Dagblaðið Vísir - DV - 12.04.2001, Blaðsíða 11

11
FIMMTUDAGUR 12. APRÍL 2001
DV Skoðun
Grænlendingurinn virtist hissa á spurningunni og hann benti meö tilburöum í áttina sem þeir komu úr.
„Þaö er þarna, “ sagöi hann meö sveiflu sem væntanlega táknaöi aö langt væri þangað.
Þorpið sem týndist
„Ég er búinn að týna helvítis þorp-
inu,“ sagði annar farþeginn brostinni
röddu og það leyndi sér ekki á rödd
hans að hann taldi líf sitt hanga á blá-
þræði. Tímunum saman hafði hann
starað fram fyrir bátinn og hann hafði
aðeins það eina hlutverk að missa
ekki sjónar á þorpinu sem fóstrað
hafði þá undanfarna daga.
Dagurinn hafði svo sem byrjað
nógu sakleysislega. Sól skein í heiði
og geislar hennar merluðu í snævi
þöktu grænlensku landslaginu. Borg-
arísjakar og lagnaðarís mynduðu
skemmtOegt samspO við snjóhvít fjöll-
in. Ferðamennirnir fjórir höfðu um
morguninn ákveðið að skipta liði.
Annar helmingurinn hélt á vélsleðum
yfir í næsta fjörð en hinn helmingur-
inn ákvað að skreppa sjóleiðina til að
kíkja á borgarísjaka og njóta þess
frelsis sem bátur á hafi úti gefur.
Mennirnir tveir áttu að baki nokkra
reynslu af sjómennsku. Annar var
sérfræðingur í öllu sem sneri að vél-
um en hinn átti að baki einstaklega
farsælan feril sem skipstjórnarmaður
um áratugaskeið. Á tyUistundum
hafði sá gjarnan orð á því að hafa
aldrei lent í skakkafóOum á starfsferli
sínum. Hann vissi varla hvað var að
lenda í hafvOlum og hafði oftlega stýrt
skipum miUi landa án þess að þau
bæri af fyrir fram ákveðinni leið. Þar
sem félagarnn- fjórir áttu saman sögu-
stund kvöldið fyrir sjóferðina ásamt
gestgjafa þeirra lýsti ferðamaðurinn
því fyrir hinum að hann hefði ótak-
mörkuð réttindi á fiskiskip og gerði
nokkra grein fyrir farsældinni sem
fylgt hefði honum. Það var því auðsótt
mál að fá triUubát gestgjafans að láni
til að skreppa örfáar sjómílur. „Það er
nú annaðhvort að maður treysti slík-
um mönnum," sagði gestgjafinn sem
sökum áræðis og kjarks var gjarnan
kaUaður ísmaðurinn.
Olíulausir
Viö brottförina um morguninn var
bjart yfir ferðafélögunum. Sá vél-
reyndi var búinn að lima á sig sjó-
veikiplástur, auk þess að taka inn
töUu til að tryggja að hann héldist
heUbrigður. Báturinn öslaði á 7 sjó-
mílna ferð frá þorpinu og fyrir næsta
nes. Félagamir tóku andköf af hrifn-
ingu þar sem þeir komu inn í sund
þar sem borgarísjakar höfðu komið
sér makindalega fyrir. Grænland
sýndi sínar bestu hliðar þar sem bát-
urinn öslaði inn spegUsléttan fjörð-
inn. Þá kom babb i bátinn og vélin sló
feilpúst. Síðan drapst alveg á henni og
báturinn stöðvaðist. Vélamaðurinn
feUdi umsvifalaust úrskurð sinn.
„Við erum olíulausir," sagði hann
og áhyggjusvipur færðist yfir stór-
skorið andlit hans. Eftirgrennslan á
þilfari bátsins leiddi í ljós að engar
varabirgðir var að finna. Hið ægifagra
landslag, sem áður hafði létt þeim
lund, birtist þeim nú sem ógnun. Bát-
inn rak hratt miUi eyjar og borgarís-
jaka og þeir ræddu í hálfum hljóðum
sín í milli hvað hægt væri að gera í
stöðunni. Báðir voru smeykir enda
staðan ekki vænleg. Skipstjórnarmað-
urinn ákvað að kynna sér tækjakost-
inn í stýrishúsinu og fljótlega datt
hann niður á talstöð sem hann ákvað
að hagnýta sér. Honum tO nokkurrar
undrunar barst strax svar við neyðar-
kaUi hans og íslenskur vélstjóri í
frystihúsi þorpsins kvaðst myndu
senda út bát með olíuleka til að koma
þeim til hafnar. Á meðan samtalið átti
sér stað hafði vélamaðurinn fundið
lausn. Olíutankur sem tilheyrði kab-
yssu bátsins var hálffuUur og hann
sagðist gera losað hann frá og heUt á
eldsneytistank bátshis. Eftir örfáar
mínútur var aðgerðin afstaðin og vél-
in hrökk að nýju I gang. í ofsakæti
var aUt sett á fuUa ferð og stefnan tek-
in til baka eins og þeir mundu ferða-
lagið best. Um hálftíma síðar sáu þeir
hraðbát koma í kjölfarið og Græn-
lendingur renndi upp að hlið þeirra.
Þarna var mættur bjargvættur með
olíu en félagarnir voru stoltir af því
að geta staðið á eigin fótum og þurfa
ekki á utanaðkomandi hjálp að halda.
Grænlendingurinn rétti þeim olíu-
brúsa sem þeir tóku við til að sýna
kurteisi. Þeir ræddu sín í miUi hvers
vegna sá grænlenski hefði komið aft-
an að þeim þegar eðlilegra hefði verið
að hann kæmi á móti þeim ef marka
mætti siglingaleiðina til þorpsins.
„Hann hefur viUst fram hjá okkur,“
sagði maðurinn með skipstjóraprófið
og hló, vitandi það að aðkomumaður-
inn skildi ekki íslensku. Undrunar-
svipur var á andliti Grænlendingsins
og loks stóðst hann ekki mátið og
spurði hvort þeir ætluðu að sigla „út“.
Skipstjórinn hló og sagðist ætla að
sigla „út að þorpinu". Grænlendingur-
inn hristi höfuðið i sömu svifum og
hann kvaddi og sigldi sömu leið tU
baka.
Uggur í brjósti
Félagarnir settu á fuUa ferð í gagn-
stæða átt við veiðimanninn og héldu
sínu striki.
Þegar þeir höfðu siglt í um tvo tima
Skipstjórinn rœskti sig og
reyndi að kyngja óttan-
um. Hann hugsaði til
konu sinnar sem beið
heima á íslandi með
börnin. Hann viknaði við
þar sem lífshlaup hans
rann sem filma í gegnum
huga hans. Hann herti
upp hugann og sendi
neyðarkall.
án þess að bólaði neitt á þorpinu
runnu á þá tvær grímur. „Ertu viss
um að við séum á réttri leið?“ spurði
vélarmaðurinn og það var uggur í
brjósti hans. Úti við sjóndeildarhring-
inn glitti í stórísinn og aUar líkur til
þess að þeir nálguðust opið haf með
tilheyrandi ógnunum. Skipstjórinn
ákvað nú að kanna tækjabúnaðinn
nánar. GPS-tæki var í brúnni og hann
kveikti á því. Eftir nokkra stund
komu á skjáinn tölur sem sýndu lengd
og breidd. Þrautþjálfaður skipstjórinn
bar tölurnar saman við sjókort og
honum féUust hendur. Samkvæmt
þessu voru þeir 15 sjómílur frá þorp-
inu. „Tækið hlýtur að vera bUað. Við
getum ekki verið komnir svona langt
í burtu," sagði hann hugsi. Tekið var
að húma að kveldi og hnípnir félag-
arnir voru nú vissir um að þeir væru
í hreinum háska. Enn stefndu þeir til
hafs, enda óvarlegt að skipta oft um
skoðun á hafi úti. „Hvað verður nú
um börnin mín?“ sagði vélamaðurinn
í hálfum hljóðum við félaga sinn þar
sem þeir ösluðu í gegnum ís og krap
til móts við óvissuna. Skipstjórinn
ræskti sig og hann reyndi að kyngja
óttanum. Hann hugsaði til konu sinn-
ar sem beið heima á Islandi með börn-
in. Hann viknaði örlitið við þar sem
lífshlaup hans rann sem filma í gegn-
um huga hans. Hann herti upp hug-
ann og sendi út neyðarkall í talstöð-
ina en ekkert svar 1)arst.''Vélamaður-
inn rýndi fram fyrir bátinn og skyndi-
lega kallaði hann ákafur: „Bátur á
bakborða."
Björgun og enn háski
Þeir renndu báti sínum upp að jull-
unni og stöðvuðu hann við hlið henn-
ar. Góðlegur veiðimaður brosti til
þeirra og skipstjórinn spurði um
þorpið. Grænlendingurinn virtist
hissa á spurningunni og hann til-
greindi tvö þorp í grenndinni sem
hvorugt var hið týnda þorp. Þegar
honum skildist hvaða byggðarlag þeir
áttu við benti hann með tilburðum í
áttina sem þeir komu úr. „Það er
þarna,“ sagði hann með sveiflu sem
væntanlega táknaði að langt væri
þangað. Skipstjórinn náði í kortið og
niðurstaðan var ljós. GPS-staðsetning-
artækið sagði satt og þá hafði borið
tæpar 17 sjómilur af leið. Veiðimaður-
inn virtist vorkenna félögunum og
bauðst til að sigla með þeim spölkorn
til baka þar til þeir sæju húsin í þorp-
inu. Félögunum var óskaplega létt og
þeir léku á als oddi. Á meðan Græn-
lendingurinn lóðsaði þá í gegnum ís-
inn í áttina að þorpinu ræddu þeir um
hið örstutta bil sem er í millum lífs og
dauða. Eftir um hálftíma siglingu
benti Grænlendingurinn þeim á þorp-
ið sem var í mikill fjarlægð. Hann gaf
til kynna að hann vildi komast um
borð í sinn bát og halda áfram selveið-
um. Það var auðsótt mál og skipstjór-
inn gaf vélamanninum skipun um að
fylgjast með þorpinu svo það týndist
ekki aftur. Sjálfur einbeitti hann sér
að því að sigla fleyinu í gegnum ísinn.
Skyndilega æpti vélamaðurinn skelf-
ingu lostinn: „Ég er búinn að týna hel-
vítis þorpinu." Skömmu síðar kallaði
hann aftur: „Ég er búinn að finna
það.“
Enn eitt áfall
Félagarnir sigldu sem leið lá eftir
forskrift Grænlendingsins og allt gekk
að óskum. Talstöðvarsamband komst
á við þorpið og þeir heyrðu að eigand-
inn var að forvitnast um bát sinn hjá
öðrum sjófarendum. Skipstjórinn kall-
aði i hann og sagði allt vera með eðli-
legum hætti um borð.
„Við fórum í útsýnisferð hérna í
grenndinni, skipti,“ kallaði hann. Þá
dundi enn eitt áfallið yfir og vélin sló
feilpúst og drap á sér. „Við erum olíu-
lausir," sagði vélamaðurinn með
þeirri raddtegund að ljóst mátti vera
að honum var nóg boðið.
Ekki var um annað að ræða en
senda út neyðarkall öðru sinni sama
daginn. ísmaðurinn svaraði og þeir
gerðu honum grein fyrir staðsetning-
unni. Tæpum tveimur tímum síðar
barst hjálpin í formi olíubrúsa og þeir
sigldu síðasta spölinn til lands fyrir
eigin vélarafli. Fullt tungl var á heið-
skírum himni og ljósin í þorpinu
spegluðust í hafíletinum. Ferðamóðir
félagarnir voru gersamlega sneyddir
fegurðarskyni þar sem þeir, kaldir,
hraktir og hungraðir, sigldu báti sín-
um seinasta spölinn til hafnar. Þegar
þangað kom stóðu skellihlæjandi
ferðafélagar uppi á skafli ásamt
flestöllum þorpsbúum sem fylgst
höfðu með ferðinni um talstöðinni
sem var í hverju húsi.
„Sagðist þú ekki vera með full rétt-
indi á öll skip,“ hóstaði annar
ferðafélaganna á skaflinum út úr sér
með andköfum. Skipstjórinn hugsaði
sig um eitt andartak áður en hann
svaraði. „Jú, hvers vegna heldur þú
að ég hafi hætt á sjónum?"
Afturhaldið Bush
„Tillögur Bush
um miklar skatta-
lækkanir sem nú
eru á leið gegn um
þingið, eru ekki
aðeins íhaldssam-
ar. Þær eru arg-
asta afturhald. Um
þaö bil helmingur-
inn af ávinningnum mun falla í
skaut því eina prósenti Bandaríkja-
manna sem ríkast er. Og tillagan
um að afnema alveg erfðafjárskatt-
inn hefur jafnvel orðið til þess að
fjöldi margmilljarðamæringa hefur
mótmælt því sem andfélagslegt er I
henni. Maður getur einnig sagt með
stakri ró að Bush sé góður vinur
orkugeirans. Olíu- og kolafyrirtæk-
in fá ívilnanir, opna á náttúru-
verndarsvæði fyrir nýjum borun-
um, víða er slakað á kröfum í um-
hverfismálum. Hvað innanríkis-
stefnu sína áhrærir er Bush, sem
eins og alkunna er hefur ekki meiri-
hluta Bandaríkjamanna á bak við
sig, óravegu ekki bara frá mið- og
vinstristjórnunum sem eru í meiri-
hluta innan ESB, heldur einnig frá
höfuðlinunum í evrópskri pólitík."
Úr forystugrein Politiken 8.
apríl
Meiri róttækni
„Það er vísu reynt að taka við-
ræður upp að nýju. En í herbúðum
beggja hafa skoðanir almennings
orðið róttækari. Tilhneiging er til
að gera andstæðinginn að djöfli.
Margir Palestinumenn hafa flykkt
sér að baki Yassers Arafats vegna
árása með þungavopnum á palest-
ínsku heimastjórnina. Tilræðin inn-
an ísraels hafa þjappað meirihlutan-
um að baki Sharons. Hann segir að
ekkert verði af samningaviðræöum
á meðan ofbeldisverk eru enn fram-
in á heimastjórnarsvæðunum.
Palestínumenn hafa þegar sýnt
fram á getu sína til að veita mót-
spyrnu. Enginn mun gefa eftir.
Þetta leiðir bara af sér óhamingju,
aðeins meiri óhamingju.“
Úr forystugrein Le Monde 9.
apríl.
Konungdæmi Breta
„Þar til ekki
fyrir löngu var
það óumdeilanleg-
ur sannleikur að
Bretar myndu
halda konung-
dæminu hvernig
sem þróunin yrði
í öðrum löndum.
Átíunda áratugn-
um var þó farið að hrikta í stoðun-
um. Hneykslismál á færibandi urðu
til þess að konungsfjölskyldan var
ekki lengur fyrirmynd. Síðasta kafl-
ann hefur tengdadóttir Elísabetar
drottningar, Sophie, skrifað. Hún lét
dulbúinn blaðamann gabba sig til
að segja ýmislegt sem hún hefði
ekki átt aðs segja, um bæði kon-
ungsfjölskylduna og helstu stjóm-
málamenn Bretlands. Upplýsingarn-
ar, sem blaðamaðurinn aflaði, voru
ekki mikilvægar fyrir þjóðfélagið og
þess vegna verður að gagnrýna að-
ferðina. En meðlimur konungsfjöl-
skyldunnar á að vita að hann á ekki
að tjá sig eins og greifynjan gerði.“
Úr forystugrein Aftenposten 9.
apríl.
Ómöguleg stefna
„Óformlegur ESB-fundur er
einnig ESB-fundur. En skemmtitúr
landbúnaðarráðherranna í
Jámtland varð sannarlega heldur
óformlegur. Það ríkir kreppa á öll-
um sviðum landbúnaðar í Evrópu.
Dýrin eru veik, bændurnir undir
þrýstingi, neytendur tortryggnir,
skattgreiðendur reiðir, framleiðend-
ur þriðja heimsins úti í kuldanum
og stækkun ESB í austur í gíslingu.
Nú er tækifæri til frumkvæðis og
athafna en í staðinn fóru landbún-
aðarráðherrarnir í tveggja daga ferð
til fjalla áður en þeir hófu varfærn-
islegar umræður sem ekki stefndu
að beinum ákvörðunum. Það er
ástæða til aö hafa miklar áhyggjur
af þessum andstæðum, öngþveitinu
og rónni.“
Úr forystugrein DN 11. apríl