Dagblaðið Vísir - DV - 09.03.2002, Blaðsíða 24

24
LAUGARDAGUR 9. MARS 2002
Helgarblað______________________________________________________________________________________DV
Innbyggðir
fordómar í
kerfinu
- Þráinn Stefánsson talar um geð-
þóttaákvarðanir Útlendingaeftirlits-
ins og innbyggða fordóma gegn út-
lendingum í íslensku stjórnkerfi
DV-MYNDIR HILMAR ÞÓR
Þráinn Stefánsson
Hann hefur verib giftur taílenskri konu í 13 ár og mikiö starfaö fyrir útlendinga á íslandi. Hann telur aö fordómar gegn
útlendingum á íslandi hafi aukist undanfarin ár.
Við erum ekki lengur ein i þessu
landi. Árum saman hrukku íslend-
ingar í kút þegar þeir sáu einhvem
á götum úti sem ekki var hvítur á
hörund og í útliti eins og við hin.
Um áramótin 1999-2000 bjuggu
14.927 útlendingar á íslandi, þar af
11.034 á höfuðborgarsvæðinu. ís-
land er orðið fjölmenningarlegt
samfélag og það þarf því ekki að
koma neinum á óvart þótt umræð-
an um réttindi útlendinga aukist
stöðugt. Nýjasta dæmið um aukinn
skilning á þessum málum er tillaga
til þingsályktunar um stofnun
embættis umboðsmanns útlend-
inga og em það þingmenn úr öll-
um flokkum sem standa bak við
tillöguna.
Þurfa pólitískt vald
DV hitti mann sem heitir Þráinn
Stefánsson og starfar hjá Lands-
símanum. Þráinn hefur verið gift-
ur taílenskri konu í nærri þrettán
ár og þekkir málefni Taílendinga á
íslandi vel af eigin raun. Þráinn
hefur oft tekið það að sér að að-
stoða útlendinga á íslandi viö að
leita réttar sins og hefur ekki sér-
staklega mikið álit á þeim stofnun-
um sem fjalla um málefni útlend-
inga.
Þráinn segir að um tíma hafi
staðið til að stofna sérstakan
stjórnmálaflokk sem einbeitti sér
að málefnum útlendinga en nú hef-
ur verið leitað eftir samstarfi við
Frjálslynda flokkinn og þar kann
aö vera að hagsmunir þessa fólks
flnni brautargengi. Það hefur
reyndar starfað alllengi vináttufé-
lag íslands og Taílands þar sem að-
allega er fjallað um menningarleg
samskipti landanna en Þráinn hef-
ur einkum þurft að sækja gull í
greipar ríkisstofnana eins og Ot-
lendingaeftirlitsins og Vinnumála-
skrifstofunnar.
„Ef Tailendingur vill flytja til ís-
lands til þess að vera þá standa
menn frammi fyrir því að atvinnu-
málin eru i algeru rugli. Áður en
viðkomandi kemur til landsins
þarf að vera búið að ganga frá
ráðningu, ráðningarsamningi og
dvalarleyfi. Þetta er allt saman
gert og síðan kemur Taílendingur-
inn hingað. Yfirleitt er um að ræða
störf í fiskvinnslu eða við hrein-
gerningar, störf sem íslendingar
vilja ekki lengur vinna,“ segir Þrá-
inn þegar hann er að lýsa þvi fyrir
okkur hvemig ferlið sé i fram-
kvæmd.
Er þetta þrælahald?
„Það era dæmi um að menn
skrifi undir ráðningarsamning til
þriggja ára á lægri launum en al-
mennt tíðkast og kjarasamningar
kveða á um. Ef menn vilja síðan
hugsa sér til hreyfings og skipta
um vinnu eins og stundum gerist
þá geta menn staöið frammi fyrir
því að vera bundnir í þrjú ár og
þurfi að fara úr landi ef þeir rifta
þeim samningi."
Þráinn segist vita um nokkur
dæmi þess að atvinnurekendur
nýti sér með þessum hætti van-
þekkingu fólks til þess að ná sér í
stöðugt og ódýrt vinnuafl.
„Við þekkjum dæmi um fyrir-
tæki í fiskvinnslu sem vilja alls
ekki lengur ráða íslendinga í
vinnu heldur aðeins Tailendinga
og þetta er helsta ástæðan. Þessi
mál þekki ég af eigin raun og
þekki persónulega eina stúlku sem
lenti í þessum aðstæðum þar sem
fyrirtækið vildi alls ekki sleppa
henni þótt hún vildi skipta um
vinnu.“
Sex til átta mánaða bið
Þráinn segir að áður en hægt er
að sækja um atvinnuleyfi fyrir út-
lending sem flytja vill til landsins
þurfi uppáskrift frá verkalýðsfé-
lagi í þeirri starfsgrein á viðkom-
andi svæði til að staðfesta að
vinnuafl af þessu tagi vanti. Hann
segir að slík uppáskrift fáist yfir-
leitt á fáeinum dögum.
„Síðan þarf að fara með papp-
írana niður í Vinnumálastofnun
sem er ótrúleg stofnun að eiga við.
Þar getur þurft að bíða i sex til átta
mánuði áður en þau fást afgreidd.
Þetta getur komið fyrirtækjunum
afskaplega illa því þau vantar
starfsfólk. í sumum tilvikum er
um að ræða fólk sem á ættingja á
íslandi en þetta virðist vera alger-
lega geðþóttaákvörðun einstakra
starfsmanna í Vinnumálastofnun.
Ég veit um dæmi þess að hingað
átti að koma maður til starfa á
Hard Rock Café sem hafði mikla
reynslu og haföi m.a. verið yfir-
maður á Hard Rock Café í Bang-
kok. Það voru allir pappírar til-
búnir nema það vantaði uppáskrift
Vinnumálastofnunar. Þá lenti sá
sem var að ýta á eftir pappírunum
í því að kona sem starfar þar sagði
upp í opið geðið á honum: „Við
viljum nú eiginlega ekki svona
fólk hingað." Við svona aðstæður
getur fólk hreinlega gefist upp.“
Þráinn segir að þrátt fyrir að
reglugerðir segi eitt sé veruleikinn
að þessu leyti annar. í rauninni
séu ósýnilegar girðingar sem
hamli flutningi útlendinga af
ákveðnum þjóðernum til íslands.
„Þetta virðast oft vera geðþótta-
ákvarðanir einstakra starfsmanna
og það er komið fram við Taílend-
inga eins og annars flokks fólk.“
Neitað eftir átta mánaða töf
Þráinn er þungorður í garð Út-
lendingaeftirlitsins sem hann hef-
ur átt töluvert mikil samskipti viö.
„Ég ætlaði að aðstoða ungan Taí-
lending við að komast til íslands í
þriggja mánaða heimsókn sem
ferðamaður en hér hefur systir
hans búið í nærri tíu ár. Ég var á
þessum tima að fara út til Taílands
og ákvað að taka strákinn með mér
heim. Á þessum tíma var
Schengen-samkomulagið að taka
gildi og það þýddi að í stað þess að
Útlendingaeftirlitið hér skrifaði
upp á pappíra stráksins átti ég að
snúa mér til danska sendiráðsins í
Bangkok. Útlendingaeftirlitið full-
vissaði mig um að afgreiðsla þar
tæki aðeins nokkra daga. Þegar ég
svo kom á staðinn kom í ljós að
biðin var sex til átta vikur.
Síðan var mér tilkynnt að það
yrði að stofna sérstakan banka-
reikning á íslandi til að sýna fram
á að hann gæti iramfleytt sér á við-
unandi hátt. Það skyldu vera 70
þúsund krónur á mánuði. Ég fór
eins og asni í marga banka því það
er ekkert hægt að stofna reikning
fyrir einhvem ókunnugan mann.
Það var síðan stofnaður reikning-
ur á nafni systur hans og sérstak-
lega tryggt að hann hefði aðgang
að reikningnum.
Þegar allir pappírar voru tilbún-
ir og komnir til Útlendingaeftirlits-
ins liðu átta mánuðir þar til um-
sóknin var afgreidd og henni synj-
að án nokkurra útskýringa. Þessi
maður er ekki velkominn til lands-
Ofsetln hreysl
Þetta rúmiega 90 ára gamla hús á Laugavegi 86 er aö sögn Þráins dæmigert fyrir þær aöstæöur sem útlendingar á íslandi búa viö. Þar býr ótrúlegur fjöldi út-
lendinga viö mikil þrengsli og greiöir eiganda hússsins, Jóni Ólafssyni í Noröurijósum, ríflega leigu.