Dagblaðið Vísir - DV - 09.03.2002, Blaðsíða 34

42
LAUGARDAGUR 2. MARS 2002
Helgarblað
DV
>
Ástir í bröggunum
Braggahverfí Reykjavíkur voru athvarf fjölmargra og fólksstraumurinn sem þá eins og nú lá utan af landi til borgarinnar nam staðar í bröggunum. Braggahverfin voru
vettvangur átaka og jafnvei ástríðuglæpa eins og eftirfarandi frásögn ber með sér en þar segir frá manni sem barði friðil konu sinnar til óbóta.
Barist í bröggum
- maður barinn til óbóta vegna framhjáhalds
Þegar hemámslið Ameríkana yf-
irgaf ísland i lok seinni heimsstyrj-
aldarinnar stóðu eftir samfelld
hverfi braggabyggðar um alla
Reykjavíkurborg, breiður fátæklegs
bráðabirgðahúsnæðis sem herinn
hafði hrófað upp i skyndingu. Inn í
þessar vistarverur streymdu hús-
næðislausir íslendingar en straum-
ur fólks til höfuðborgarinnar á
stríðsárunum var gríðarlegur og eft-
ir stríðið var húsnæðisskortur í
borginni án efa stærsta félagslega
vandamálið sem yfirvöld stóðu
frammi fyrir.
Braggahverfm tæmdust ekki öll á
einum degi því mikil umskipti urðu
þegar Bretar hurfu héðan og Amer-
íkanar tóku við hemámi landsins
því þeir byggðu sína eigin bragga og
vildu ekki líta við þeim bresku.
Þess vegna vom íslendingar famir
að flytja inn i braggahverfm löngu
áður en stríðinu lauk.
Það liggur eiginlega í hlutarins
eðli að í sumum tilvikum var það
fólk úr lægstu þrepum samfélagsins
sem safnaðist saman í bröggunum.
Þótt það ætti alls ekki við um alla
var þama hátt hlutfall fólks sem átti
við óregluvandamál að stríða eða
hafði farið haUoka í lífmu með ein-
hverjum hætti.
Drukkinn um hádegi
Laugardaginn 12. maí árið 1945,
um hádegisbil, var verkamaður
nokkur á leið heim til sín í skála
númer 64 á Skólavörðuholti. Það
kann að varpa nokkru ljósi á heim-
ilisaðstæður hans að meðferðis
hafði hann kjöt og önnur matvæli,
trékassa sem hann hafði hirt og
hugðist nota i uppkveikju og skó
sem hann hafði keypt handa unn-
ustu sinni sem bjó hjá honum í
bragganum. Sú sambúð hafði varað
nokkur ár og áttu þau eitt bam sam-
an.
Verkamaður þessi var úr sveit í
nágrenni Reykjavikur og var 31 árs
þegar þeir atburðir gerðust sem
verður lýst hér á eftir. Samkvæmt
dómum Hæstaréttar hafði hann þeg-
ar þama er komið sögu fengið þrett-
án kærur sem lauk ýmist með
dómsátt eða niðurfellingu ákæra.
Eitt brotið var gegn umferöarlögum
en hin 12 fyrir ölvun á almannafæri
eöa í heimahúsum. Þetta er stuttur
afbrotaferUl sem nær einungis yfir
tvö og hálft ár og er því freistandi
að halda að þama sé skólabókar-
dæmi um saklausan sveitapilt sem
stórborgin hefur náð að spilla og
koma í svaðið.
Köttur í bóli bjarnar
Þegar verkamaðurinn kom heim
að bragga sínum þennan fagra maí-
dag brá honum heldur í brún því
fyrir utan braggann stóð bamsmóð-
ir hans á tali við prentara nokkum
sem bjó í grenndinni, eða á Karla-
götu í Norðurmýri. Fyrst þau stóðu
saman úti á tali hlýtur veður í
Reykjavík að hafa verið með þolan-
legu móti þennan dag.
Þetta fannst verkamanninum
ekki gott því hann grunaði téðan
prentara um að eiga vingott við
barnsmóður sína og hafði hann
sterkan gran um að kunningsskap-
ur þeirra væri allnáinn og þau
hefðu haft líkamleg mök saman.
Hér er rétt að það komi fram að
verkamaðurinn var allölvaður þeg-
ar hann kom heim þennan laugar-
dag þótt enn væri aðeins hádegi.
Hann bauð prentaranum að gangast
við þeirri sök að vera friðill bams-
móðurinnar en væri hann hafður
fyrir rangri sök skyldu þeir sættast
heilum sáttum og innsigla sáttina
með því að drekka saman úr einni
brennivínsflösku sem verkamaður-
inn kvaðst eiga í fórum sínum. Eitt-
hvað mun hafa staöið á svardögum
prentarans um sakleysi sitt því
samskiptum þeirra lauk með því að
verkamaðurinn barði hann með
krepptum hnefa í andlitið og þegar
prentarinn lagði á flótta niöur Bar-
ónsstíg, undan barsmíðum hins
kokkálaða, grýtti verkamaðurinn í
hann trékassanum sem fara átti í
eldinn, orðum sinum til áréttingar.
Prentarinn hélt því reyndar fram
fyrir dómi að árásarmaðurinn hefði
elt sig með grjótkasti langt niður
Barónsstíg en ákærði viöurkenndi
það ekki.
Konan horfin
Eftir þessa uppáfallan hvarf
verkamaðurinn til skála sins og
lagðist til svefns og segir ekki frek-
ar af samskiptum þeirra hjúa fyrr
en hann vaknar um kvöldið og verð-
ur þess áskynja að bamsmóðir hans
er ekki heima. Hann ákvað að bíða
nokkra stund ef hún kynni að hafa
brugðið sér frá í næsta bragga en
tekur upp flösku af brennivíni og
drekkur meðan hann biður. Eftir
drykklanga stund fór verkamaður-
inn að heiman og rakleiðis að heim-
ili prentarans við Karlagötu. Þar
taldi hann líklegt að bamsmóðirin
væri hjá friðli sinum og það reynd-
ist rétt því þegar hann raddist þar
inn kom hann að þeim liggjandi
uppi í rúmi með sæng yfir sér. Fyr-
ir réttinum bar verkamaðurinn að
við þessa sýn hefði hann reiðst
nokkuð og ráðist á prentarann en
kvaðst ekki muna með hvaða hætti.
Bamsmóðirin bar fyrir réttinum
að hún hefði verið að skila bók sem
prentarinn hefði lánað henni. Hún
sagði að þau hefðu ekki haft líkam-
leg mök saman í þetta skipti. Hún
sagði að hurðin hefði verið brotin
upp og bamsfaðir hennar hefði ráð-
ist að prentaranum og barið hann í
höfuðið með vínflösku. Hún flúði
inn á baðherbergi meðan á barsmíð-
unum stóð og dvaldi þar uns lög-
reglan kom á staðinn.
Neyðaróp út um gluggann
Nágrannar sem voru úti við að
laga gangstétt við húsið á Karlagötu
heyrðu hjálparköll og neyðaróp
stúlkunnar út um baðherbergis-
gluggann og hringdu á lögregluna
sem kom á staðinn um hæl. Þá lá
prentarinn alblóðugur og illa leik-
inn í rúmi sínu og stúlkan hjá hon-
um. Lögreglumennimir óku henni
heim til sín en þangað kom verka-
maðurinn skömmu síðar og gerði
sig líklegan til að ráðast að henni.
Var hann þá settur í jám og færður
í fangageymslu.
Prentarinn kvaðst hafa hlotið
mjög mikla áverka eftir árás
ákærða og legið mjög þungt haldinn
á Landspítalanum i tæpan mánuð
eftir hana. Höfuðkúpa hans og neðri
kjálki hafi brotnað og skekkst og
hann hafi hlotið mörg sár á höfuðið
svo raka þurfti af honum allt hár til
að sauma þau saman. Hann hafi
hlotið svo mikla áverka á vinstra
auga að sjón dapraðist og minni
hans hafi mjög sljóvgast við þessar
barsmíðar. Enn fremur kvaö hann
bæði efri og neðri góm gervitanna
sem hann notaði hafa brotnað við
átökin. Hann var frá vinnu í heilt ár
eftir þetta og bar fyrir dómi og hann
hefði hlotið varanlega skaða auk
sjóntaps. Þannig sé vinstri kinn
hans stöðugt bólgin, dæld i höfðinu
sjálfu og eitthvað gangi til í
kjálkalið hans í hvert sinn sem
hann opni munninn.
Fimmtán sár á höfði
í læknisvottorði sem lagt var
fram í réttinum er ástandi prentar-
ans lýst svo við komu á sjúkrahús-
iö.
„Við komu var maðurinn alblóð-
ugur og föt mjög blóðug - mjög
hræddur og shockeraður en þó með
rænu. Á höfði voru fimmtán sár
sem náðu flest inn í bein, lengd frá
2-10 cm.“
1 vottorðinu kemur einnig fram
að höfuðkúpan var brotin og neðri
kjálki og að prentarinn hafi verið
útskrifaður eftir mánuð, þá sæmi-
lega hress en enn með höfuðverk.
Prentarinn krafðist verulegra
skaðabóta fyrir vinnutap, viðgerð á
gervitönnum og röskun á stöðu og
högum, óþægindi og lýti. Hæstirétt-
ur tók kröfur hans að mestu gildar
og dæmdi verkamanninn til þess að
greiða prentaranum ríflega 15 þús-
und krónur í skaðabætur. Það var
allverulegt fé á þeirra tíma mæli-
kvarða og mun hafa farið nálægt
árslaunum verkamanns.
Fangelsi að auki
Að auki var verkamaðurinn
dæmdur til þess að sæta fangelsis-
vist í níu mánuði og er þar tekið
með í reikninginn að mánuði eftir
þessa atburði réðst hann drukkinn
að strætisvagni og braut rúðu í hon-
um og slettist blóð um allan vagn og
meðal annars yfir vagnstjórann í
verulegum mæli.
Það kemur fram í skjölum Hæsta-
réttar um þetta mál að erfitt hafi
reynst að ijúka því þar sem erfið-
lega gekk að finna verkamanninn
og bamsmóður hans sem var mikil-
vægt vitni í málinu. Þau reyndust
vera flutt til Vestmannaeyja og þótt
rétturinn segi ekkert um það er
freistandi að halda að þau hafi
ákveðið að. yfirgefa lastabælið
Reykjavík og hefja saman nýtt líf í
friðsælu sjávarþorpi þar sem rétt-
vísin fann þau þó að lokum.
Athvarf hlnna mörgu
Þúsundir Reykvíkinga bjuggu í bröggum á stríösárunum og á árunum eftir
stríðiö. Þetta þóttu varla boðlegir mannabústaöir.
Fréttir fortíðar • 194‘
■
Róstur við lögreglustöðina
Tíminn
Ror:zi:rr' sreinír því
r~....., ,r - .. í arsbyrjun
■ 1947 og er eig-
inlega fyrsta
frétt ársins að
mjög róstu-
samt hafi ver-
ið i Reykjavík á gamlárskvöld og
lögreglan í bænum haft ærinn
starfa alla nóttina.
Það helsta sem menn gerðu sér til
hátíðabrigða var að varpa grjóti að
lögreglustöðinni og brjóta rúður.
Einnig var ráðist að Stjórnarráðs-
húsinu í sama tilgangi og virtist að
sögn blaðsins einkum vera um að
ræða hóp unglinga sem fór um göt-
urnar með þess háttar skrílslátum.
Talsvert var um íkveikjur og þurfti
t.d. sérstakan lögregluvörð um stóra
jólatréð á Austurvelli því hart var
sótt að trénu alla nóttina af mönn-
um sem vildu leggja eld að því.
Tíminn grein-
ir frá því með
mynd á forsíðu í
janúar 1947 að
Ólafur Jóhannes-
son hefði verið
ráðinn prófessor
við lagadeild Há-
skóla íslands að-
eins 33 ára gam-
all. Þetta var
ekki í síðasta sinn sem mynd af Ólafi
átti eftir að birtast á síðum Tímans.
Það átti fyrir Ólafi að liggja að verða
formaður Framsóknarflokksins og
einn atkvæðamesti leiðtogi íslands á
seinni hluta tuttugustu aldar. Hann
var forsætisráðhen-a og þótti hægur
en traustur stjórnmálamaður og mik-
ill lögspekingur.
Óli Jó mættur
Allt á kafi í sfld
Samkvæmt fréttum Tímans í
febrúar 1947 stóð Reykjavíkurhöfn
nær full af ágætri síld og þurftu
síldarbátar rétt að fara út 1 hafnar-
mynnið til þess að fá ágætan afla.
Ágúst Þórarinsson, nýr og stór bát-
ur frá Stykkishólmi, fékk 700 mál í
einu kasti og fylltist skipið rétt í
hafnarmynninu. Þetta vakti mikla
athygli í bænum enda Reykvíkingar
vanir því að Siglufjörður og slíkir
bæir væru vettvangur mikillar síld-
veiði en nú var Reykjavík komin í
hóp síldarbæja.
Hekla gýs
Ein af stærstu fréttum ársins 1947
var stórgos í Heklu sem hófst 29.
mars með gífurlegri sprengingu og í
kjölfar hennar fylgdi jarðskjálftakipp-
ur sem fannst um allt Suðurland.
Gríðarlega drunur og dynkir heyrð-
ust frá fjallinu og fullyrðir Tíminn í
umfjöllun sinni um gosið að þeir hafi
heyrst allar götur norður í Grímsey.
t Tímanum er gosinu lýst svo:
„Þar sem reykurinn hvarflaði frá
kom í ljós dumbrautt eldhafið upp úr
gígnum og mátti þá greinilega sjá
þétta hríð af heljarbjörgum sem þeytt-
ust í sifellu svo hátt sem séð varð.
Munu allir sjónarvottar sammála um
að forfeðrum okkar sem töldu Heklu-
gíga reykháfa Helvítis hafi verið mik-
ið vorkunnarmál að hallast að fyrr-
greindri skoðun."
Þetta Heklugos, sem var hið fyrsta
í 102 ár, átti eftir að verða stærsta gos
tuttugustu aldar og meðal stærri
Heklugosa á seinni tímum.