Dagblaðið Vísir - DV - 09.03.2002, Blaðsíða 16

16
LAUGARDAGUR 9. MARS 2002
Helgarblað
DV
John Steinbeck. Nóbelsverölaunahöfundur sem skrifaöi hin ódauölegu verk Mýs og menn og
Þrúgur reiöinnar. Hann heföi átt hundraö ára afmæii í ár.
Öld með
S teinbeck
Rithöfundurinn John Steinbeck heföi átt
hundrað ára afmæli í ár en fáir nóbelsverðlauna-
rithöfundar hafa notið jafh mikilla vinsælda með-
al almennings.
John Steinbeck fæddist árið 1902 í Salinas.
Hæfileikar hans til skrifta komu í ljós strax í
bamaskóla og hann var staðráðinn í að verða rit-
höfundur. Hann fór í háskóla en lauk ekki loka-
prófi og foreldrar hans studdu hann fjárhagslega
í tíu ár meðan hann skrifaði. „Stundum líður mér
eins og unglingi á gelgjuskeiði," skrifaði Stein-
beck vini sínum. „Ég verð að halda áfram að
skrifa og mér er ómögulegt að vinna líkamlega
vinnu og skrifa á sama tíma góðar bækur. Ég hef
reynt það og það gengur ekki.“
Ljóð vikunnar
Fyrsta bók Steinbecks var Cup of Gold sem
sjö útgáfufyrirtæki höfnuðu áður en hún fékkst
útgefin. Næstu bækur vöktu litla athygli en
fjórða bókin Tortilla Flat hlaut bæði góða dóma
gagnrýnenda og almennings. Steinbeck sagði að
sú bók hefði skrifað sig sjálf. Tveimur árum
seinna sendi Steinbeck frá sér Mýs og menn,
sögu um farandverkamennina George og
Lennie sem láta sig dreyma um nýtt og betra líf.
Bókin hlaut frábærar viðtökur og einn gagnrýn-
andi sagði bókina vera besta skáldverk aldar-
innar. Þakkarbréf streymdu til Steinbecks frá
ánægðum lesendum. Enn meiri athygli vakti
síðan Þrúgur reiðinnar.
Blaðagrein verður meistaraverk
Árið 1936 fékk Steinbeck það verkefni að skrifa
blaðagreinar um ástandið við landamæri Kali-
fomíu. Hundruð þúsunda manna höfðu streymt
til Kaliforniu í leit að vinnu. Lögreglan reyndi að
snúa fólkinu við en það vildi ekki snúa til baka
því það taldi sig ekki hafa að neinu að hverfa.
Ríkisstjómin hafði komið upp búðum fyrir fólk-
ið. Steinbeck fór á vettvang og varð vitni að
skelfilegu ástandi. Fólk svaf með blautar ábreið-
ur yfir sér. Böm fengu lungnabólgu og dóu.
Heimilisfeður leituðu að rottum, köttum og hund-
um sem þeir drápu og matreiddu.
Steinbeck vakti í tvo sólarhringa við að hjálpa
veikum og deyjandi. Hann skrifaði blaðagrein um
þessa reynslu sína en tímaritið Life neitaði að
birta hana, sagði hana vera of róttæka. Steinbeck
ákvað þá að breyta greininni í skáldsögu. Kona
hans, Carol Henning, átti hugmyndina að titli
bókarinnar. Steinbeck skrifaði Þrúgur reiðinnar,
sem var meistaraverk hans, á sex mánuðum.
Meðan hann skrifaði hana hlustaði hann á tón-
list, aðallega tónlist Tsjaikovskís. Hann hélt því
fram að tónlistin hefði haft áhrif á byggingu sög-
unnar, tón hennar og stíl.
í verkinu opinberaöist á ástríðufullan hátt hin
ríka samúð Steinbecks með þeim sem aldrei
fengu tækifæri í lífrnu. Það fór ekki fram hjá
neinum að þama var höfundur sem leit svo á að
skylda rithöfundarins væri að bera vitni um það
sem miður færi í þjóðfélaginu. Mörgum þótti nóg
um og bókin varð mjög umdeild. Hún fékk reynd-
ar frábæra dóma en margir urðu þó til að for-
dæma hana, sögðu hana vera kommúnistaáróður
og gefa villandi mynd af lífi fólks í Bandaríkjun-
um. í nokkrum ríkjum var hún sett á bannlista
skólabókasafha.
Ást og hjónabönd
Steinbeck dvaldi um tíma í Hollywood og þar
kynntist hann ungri og gullfallegri söngkonu,
Gwendolyn. Hann skildi við konu sína til að gift-
ast henni og vinir hans voru á einu máli um að
það hefðu verið vond skipti og sögðu Gwendolyn
vera að giftast honum til fjár. Þau eignuðust tvo
syni en hjónabandið var óhamingjusamt.
Gwendolyn hafði verið í leit að frægum manni
sem gæti greitt götu hennar á listasviðinu. Stein-
beck hafði veriö í leit að fallegri, ungri stúlku
sem tilbæði hann og sæi um hann. Bæði urðu fyr-
ir vonbrigðum. Þau skildu eftir nokkurra ára
hjónaband. Þriðja eiginkona Steinbecks var
Elaine Scott. Hún hafði unnið í leikhúsi sem
sviðsstjóri og þekkti alla króka og kima leikhúss-
ins. „Elaine stendur með mér en ekki gegn mér,“
sagði Steinbeck við vini sína. Hjónaband þeirra
varð mjög farsælt.
Hræddist Nóbelinn
Steinbeck hlaut nóbelsverðlaun árið 1962.
„Verðlaunin eru að sumu leyti skrímsli. Ég hef
alltaf óttast þau, nú verð ég að taka við þeim,“
sagði hann vini sínum.
Valið á Steinbeck vakti gagnrýni í heimalandi
hans. í ritstjómargreininn í Time, Newsweek og
Washington Post var sagt að nóbelsnefndin væri
úr tengslum við strauma samtímans. Virtir gagn-
rýnendur tóku margir í sama streng og á þeim
var að heyra að Steinbeck væri stórlega ofmetinn
höfundur vegna þess að verk hans féllu að smekk
almennings. Almenningur fagnaði hins vegar.
John Steinbeck lést af völdum hjartaáfalls árið
1968. Bækur hans eru í sífelldri endurprentun.
Fáir nóbelsverðlaunahafar geta státað af jafn
miklum vinsældum.
Hrífst af
Fjölgreindir
Erla Kristjáns-
dóttir, lektor við
Kennaraháskóla
íslands, þýddi og
staðfærði bókina
Fjölgreindir í
skólastofunni sem
JPV útgáfa hefur
gefið út. Höfúnd-
urinn er bandarískur kennari og
sálfræðingur, Thomas Armstrong
að nafni. í bókinni útskýrir hann
kenningar bandaríska prófessors-
ins Howard Gardner, frá 1983, um
að greind hafi verið skilgreind of
þröngt og maðurinn byggi að
minnsta kosti yfir sjö grunn-
greindum, málgreind, rök- og
stærðfræðigreind, líkams- og
hreyfigreind, tónlistargreind, sam-
skiptagreind, sjálfsþekkingar-
greind og umhverfisgreind.
Kvótið
„Örlítil gceska frá manni
til manns er meira virði
en allur kœrleikur til
mannkynsins.“
Richard Dehmel
Bókalístinn
ALLAR BÆKUR
1. SÁLMABÓK, Ýmsir höfundar
2. AF BESTU LYST I, Guðrún Agnars-
dóttlr, Guðmundur Þorgeirsson o.
fl.
3. DÖNSK-fSL / ÍSL-DÖNSK ORÐA-
BÓK, Orðabókaútqáfan
4. SÁLFRÆÐI EINKALlFSINS eftir
Álfheiði Steinþórsdóttur og Guð-
finnu Eydal
5. MÝRIN eftir Arnald Indriðason
6. STUBBABRAUÐTURNINN, Tele-
tubbies
7. AFMÆLI BUBBA eftir Diane Red-
mond
8. MOLDVARPAN SEM VILDI VITA
HVER SKEIT... Þórarinn Eldjárn ís-
lenskaði
9. AFTUR í FORM, Sally Lewis
10. DAUÐARÓSIR eftir Arnald Ind-
riðason
SKÁLDSÖGUR______________
1. SÁLMABÓK, Ýmsir höfundar
2. MÝRIN eftir Arnald Indriðason
3. DAUÐARÓSIR eftir Arnald Ind-
riðason
í djúpum míns hjarta
- eftir Jón Helgason
í djúpum míns hjarta er örlítið leynlhólf Innst,
sem opnast at skyndlngu þegar mlg varir mlnnst
og hugskotslns auga með undrun og fögnuði sér
eltt andartak birtast þar mynd síðan forðum af þér.
Ég sá þlg í morgun og mjög varst þú orðln breytt.
svo myndln gat tœplega heltlð að liktlst þér neltt
og áður en varðl var hugur mlnn fullur af hryggð
vlð hverfullelk blómslns og aldurslns vlðurstyggð.
En aftur er myndin mér auðsýnd jafn björt og jafn skýr
og aldrel hefur hún fyrr verið mér svona dýr.
því œskan þín horfna og ást mín sem forðum var
er í henni varðveitt og hvergi til nema þar.
Jón Helgason var fæddur árió 1899 og lést ário 1986.
Auk þess aö vera meöal merkustu Ijóóskálda istendinga
á 20. öldinni var hann forstööumaöur Árnasafns og prófessor
í íslenskum fræöum viö Hafnarháskóla.
absúrd
Bubbl Morthens tónlistarmaöur segir frá uppáhaldsbók-
unum sínum.
„Ég set Nýja testamentið í fyrsta sæti. Það er stór-
kostleg bók. Þar eru góðir sögumenn. Þar er drama.
Þar er spenna. Auk þess góður og hollur boðskapur
á þessum síðustu og verstu tímum. Á eftir Nýja
testamentinu set ég Góða dátann Svejk. Bók sem ég
les lágmárk á tveggja ára fresti. í þriðja sæti er
Meistarinn og Margarita. Hún er full af nýstárlegum
hugmyndum og absúrd húmor og er brjálæðislega
skemmtilega skrifuð. Guðdómleg bók.
Ég er sérdeilis hrifinn af þessum þremur bókum
og get lesiö þær aftur og aftur. Gerplu myndi ég setja
í fjórða sætið út af þessum absúrd húmor sem ég er
hrifinn af. Ég vil líka nefna Svartfugl eftir Gunnar
Gunnarsson sem ég las ungur og tel nauðsynlegt fyr-
ir mig að eiga.
Svo eru tvær nýlegar bækur sem ég set strax á
lista sem mínar uppáhaldsbækur: Englar alheimsins
eftir Einar Má og Óvinafagnað eftir Einar Kárason.
Þessi knappi, ljóðræni stíll sem gengur fullkomlega
upp hjá Einari Má í Englum alheimsins. Það er líka
dökkur húmor í henni. Efnistökin eru lika hreint
frábær.
Óvinafagnaður er Kúrosawa í cinemascope. Ég tel
Óvinafagnað vera bestu bók seinustu jólavertíðar.
Einar bindur sig í knappan stíl en um leið er bókin
húmor
skrifuð á okkar tungumáli. Hann rokkar sérlega fim-
lega á milli sögupersóna og maður fær samúð með
illmennum jafnt sem góðmennum.
Ég verð að nefna Ólaf Gunnarsson sem ég elska út
af lífinu. Tröllakirkja hans er stórkostleg. Ólafur
fmnst mér standa einn og sér á íslenska rithöfunda-
akrinum. Það sem gerir hann svo sérstakan er að
hann er nokkurs konar tímaskekkja, hann skrifar
eins og stóru gömlu sagnahöfundarnir og gerir það
frábærlega.
Við skulum ekki gleyma Hallgrími Helgasyni.
Þetta er allt að koma er bók sem ég elska og les aft-
ur og aftur, rétt eins og Svejk og Meistarann og
Margaritu. Mér fmnst Þetta er allt að koma vera
hans besta verk.“
4. HOBBITINN eftir J.R.R. Tolkien
5. REISUBÓK GUÐRÍÐAR eftir Stein-
unni Jóhannesdóttur
6. ANNA, HANNA & JÓHANNA eftir
Marianne Fredriksson
7. MEÐ TITRANDI TÁR eftir Sjón
8. HRINGADROTTINSSAGA II eftir
J.R.R. Tolkien
9. HRINGADROTTINSSAGA I eftir
J.R.R. Tolkien
10. LJÓÐASAFN TÓMASAR GUÐ-
MUNDSSONAR, eftir Tómas Guð-
mundsson
Listinn er byggður á sölu I bókaverslunum Ey-
mundssonar 28. febrúar - 7. mars 2002.
ERLENDAR KILJUR
1. A PAINTED HOUSE eftir John
Grisham
2. 1ST TO DIE eftir James Patterson
3. FALL ON YOUR KNEES eftir Ann-
Marie MacDonald
4. LONE EAGLE eftir Danielle Steel
5. A WALK TO REMEMBER eftir
Nicholas Sparks
Listinn er frá New York Times