Dagblaðið Vísir - DV - 04.12.2002, Blaðsíða 14

Dagblaðið Vísir - DV - 04.12.2002, Blaðsíða 14
14 Menning MIÐVIKUDAGUR 4. DESEMBER 2002 DV Ástarsaga aldamótanna Snemma í skáldsögunni Áform eftir franska rithöf- undinn Michel Houellebecq spyr aðalsöguhetjan, Michel, sjálfan sig: „Hvers vegna hafði ég aldrei, al- mennt séð, haft ástríðufull- an áhuga á neinu í lífinu?“ Líf hans hefur verið alger- lega slétt, fellt og ástríðulaust. Hann er op- inber starfsmaður i tryggri stöðu, vinnur við að skipuleggja sýningar á nútímalist sem hann er þó innilega áhugalaus um. Hann býr einn, borðar skyndimat og horf- ir á sjónvarp, kynhvötinni svalar hann með því að heimsækja gægjusýningar eft- ir vinnu og einstaka sinnum vændiskon- ur. Þegar faðir hans deyr erfir hann um- talsverða fjármuni eftir hann. í kjölfarið bregður hann sér i ferð til Taílands á vit ævintýra og fyrirhafnarlauss kynlífs. Bókmenntir í Taílandi kynnist Michel ungri konu, Valérie, og eftir að þau koma aftur til Par- ísar taka þau upp ástarsamband sem á eft- ir að hera óvenjulegan ávöxt. Valérie reyn- ist starfa á ferðaskrifstofu og með Michel sem ráðgjafa ræðst hún í að skipuleggja gríðarmikla sókn inn á kynlífsmarkaöinn í Asíu og viðar. Hugmyndir þeirra eru ein- faldar en áhrifamiklar. Vesturlönd eru full af fólki sem þráir kynlíf, Austurlönd full af fólki sem hefur ekkert að selja nema sjálft sig. Hér blómstrar síðkapítalisminn og framboð og eftirspum eru í frábæru jafnvægi þar til ógæfan dynur yfir. Heimurinn sem lýst er í Áformum er kald- ranalegur, útreiknaður og á ýmsan hátt ógeð- um. Aðalpersónumar tvær, Michel og Valérie, eru skilgetin afkvæmi þessa tíma, skynsamar, hagrænar og fremur óham- ingjusamar manneskjur. Það sem gerir Áform að jafn frábærri skáldsögu og raun ber vitni er að Houl- lebecq tekst að segja ástarsögu þeirra tveggja þannig að hún verður næstum hjartnæm, án þess að snúast upp í væmni og án þess nokkurn tíma að gefa lesandan- um von um að þau muni breytast eða heimurinn í kringum þau. Elskendumir finna hlýju og fullnægju saman og með öðrum í heimi sem heldur áfram að vera kaldur og ógnandi - og sem þau halda áfram að nýta sér. Ástríðuna sem Michel saknar úr lífi sínu finnur hann kannski ekki en saman finna hann og Valérie manneskjulega hlýju sem verður eins og vin í samtimanum. Áform er frábær skáldsaga. Ekki ein- ungis vegna þess að hún gegnumlýsir sam- tímann af skarpskyggni og jafnvel spá- dómsgáfu, heldur sérstaklega vegna þess að í þeim harða heimi sem við byggjum tekst persónunum að finna hvor aðra og elskast. Þessi ást mun aldrei breyta heim- inum, en hún er það eina sem býðst. Það er þýðandanum og útgefanda til sóma að Áform og Öreindimar eftir sama höfund skuli koma út á íslensku jafn snemma og raun ber vitni. Áform er skyldulesning fyrir alla sem hafa snefil af áhuga á nútímabókmenntum heimsins, og hún fjallar um mál sem ekkert okkar getur leitt hjá sér. Jón Yngvi Jóhannsson Michel Houellebecq: Áform. Friðrik Rafnsson þýddi. Mál og menning 2002. Michel Houellebecq Skyldulesning fyrir alla sem hafa snefil af áhuga á nútímabók- menntum heimsins. felldur. Þetta er okkar samtími, tími alþjóða- væðingar og markaðsvæðingar á öllum svið- Ljós Evrópu Lux Europae 2000, útisýning á ljóslistaverkum, var opnuð í Kaup- mannahöfn 15. október sl. og mun standa til 5. janúar 2003. Tilefni sýningarinnar er að Danir fara nú með formannsembætti Evrópusam- bandsins. 19 listamenn frá 17 Evr- ópulöndum hafa gert 17 listaverk byggð á hvers konar ljósatækni og komið þeim fyrir víðs vegar í mið- borg Kaupmannahafnar. Aðalsteinn Stefánsson, ljósa- og leikmyndahönnuður, var fenginn til að sjá um þátt íslands í þessari sérstæðu sýningu. Hann valdi verki sínu stað á Jarmers Plads skammt frá Ráðhústorginu þar sem einu sýnilegu leyfar gömlu borgarmúranna um Kaupmanna- höfn eru. Verk hans er skírskotun til varðtums úr tré sem sagður er hafa staðið á þessum stað. Áriðl259 réðust Vindar á Kaupmannahöfn undir forystu Jaromars fursta, Þeir eyddu þvi sem þeir komust yfir með eldi og meðal þess sem þá var lagt í rúst var varðtuminn sem stóð þar sem nú heitir Jarmers Plads - eftir þeim sem fór fyrir skemmdarverkunum, svo ein- kennilegt sem það nú er. Verk Aðalsteins heitir Jarmers Tárn. Menntamálaráðuneytið og Menningarsjóður íslandsbanka studdu gerð verksins. Jarmers Tárn eftir Aöalsteln Stefánsson / minningu turns sem var brenndur fyrir 743 árum. Bókmenntir Sögur fyrir Nemo Sú sjálfsævisaga sem einna mestum tíðindum sætir í ár er sjötíu ára gömul. Það er sagan Heima og heiman sem Húnvetn- ingurinn Erlendur Guðmundsson setti saman i ellinni fyrir kvöld- vökufélagið Nemo í Gimli í Man- itobafylki í Kanada. í forvitnileg- um eftirmála ræðir útgefandinn, Kristján B. Jónasson, skipti Erlends við persónuna Nemo en kvöldvökufélagið sem saga hans er sögð hef- ur enga félaga nema hann sjálfan. Þrátt fyrir það hefur sagan skýran lesenda- hóp, öfugt við margt útgefíð efni á íslandi sem er nánast vitundarlaust um lesendur sína. Er- lendur hefur skýra hugmynd um það hverjum hann segir frá. í sögu hans eru fáir skallar, „kvöldvökufélagarnir" þurfa ekki að vita svo margt til að skilja frásögnina sem er rækileg og skýr. Erlendur Guðmundsson var fæddur árið 1863 en lést 1949. Árið 1899 tók hann sig upp og flutti vestur um haf í kjölfar konu sinnar og dætra. Það gerði hann nauðugur viljugur, honum þóttu Vesturferðir feigðarflan og hann gerðist aldrei handgenginn hinum nýja heimi, þóttist aldrei geta lært málið og í ævisögu hans eru heimþrá, söknuður og endurlit áberandi. Fyrir vikið er fyrri hluti sögu Erlends afar ít- arlegur og veitir ríka innsýn í líf venjulegra ís- lendinga á ofanverðri 19. öld. Frásögn Erlends nýtur þess að hinir meintu söguhlýðendur eru Erlendur Guömundsson Saga hans er náma upplýsinga um siöi og venj- ur á 19. öldinni. ófróðir um efnið og þess vegna þarf nútímales- endum ekkert að líða eins og þeir séu að hlusta á eintal eða að þeir séu vitni að samtali tveggja kunningja um eitthvað sem þeir skilja ekki. Þetta á ekki síst við um bls. 41-63 sem er eins konar þjóðháttalýsing og mun eflaust nýtast mörgum — til dæmis frásögnin af jólahaldi ís- lendinga á uppvaxtarskeiði Erlends. Trúmál eru rauður þráður í sögunni, allt frá því að söguhetjan fermist í æsku og fer að hug- leiða kennisetningar kristninnar. Þegar komið er til Kanada verður hann enn gagnrýnni á lút- ersku kirkjuna. Erlendur var sjálfur skynsemis- hyggjumaður en hvorki ósnortinn af frjálslyndi né sósíalisma. Þá virðast þeir bræður frá æsku hafa verið íhugulir enda greindarmenn báðir tveir. Samband Erlends við bróður sinn, Jón, er raunar annar þráður í sögunni. Jón lést skömmu fyrir þrítugt og virðist andlát hans hafa orkað þungt á Erlend því að hinn látni bróðir tók að sækja á hann rúmum þremur ára- tugum eftir andlátið. Sérstætt er hve lengi Er- lendur dregur að segja frá sjálfum sér. Fyrst rekur hann sögu foreldra sinna og systkina og fer ekki að fjalla um sjálfan sig fyrr en Jón er látinn í frásögninni. Saga Erlends Guðmundssonar er bitastæð. Hana má nálgast sem endurminningar, námu upplýsinga um siði og venjur á 19. öldinni, og einnig má rekja þræði hennar sem eins konar þroskasögu. Þó að seint sé bætist hér býsna snjall sögumaður í röð útgefmna íslenskra höf- unda. Ármann Jakobsson Erlendur Gubmundsson: Heima og heiman. Kristján B. Jónasson og Þorvaldur Kristinsson bjuggu til prentun- ar. Mál og menning 2002. Umsjón: Silja Aöalsteinsdóttir silja@dv.is Kona fjarskans Ljóðabókin Kona fjarskans, konan hér eftir Normu E. Samúelsdóttur, hefst á löngum ljóða- flokki, samnefndum bók- inni, sem sýnir líf konu á fjölbreyttu myndmáli. Að öðru leyti er þetta safn ljóða frá alllöngum tíma og segir höfund- urinn að flest þeirra fjalli um tilfinning- ar. „Þau segja: ég er glöð; ég er sátt; ég er hrædd; ég er döpur... Ljóðin eru leið mín til að leita auðæfa og gætu ef til vill kallast einfold, hversdagsleg, en fyrir mig eru þau leiðin til að lifa af.“ Norma yrkir m.a. um áhrif Suður- landsskjálftanna árið 2000 á ljóðmæl- anda sinn og lýkur því ljóði með þessum orðum: „Sat / innan við / útidyr / tilbú- in að hlaupa / Svefninn mátti ekki sigra / varð að vera viðbúin / Mátti ekki bug- ast / barasta / Ekki“ Næsta ljóð á eftir heitir Jónsmessa og lýsir eftirköstunum. Það hefst á þessum línum: Hefur ekki sofiö í rúmi sínu síöan þá allsstaöar nema í rúmi sínu í íbúö fiarverandi dóttur í höfuöborginni hjá vinafólki í Mosfellsbœ barnabarni í Hafnarfiröi litla barninu fríöa í bifreiö sinni viö Skálholt /.../ Ekki sofió í rúmi sínu síöan þá Norma hefur áður gefið út skáldsög- una Næstsíðasti dagur ársins (1979), ljóðabókina Tréð fyrir utan gluggann minn (1982) og fleiri bækur. Hún gefur nýju bókina út sjáif. Töfrar Salka hefur geflð út upp- eldishandbókina Töfrar 1- 2-3 eftir bandaríska sál- fræðinginn Thomas W. Phelan sem hefur orðið þekktur fyrir uppeldisað- ferðimar sem hann kynnir í bókinni. Ekki er alltaf auðvelt fyrir foreldra að taka á hegðunarvanda barna sinna af stillingu og sanngirni. Þessi bók geymir ótal ráð sem uppalend- ur geta nýtt sér til að aga af mildi börn á aldrinum 2ja til 12 ára . Meðal annars er fjallað um athyglisbrest, hvernig bregðast má við ótækri hegðun, hvernig auka má sjálfstraust bama, hvernig kennarar geta haft hæfilega stjóm á bekk og hvemig hægt er að komast hjá þrætum svo að bæði börnum og fullorðn- um líði betur. Bryndís Víglundsdóttir þýddi bókina. Sókn og vörn Skálholtsútgáfan - út- gáfufélag þjóðkirkjunnar - hefur geflð út bókina Sókn og vöm, kristin við- horf kynnt og skýrð eftir dr. Sigurbjörn Einarsson biskup. Dr. Sigurbjörn lítur til ýmissa átta I þessari bók. Hann beinir sjónum sínum að kirkjunni og vísindunum, skoðar eðli lifsins og til- gang af skarpskyggni og visku. Ekkert er honum óviðkomandi. Hann talar hisp- urslaust um uppeldis- og skólamál og fer fyrir kristnum gildum og viðhorfum í hverju einu máli. Sumt hefur birst áöur í bókum og ritum sem fyrir löngu eru uppseld, annað efni er nýtt og höfðar sem fyrr til allra þeirra er unna hag kristinnar trúar í landinu sem og ís- lenskri menningu. Happdrætti Bókatíðinda 2002 Dregin hafa verið eftirtalin númer í Happdrætti Bókatíðinda 2002: 1. des.: 4.336, 2. des.: 61.698, 3. des.: 62.921, 4. des.: 23.624.

x

Dagblaðið Vísir - DV

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Dagblaðið Vísir - DV
https://timarit.is/publication/255

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.