Dagblaðið Vísir - DV - 01.02.2003, Síða 43

LAUGARDAGUR I. FEBRÚAR 2003
Helgctrblctö J3V
A~7
Sviðasultuturaar
400 g sviöasulta
3 meöalstórar sœtar kartöflur
smjörklípa
Kartöflumar eru bakaðar í 200 gráða
heitum ofni í um klukkustund. Þær eru
svo kældar og aíhýddar og stappað saman
við smjörið. Sviðasultan er skorin í litlar
sneiðar, 2x2 cm. Kartöflustöppu og sviða-
sultu er svo raðað saman í lítinn tum.
sem sungin vom ný og gömul kvæði og drukkin minni þorra
og heiðinna goða. Mánuðurinn þorri byrjar alltaf á fóstudegi
og alltaf í þrettándu viku vetrar.
Upp úr 1950 eru þorrablót endurvakin. Veitingahúsið
Naustið, sem stofnað var árið 1954, er fyrsti veitingastaður-
inn sem auglýsir þorrablót. Síðan hefur færst í vöxt að blóta
þorrann á þessum tíma. Þorrabiót em víða haldin, t.d. í
heimahúsum, hjá félagasamtökum og mörg veitingahús bjóða
upp á þennan sið. ^
Mörgum þykir nauðsynlegt að halda við þessum gamla sið.
Unga fólkið i dag er nú almennt ekki hrifið af þorramatnum,
enda ekki alið upp við hann eins og eldri kynslóðin.
Þegar Island var dönsk nýlenda var íslendingum bannað
að nota salt. (Annars hefðu þeir getað saltað fisk og selt til
annarra landa sem hefði víst breytt þjóðfélagsþróun á ís-
landi.) En íslendingar notuðu aðrar aðferðir við að geyma
mat. Maturinn var reyktur, þurrkaður, súrsaður eða kæstur.
Flestir þorramatarréttir em gerðir með þessum aðferðum.
-ErK
Blóðmör með rófum og rúsínum
1 meöalstór rófa
þriöjungur af blaðlauk
rúsínur
1 meðalstór blóðmörskeppur
Rófan er afhýdd og soðin í um 20 mínút-
ur og svo sett saman við blaðlaukinn í
matvinnsluvél.
Maukinu er fallega komið fyrir á diski.
Blóðmörinn er þunnt sneiddur og snögg-
steiktur á báðum hliðum á pönnu. Nettum
sneiðum af blóðmör er svo raöað fallega
saman ofan á maukinu og rúsínum að lok-
um stráð yfir.
Þorrinn á nýrri öld
Þorramaturinn á sér ríka
hefð í íslenskri matar-
qerð. Yngra fólk sgnir
þorramatnum þó tak-
markaðan áhuga. Það hef-
ur jafni/el gengið si/o
langtað kalla hann
„skemmda matinn“sem er
fjarri lagi þvísúrsun egk-
ur næringargildi mati/æl-
anna sem taka ísig
vítamín úr skgrsgrunni
auk þess sem hún verndar
gmis bætiefni. Þá egkur
hún meltanleika fæðunn-
ar. Þessi gegmsluaðferð
var íslensku þjóðinni
mjög mikilvæg þarsem
saltskortur var í landinu
um aldir.
Þessi hefð er okkur enn mikilvæg þrátt
fyrir nýsköpun í ræktun og aukinn inn-
flutning. Því hafa þeir hjá Nóatúni skorað
á Snorra B. Snorrason kokk, sem rekur
veisluþjónustuna Kokkinn; að framreiða
þennan íslenska menningararf með hætti
sem hugnast hinu veraldarvana íslenska
æskufólki. Eftirfarandi uppskriftir bera ár-
angri hans gimilegt og smekkvíst vitni.
Allt hráefni sem Snorri notar í upp-
skriftir sínar er fáanlegt f verslunum Nóa-
túns.
Þorracousine nouveu
Hrútspungar í hvítlauksskyrsósu
400 g hrútspungar
1 lítil dós skyr
þriöjungur af agúrku
2 hvítlauksgeirar
Hrútspungamir em þunnt sneiddir og
ristaðir á pönnu á báðum hliðum og rað-
að á fat. Skyrið er hrært í skál og pressuð-
um hvítlauksgeirunum blandað saman
við. Agúrkan er þverskorin og kjam-
hreinsuð og flnt rifmni er henni blandað
út í skyrið.
Bringukollar í sætu beði
1 mangóávöxtur er þunnt sneiddur,
raðað á disk.
1 poka af blönduöu salati bœtt ofan á.
1 rauölauk, fmt söxuóum, stráö yfir.
12 kirsuberjatómatar skornir í tvennt
og settir í beöiö.
400 g bringukollur, þunnt sneiddur,
settur á toppinn.
Sesamfræum stráð yfir og þegar diskur-
inn er borinn fram er balsamic-ediki hellt
flnlega yfir og svolítilli grænni ólífuolíu.
Súr hvalur með sölvum og
sojasósu
1 poki söl sem liggja þurfa í volgu vatni í
um 10 mínútur.
Sölin þurrkuð og sett á disk.
400 g súr hvalur sem er þunnt sneiddur og
honum blandað saman viö sölin
200 g súrsaður sundmagi sem er þunnt
skorinn og settur á jaóra disksins.
Með þessum rétti er prýðilegt að bjóða
upp á sojasósu, jafnvel í litlum skálum sem
dýfa má munnbitum í.
Lundabaggi með seljumauki
2 seljurætur
2-3 bökunarkartöflur
400 g lundabaggi
Seljurótin er soðin í um 20 mínútur og
kartöflumar bakaðar við 200 g hita í um
klukkustund. Allt maukað saman í mat-
vinnsluvél og snyrtilega komið fyrir á diski.
Lundabagginn er skorinn í litlar sneiðar,
snöggsteiktur á báðum hliðum og raðað á
seljumaukið eftir smekk.
Noldmr molar um þorrann
Á bóndadag í upphafl þorra tekur hús-
freyja á móti þorranum, sem er kaldur og
harður, og bræðir hann með hlýju og blíðu og
annálaðri matargerð sem er virkileg áskorun
á bragðlaukana. Þetta tímabil hefur til foma
markað breytingar á bústörfum enda hefur
harður veturinn þjappað fólkinu inn í bað-
stofumar. Bæði Þorra og Góu er heilsað með
veisluhöldum, tileinkuðum húsbónda og hús-
freyju.
Að blóta þorrann
Að blóta þorrann er að halda matarveislur
með kæstum, súrum, reyktum og höngnum
mat. Þorrinn er fjórði mánuður vetrarins.
Fólk kemur saman, syngur þorralög og borð-
ar þorramat og skemmtir sér fram eftir nóttu.
Þorrinn hefst á bóndadag, alltaf á fóstudag
í þrettándu viku vetrar. Mánaðamafnið er kunnugt frá 12.
öld en uppruni þess er óviss. Upphaflega virðist húsfreyja
hafa boðið þorra velkominn enda er ljóst að fyrsti dagur
þorra hefur verið tileinkaður húsbóndanum.
Menn em ekki vissir um hvað þorri er en það gæti verið
gæluheiti á goðinu Ása-Þór. Þorri er persónugerður sem vetr-
arvættur í sögnum frá miðöldum. Þar er einnig getið um
Þorrablót en þeim ekki lýst. Vetraröldungurinn þorri er al-
gengt yrkisefni á 17.-19. öld. í þéttbýlismyndun á sama tíma
fer að gæta aukins áhuga á þorramat. Mögulegt er að þeir
sem fluttu á mölina hafi saknað matargerðarinnar á bæjun-
um heima.
Bóndadagsheiti er þó ekki kunnugt fyrr en í þjóðsögum
Jóns Ámasonar frá miðbiki 19. aldar. Þar er minnst á hlaup
bónda í kringum bæ sinn en óljóst er hversu almennur sá sið-
ur hefur verið og hver er uppruni hans.
Til foma voru „þorrablót" matar- og drykkjuveislur þar
ríjT'
r