altmuligmand“ og „stand up
comedian“, en sagðist aldrei í svefn-
herbergi hans hafa komiö. Hall-
grímur brást þá skjótt við og full-
vissaði áhorfendur um að hann
væri bæði altmuligmand og stand
up comedian þar líka! Þessi um-
ræða átti sér raunar líka alvarlegri
hliðar. Þannig kynnti Steinunn t.d.
skáldsöguna 101, Reykjavík, sem er
nýkomin út á sænsku, með þeim
„Hdllgrímur kynnti Einar
Má með einu tilbrígði við
þjóðsögumar af sölu-
mennsku Einars þegar
hann gaf út fyrstu Ijóða-
bœkur sínar - sagði Einar
hafa birst í svefnherbergi
sínu með bók á lofti einn
laugardagsmorgun. Stein-
unn kynnti þar á eftir
Hallgrím sem „alt-
muligmand“ og „stand up
comedian“, en sagðist
aldrei í svefnherbergi
hans hafa komið. “
orðum að hún birti „nýja heims-
skipan“ í samskiptum kynjanna.
Svona bók hefði verið óhugsandi
fyrir tíu árum.
„Thor islándsk modern
klassiker"
í sérstakri dagskrá ræddust þeir
við Thor Vilhjálmsson, prófessor
Lars Lonnroth og Inge Knutsson
sem hefur þýtt Morgunþulu í strá-
um eftir Thor og u.þ.b. 50 aðrar ís-
lenskar bækur á sænsku. Nokkuð
var rætt um muninn á fyrri og al-
þjóðlegri bókum Thors og svo aftur
þeim nýrri og „íslenskari". Thor
var á þvi að finna mætti íslenskan
þráð í gegnum allt höfundarverkið
en sneri svo vöm í sókn og krafðist
réttar síns til að vera alþjóðlegur
höfundur þótt hann kæmi frá litlu
málsamfélagi. Hann sagðist hafa ná-
kvæmlega sama rétt til evrópsks og
alþjóðlegs arfs og erlendir samtima-
menn hans og nefndi Allain Robbe-
Grillet í því samhengi. Thor gerði
jafnframt uppsteyt gegn því að rit-
höfundar frá smærri þjóðum þyrftu
alltaf að vera þiggjendur áhrifa,
hann samtímamaður módernism-
ans og frönsku nýsögunnar ekki
undir áhrifum frá þeim!
Og allir hínir
Bókamessa af þessu tagi er ekki
bara tækifæri til að sjá og heyra ís-
lenska og norræna rithöfunda og
selja og kaupa bækur. Þar gefst líka
tækifæri til að berja augum heims-
fræga rithöfunda og menningarvita.
Undirrituðum tókst að berja þama
augum bæöi Susan Faludi, senni-
lega einn frægasta femínista sam-
tímans, og Edward Said, sem er
meðal mestu gúrúa samtímabók-
menntafræði.
Heiöursgesturinn, sem var fjarr-
verandi, var þó ameriski metsölu-
höfundurinn Brett Easton Ellis, höf-
undur American Psycho. Sú saga
gekk um messusvæðið að Ellis hefði
sett það skilyrði fyrir komu sinni að
hann fengi að sitja við hliðina á
flugmanninum á leiðinni austur
yflr haf! Það fékk hann ekki og sat
því heima.
Það breytti hins vegar litlu, Bóka-
messan var merkileg upplifun og ís-
lenskir þátttakendur stóðu sig þar
með prýði. Það var kannski allra
ánægjulegast að sjá að þeir vom
þama sem fullgildir þátttakendur í
umræðum, ekki sem sýnishom af
lítilli smáskrítinni og skrifandi
þjóð, eins og stundum heyrist í út-
löndum og hér heima.
Jón Yngvi Jóliannsson
Erum flutt
Gallerf upphengi NÝTT
Super gler NÝTT
Tilbúnir rammar, nýjar gerðir
Tilbúnir álrammar, 24 stærðir
Síðumúla 34 • 108 Reykjavík
að Síðumúla 34. Sími 533 3331
Sérverslun með innrömmunarvörur
RAMMA
MIÐSTOÐIN
Sími 533 3331 • Fax 533 1633