Dagblaðið Vísir - DV - 13.04.2002, Side 20

20
LAUGARDAGUR 13. APRÍL 2002
Helgarblað_________________________________________________________________________________________________X>V
Maxim Vengerov er ekki
venjulegur maður. Hann er
gæddur einstökum hæfileik-
um á sinu sviði, hæfileikum sem fyrr
á öldum hefðu sennilega verið taldir
komnir lóðbeint frá djöflinum. Ven-
gerov er af tónlistarunnendum talinn
einn allra besti fiðluleikari vorra
tíma en fiðuleikarar hafa alltaf haft
þessa undarlegu sérstöðu því það er
eitthvað yfirnáttúrlegt við góðan
fiðluleik. Fiðlan hljómar eins og
mannsrödd á köflum og þegar hún
grætur og veinar í höndum góðs fiðl-
ara er ekki undarlegt þótt forfeður
okkar hafi á stundum haldið að slyng-
ur fiðluleikari þyrfti að selja sál sína
djöflinum til að ná slíkri leikni.
Maxim Vengerov fæddist í Novosi-
birsk í Síberíu árið 1974. Þar eru veð-
ur með því kaldasta sem gerist í
heiminum. Frostið fer niður í fimm-
tíu stig yfir veturinn og á sumrin
æðir hitinn upp úr öllu valdi eða upp
undir 30 gráður á góðum degi.
Ást við fyrsta hljóm
Vengerov er talinn hafa verið
undrabarn á sviði fiðluleiks. Hann
hóf fiðlunám mjög ungur eða aðeins
rúmlega fjögurra ára gamall en hélt
samt sina fyrstu einleikstónieika árið
síðar.
„Ég fann strax að fiðlan er mitt
hljóðfæri og það má segja að það hafi
verið ást við fyrstu sýn. Faðir minn
var hljóðfæraleikari og spilaði á óbó í
sinfóníuhljómsveit í Novosibirsk. Ég
elti hann oft á æfingar og fannst
ómögulegt að hann sat aftast í hljóm-
sveitinni þar sem ég sá hann eigin-
lega ekki. Fiðuleikararnir sátu allra
fremst og fengu alla aðdáunina. Ég
hugsaði strax með mér að þama vildi
ég sitja þegar ég yrði hljóðfæraleik-
ari,“ sagði Vengerov í samtali við DV.
„Ég man mjög vel eftir fyrstu tón-
leikunum mínum þar sem 1000
manns komu til þess að hlusta á
mig,“
Tryllir hlustendur
Það er ekki tekið út með sitjandi
sældinni að vera undrabam. Þrátt
fyrir hina meðfæddu hæfileika sem
nafngiftin felur í sér verður sannar-
lega enginn óbarinn biskup í þessum
efnum.
„Ég æfði mig yfirleitt 7 til 10 tíma
á dag,“ segir Vengerov þegar hann
riíjar upp þessa tíma. En hann bætir
því reyndar við að um 16 ára aldur
hafi hann verið talinn tæknilega full-
numa á fiðluna og ekki verið hægt að
kenna honum meira á tæknilega svið-
inu.
Hraði og vald Vengerovs á hljóð-
færi sínu hefur oftsinnis vakið at-
hygli á tónleikum sem hann hefur
haldið. Vinsælt tónleikaverk sem
hann flytur oft og er eftir Paganini
hefur hann stundum flutt með slíkum
glæsibrag að áhorfendur hafa risið
æpandi úr sætum í miðju verki af
einskærri hrifningu og allir sem hafa
einhvem timann komið á klassíska
tónleika geta imyndað sér að það þarf
meira en lítið til þess aö fá alvöru-
gefna og stillta tónlistarunnendur til
þess að haga sér eins og fermingar-
stúlkur á bítlatónleikum.
Jascha Heifetz og Michael
ackson
- Nú er það svo að flestir ungling-
ar alast upp með rokk og dægurtón-
list síns tíma í eyrunum og gefa sig
lítt að klassískri tónlist fyrr en þeir
fara nokkuð að stálpast. Hvað skyldi
Vengerov hafa verið að hlusta á þeg-
ar hann var að alast upp norður í Sí-
beríu?
„Ég hlustaði mikið á David
Oistrach og Yehudi Menuhin. Þeir
vom mín átrúnaöargoð. Það var mér
mikil opinberun þegar ég heyrði
Jascha Heifetz fyrst leika á fiðlu.
Ég man líka vel eftir því þegar ég
heyrði fyrst plötu með Michael
Jackson þegar ég var 13 ára. Ég varð
þrumulostinn og hugsaði með mér að
ég þyrfti endilega að verða rokk-
stjama. Ég hef hins vegar ekki haft
tíma til þess ennþá," segir Vengerov
og skellihlær þegar hann rifjar upp
þessi fyrstu kynni af meistara
Jacksons.
Fyrsti kennari Vengerovs var
Galena Turchaninova sem var rómuð
Maxim kom fyrst fram á tónleikum þegar hann var á sjötta ári.
Hraöi og vald Vengerovs á hljóöfæri sínu hefur oftsinnis vakiö athygli á tónleikum sem hann hefur haldiö. Vin-
sælt tónleikaverk sem hann flytur oft og er eftir Paganini hefur hann stundum flutt meö slíkum glæsibrag aö
áhorfendur hafa risiö æpandi úr sætum í miöju verki af einskærri hrifningu og allir sem hafa einhvern tímann
komiö á klassíska tónleika geta ímyndaö sér aö þaö þarf meira en lítiö til þess aö fá alvörugefna og stillta tón-
listarunnendur til þess aö haga sér eins og fermingarstúlkur á bítlatónleikum.
Undrabarnið
Skrifaðu bæði skýrt og rétt
svo skötnum þyki á snilli
Einu sinni þótti það teljast til
stærri dyggða að skrifa vel, þ.e. hafa
fallega rithönd. Til voru kennarar
sem héldu því fram að þeir sem skrif-
uðu illa hefðu vonda sál. Ég fletti
mér til garnans upp í Þjóðsagnasafni
Sigfúsar Sigfússonar og skoðaði vís-
ur sem þar era kallaðar Skriftargam-
an. Fyrst er ein sem margir munu
kannast við:
Skrifaðu bæði skýrt og rétt
svo skötnum þyki á snilli;
stafir í orðum standi þétt,
stærra bO á milli.
Seinni hluti visunnar er oft hafður
þannig:
Orðin standa eiga þétt
en þó bil á milli.
í næstu vísu er ekki sjálfsánægj-
unni fyrir að fara; ef til vill hefur höf-
undur hennar setið tima hjá ein-
hverjum þeirra kennara sem nefndir
vora hér að framan:
Skriftin min er skökk og ljót,
skömm er að slíku klóri;
eg skal gera yfirbót
ef ég lengur tóri.
Hér má sjá vandamál það sem
skapast gjaman kringum stafinn é.
Hann er oft notaður sem ljóðstafur á
móti sérhljóða, sem er þó rangt mið-
að við það hvemig é er borið fram í
dag (je). Hér bjargar höfundur sér
með því að skrifa eg í stað ég í 3.
braglínu til að fá réttan hljóm á móti
yfir- sem er seinni stuðullinn. En i 4.
braglínu stendur aftur ég. Þar er höf-
uðstafurinn e í ef.
Höfundur næstu vísu er líka með
böggum hildar út af skriftinni:
frá Síberíu
- fiðluleikarinn Maxim Vengerov kemur til íslands í sumar
fyrir hörku sina og glöggskyggni á
hæfileika. Hún lét hinn unga Venger-
ov æfa daglangt og lýsti því strax yfir
að hæfileikar eins og hans sæjust
ekki nema einu sinni á öld.
Vengerov flutti sjö ára gamall til
Moskvu til þess að geta haldið áfram
að nema undir leiðsögn Galenu og
skömmu síðar vann hann til verð-
launa í Junior Wieniawski-keppninni
í Póllandi. Hann flutti skömmu síðar
til Þýskalands og lærði við tónlistar-
háskólann í Lúbeck i Þýskalandi und-
ir handarjaðri Zakhar Bron sem er
afar þekktur kennari.
Beint frá hjartanu
Vengerov segir að Galena hafi kennt
sér allt sem kenna má við tækni á
hljóðfærið en það hafi verið Bron sem
kenndi honum að hlusta á tónlist.
„Hann sagði mér aldrei hvemig ég
ætti að spila i þeim skilningi að ég ætti
að spila eins og hann. Þvert á móti
vildi hann að allt í tónlistinni kæmi úr
mínu eigin hjarta, byggt á minni eigin
upplifun. Hann hafði ekki mikinn
áhuga á tækni í tónlist heldur hvemig
hljómurinn varð tfl. Hann kenndi mér
að skilja það sem tónlist raunverulega
snýst um.“
Það má segja að Vengerov hafi sleg-
ið í gegn í klassíska tónlistarheimin-
um þegar hann sigraði í hinni frægu
Carl Fleisch-fiðlukeppni. Síðan heíúr
hann ferðast um heiminn og leikið á
fiðluna og hvarvetna hlotið slíkt ein-
róma lof að annað eins hefur varla
heyrst. Tveir hljómdiskar sem hann
hefúr spilað inn á hafa fengið verð-
laun, bæði frá Grammy og Edison.
Meðal áhrifavalda og samstarfsmanna
Vengerovs era menn eins og hljóm-
sveitarstjórinn Daniel Barenboim og
sellóistinn Mtsislav Rostropovic.
Eins og sígauni
Maxim Vengerov kemur til íslands
á Listahátíð í sumar og heldur ein-
leikstónleika á fiðlu sem hann segir
að sé ekki algengt. Hann segist
hlakka mikið til þess að koma tfl
þessa undarlega lands í norðri sem
hann hefur heyrt mikið um en aldrei
heimsótt.
„Ég bý eiginlega i ferðatösku þar
sem ég á íbúð í Amsterdam en kenni
í Saarbrúcken í Þýskalandi og ferðast
geysilega mikið. Ég hef farið um allan
heim, til Asíu, Afríku og Japan, til
þess að spila en aldrei komist til ís-
lands fyrr.
Það má eiginlega segja að ég lifi
eins og sígauni þar sem ég er stöðugt
á ferðalagi um heiminn."
Þetta er ekki fráleit samlíking þar
sem sígaunar eru rómaðir fiðlarar og
flakkarar og Vengerov finnst greini-
lega fyndið að tala um sig eins og
sígauna.
Á tónleikunum mun Vengerov
leika á þrjái' fiðlur, þó ekki nema eina
í einu. Á sína aðalfiðlu mun hann
leika verk eftir yngri og eldri tón-
skáld allt tfl dagsins í dag en hann
mun einnig leika tónlist eftir Jóhann
Sebastian Bach á barokkfiðlu og
nokkur verk á víólu.
Mikilvægt að vera í formi
- En hvað skyldu heimsfrægir,
komungir fiðlarar gera þegar þeir
eru ekki að ferðast um heiminn og
spila fyrir fólk?
„Ég þarf að hugsa vel um heilsuna,
ég ferðast svo mikið að ég er nánast
með sífellda þotuþreytu og þegar ég
er ekki að æfa mig á fiðluna þá fmnst
mér gaman að leika badminton,
skvass, billjarð eða borðtennis og fara
í leikfimisalinn eða út að skokka. Að
vera í góðu formi líkamlega er afar
mikilvægt og veitir mér hvfld frá tón-
listinni."
- Þegar Vengerov er spurður hvort
hann hlusti einhvem tímann á aðra
tónlist en klassíska fiðlutónlist játar
hann að hann hlusti stundum á létta
tónlist í bílnum í útvarpinu en það er
auðheyrt að það gerist ekki oft.
Vengerov segist ekki þekkja neina
íslenska listamenn og kveðst ekkert
vita um íslenska tónlist eða hafa
nokkru sinni heyrt um slikt. Þetta
leiðir okkur út í undarlegar samræð-
ur þar sem við höfum hlutverkaskipti
og um stund reynir fávís blaðamaður
að rekja íslenska tónlistarsögu fyrir
síberískum fiöluleikara.
En það er sennilega eins með ís-
lenska tónlist eins og tóngaldra Ven-
gerovs. Þú verður að hlusta tfl þess
aö skilja og trúa og það munum við
gera i sumar.
PÁÁ
Skriftin mín er stafastór,
stflað illa letur;
hún er eins og kattarklór;
ég kcmn það ekki betur.
Ekki er þess getið í Þjóðsagnasafn-
inu hverjir séu höfundar vísnanna.
Hagyrðingar hafa gaman af þvi að
botna þekkta vísuhelminga upp á
nýtt og gera þá eitthvað allt annað en
upphaflegur höfundur ætlaðist til
hvað snertir merkingu. Tfl er vísa
sem hljóðar þannig:
Hér er nóg um björg og brauð
berirðu töfrasprotann.
Þetta land á ærinn auð
ef menn kunna að not¥ann.
Þórður Helgason bjó til úr þessu
nýja vísu:
Þetta land á ærinn auð
ef menn kunna að not¥ann.
Eins manns dauði er annars brauð
ef manni tekst að rot¥ann.
Þórður var þá við lundaveiðar úti
í Drangey. Menn geta orðið dálítið
snakillir þama uppi í klettunum.
Ekki hef ég enn heyrt'hagyrðinga
fjalla um það nýjasta í samskiptum
okkar Islendinga við frændur okkar
Norðmenn vegna álvers við Reyðar-
íjörð. En sem minnst er á Norðmenn
þá rifjast upp saga af einum þeirra
sem fluttist til íslands og hafði að
nokkrum árum liðnum lært málið
svo vel að hann sá ástæðu til að snúa
sér að bragfræðinni. Brátt kvaðst
hann vera búinn að læra hana líka,
bæði reglur um ljóðstafi, endarím,
braglínur og það allt, sagði þetta lítið
mál. Og árangurinn lét ekki á sér
standa, Nojarinn drýgindalegur enda
vísan hárrétt bragfræðilega:
Blessuð lóan labbar
labbar út á tún.
Ég labbar lika,
labbar á eftir hún.
Norðmenn - vanir aö klára sig af
því.