Dagblaðið Vísir - DV - 01.02.2003, Blaðsíða 45

LAUCARDAGU R I. FEBRÚAR 2003
Helqarblaö I>‘Vr
49
nefnd var Gljúfurversvirkjun, voru birt opinber-
lega 1968 og þá strax magnaðist mjög andstaða gegn
frekari virkjunum en þeirrar andstöðu hafði orðið
vart meðal landeigenda við ána allt frá 1963. í fylk-
ingarbrjósti í baráttu landeigenda fór Hermóður
Guðmundsson, bóndi í Árnesi í Aðaldal, og senni-
lega hefur enginn einn maður átt fleiri venslamenn
og afkomendur í hópi þeirra sem mokuðu og
sprengdu við Miðkvísl í ágúst, en eiginkona, börn
og tengdabörn hans lögðu þar hönd á plóg.
Á teikniborðinu var gert ráð fyrir að stíflugerð
við Brúar myndi í áföngum hækka í 84 metra hæð
áriö 1984, sem er ríflega hæð Hallgrímskirkjuturns
sem vinsælt er að nota sem viðmiðun. Laxárdalur,
sem liggur fyrir ofan stíflustæðið, hefði við þessar
aðgerðir farið að stórum hluta undir vatn, en 27
kílómetrar eru frá Laxárvirkjun upp í Mývatn. Síð-
Fjölmennur fundur var haldinn í Háskólabíói 3.
mal 1970 til þess að mótmæla en þangað var einnig
boðið forsvarsmönnum virkjunarinnar. Önnur enn
fjölmennari hátíð var síðan haldin í febrúar 1971 og
þá mættu 1200 manns.
Haldið áfram að spreng.ja
Deilan var síðan tekin upp fyrir dómstólum þar
sem landeigendur við Mývatn og Laxá vildu að sett
yrði lögbann á fyrirhugaða virkjun. Stjórn Laxár-
virkjunar taldi sig vera í fullum rétti og lét allar
hótanir um lögbann eða málsóknir sem vind um
eyrun þjóta. í byrjun júní 1970 hófust af fullum
krafti framkvæmdir við sprengingu mikilla ganga
við Laxárvirkjun og var stærð þeirra miðuð við að
Gljúfurversvirkjun næði fram að ganga í fullri
sögunni aö maður krefjist þess að vera ákærður.
Sagt er að sumir hinna ákærðu hafi rammað
ákæruskjalið inn og hengt upp á vegg á heimilum
sínum til skrauts og Þorgrímur Starri í Garði i Mý-
vatnssveit birti bréf í dagblöðum þar sem hann
skopaðist að öllu saman og kvaðst hafa áhyggjur af
húsnæðisskorti í fangelsum landsins ef allir hinir
65 yrðu dæmdir í tukthús í senn. Hann lagði til að
autt íbúðarhús á Skútustöðum í eigu ríkisins yrði
tekið í sérstaka notkun vega þessa og gert að heim-
angöngutukthúsi.
í desember 1970 unnu svo landeigendur ákveðinn
sigur þegar Hæstiréttur féllst að mestu leyti á lög-
bannskröfu þeirra sem bannaði Laxárvirkjun að
breyta rennsli árinnar en samt ekki að stöðva
virkjunarframkvæmdir. Þetta þótti mörgum undar-
legt og sögðu að þar væri verið að heimila virkjun
Mynd sem séra Örn Friðriksson tók á vettvangi þegar 113 Þingeyingar fóru í skjóli nætur og rufu stífluna í Miðkvísl
til þess að mótmæla fyrirhugaðri stækkun Laxárvirkjunar.
ari stig áætlunarinnar’gerðu siðan ráð fyrir stór-
felldum vatnsflutningum með því að veita Suðurá
og Svartá, sem falla í Skjálfandafljót, yfir í Kráká
og þaðan í Mývatn og auka þannig vatnsrennsli í
Laxá um nær helming og gera Mývatn að miðlun-
arlóni.
Að margra mati bæði þá og nú er veiðisvæðið í
Laxá í Laxárdal eitt fegursta veiðisvæði urriða í
heiminum, en veiði hefði nær alveg lagst af við
þessar framkvæmdir. Bændur í Aðaldal töldu að
veiði í Laxá i Aðaldal myndi og spillast verulega, ef
ekki leggjast alveg af, en Laxá var þá, eins og nú,
ein af eftirsóttustu og dýrustu veiðiám landsins.
Laxá og Kárahnjúkar
Deilurnar um Laxárvirkjun voru um margt líkar
þeirri umræðu sem hefur bergmálað í samfélagi
okkar í dag um fyrirhugaða Kárahnjúkavirkjun.
Skýrar fylkingar mynduðust þar sem annars vegar
stóðu þeir sem töldu verndun náttúrunnar eiga að
hafa allan forgang i þessu máli og ekki mætti fórna
náttúruperlum heldur varðveita þær fyrir komandi
kynslóðir. Hins vegar stóðu þeir sem vildu nýta
orkuna í fallvötnum þjóðarinnar til atvinnuupp-
byggingu og stóö þá, eins og nú, algerlega stál í stál
hvað varðar skoðanir manna.
Þá eins og nú fór baráttan aðallega fram á siðum
dagblaða og í fjölmiðlum, en virkjunarandstæðing-
ar sóttu mikinn styrk í raðir rithöfunda og lista-
manna sem lögðust á sveif með þeim. Það var í
tengslum við þessa virkjun sem Halldór Laxness
skrifaði fræga grein sem nefnist Hernaðurinn gegn
landinu og birtist í Mbl. 31. des 1970, og hefur með-
al annars efni hennar orðið bitbein manna í deilun-
um um Kárahnjúka. Þar segir meðal annars:
„Vandræðin byrja þegar stofnun sem fæst við
niðurskipum orkuvera handa einhverri tilvonandi
stóriðju, veitir virkjunarfyrirtækjum fríbréf til að
darka í landinu eins og naut í flagi og jafnvel hyll-
ast til þess að skaðskemma eða leggja í eyði þau
sérstök pláss sem vegna landkosta, náttúrudýrðar
ellegar sagnhelgi eru ekki aðeins íslensku þjóðinni
hjartfólgin, heldur njóta frægðar um viða veröld
sem nokkrir eftirlætisgimsteinar jarðarinnar.“
stærð. Það er einmitt í þessum göngum sem Lands-
virkjun hefur efnt til listsýninga og ýmissa listvið-
burða, eins og tónleika, undanfarin sumur til þess
að laða ferðamenn að virkjunarmannvirkjum við
Laxá en áratugum saman eftir að Laxárdeilunni
lauk var engum óviðkomandi hleypt þar inn.
Þegar rannsókn Miðkvíslarmálsins hófst kom
fram að verkfærin lögðu bændur til en sprengiefn-
ið var ættað frá Laxárvirkjun og höfðu kunnugir
rataö á það þar sem það var geymt í hellum og
skútum hér og þar á víöavangi og i klakhúsi við
Brúar, þar sem t.d. fundust 16 kassar af dínamíti í
ólæstri geymslu.
Ileimtaði að verða kærður
Hér verða vitnaleiðslur ekki raktar frekar en í
byrjun desem- _________________________________
ber 1970 voru 65
þeirra 113 sem
lýst höfðu
verknaðinum á
hendur sér
ákærðir. Hin-
um hugum-
stóru Þingey-
ingum þótti
vera gerður
nokkur manna-
munur við birt-
ingu ákærunn-
ar og þótti í frá-
sögur færandi
að einn þeirra
sem ekki voru
kærðir, Krist-
ján Þórhallsson
í Björk í Mý-
vatnssveit,
krafðist þess að
hann yrði tek-
inn á ákæru-
skjalið og mun
það vera eins-
dæmi í íslands-
án vatns og varð ekki séð hvernig stækkun virkj-
unar ætti að geta fengið vatn án þess að brjóta lög-
bannið.
Það urðu lyktir þessa máls að í mars 1972 kvað
Hæstiréttur upp dóm yfir þeim 65 sem kærðir voru.
Hæstiréttur fór að dæmi undirréttar og kvað upp
væga dóm en hver og einn var dæmdur til að
greiða 15. þúsund króna sekt til ríkissjóðs. Fram-
kvæmd refsingar, þ.e. greiðslu sektarinnar, var
frestaö og skyldi hún niður falla eftir tvö ár hefðu
ákærðu haldið almennt skilorð.
Um síðir, eða í maí 1973, náðust fullar sættir
milli Laxárvirkjunar og landeigenda með þeim
skilyrðum að 6,5 megavatta virkjun, sem unnið var
að, var heimiluð án þess að leyft væri að hækka
vatnsborð. Þetta samkomulag var síðar staöfest
með lögum. PÁÁ
Hættunúna!
#
Veldu þitt bragð, mint, citais(ávaxta) eða dassic
afslattlifi
Aðeins í dag eða meðan birgðir endast
af citrus(ávaxta)
þegar keyptir eru
2 pakkar af 105 stk.
mint 2 mg eða
105 stk. classic 2 mg
Tilboðið gildir aðeins
:i nícorette
mint 2"nto0n
t.yggc‘oumm*i
medansfc J
lav
nícoretté
citrus ' ^
tyggeoummii
maöiaryfk k
h0j
IVlintui
bragð
S ij*
nico*
tyðgeoúrmiiTK
mecidr«k Læ
Ávaxta'
bragð
Óbrag'
iðbaett
ilyfia nicorette
Smáratorgi
Lágmúla
Veldu rétt