Dagblaðið Vísir - DV - 16.07.2003, Blaðsíða 18

18 SKOÐUN MIÐVIKUDAGUR 16.JÚLÍ2003
Ótengdum málum blandað saman
í-yf^fií- '”í\V-:g
i. -í .vfr \ • l
M ’'
L_____
Dapurlegt er að fylgjast með fréttum af
máli varnarliðsmannsins sem játað hefur að
hafa stungið mann í Reykjavík í sumarbyrjun.
Sakamál þetta hefur leitt til ágreinings milli
íslenskra ríkisstofnana, utanríksráðuneytis-
ins annars vegar og ríkissaksóknara hins veg-
ar, vegna deilna um lögsögu í málinu. Utan-
ríkisráðuneytið vildi framselja manninn til
Varnarliðsins vegna ákvæða í varnarsamn-
ingi Islands og Bandaríkjanna en Héraðs-
dömur Reykjavíkur úrskurðaði að ríkissak-
sóknari færi með lögsögu í málinu.
Málið hefur nú færst á annað stig; snúist í
milliríkjadeilu. Maðurinn var afhentur Varn-
arliðinu á föstudag enda skilningur íslenskra
stjórnvalda að hann yrði áfram í gæsluvarð-
haldi þar meðan rannsókn málsins færi fram.
® Því vakti það furðu þegar fréttir bárust af því
að varnarliðsmanninum væri ekki haldið
föngnum heldur hefði hann ferðafrelsi innan
svæðisins, að vísu undir tryggu og öruggu eft-
irliti, eins og aðmíráll Bandaríkjahers orðaði
það.
Bragi Steinarsson vararíkissaksóknari segir
að með þessu hafi loforð og skriflegar yfirlýs-
ingar um að maðurinn yrði áfram í fangelsi
verið brotnar. Ríkissaksóknari, sem fer með
ákæruvaidið, hafi treyst því að staðið yrði við
loforðin.
íslensk stjórnvöld hafa að vonum mótmælt
þessari framkomu Bandaríkjamanna. Sendi-
herra Bandaríkjanna var kallaður í utanríkis-
ráðuneytið í gær þar sem þess var krafist að
varnarliðsmaðurinn yrði í gæsluvarðhaldi í
samræmi við úrskurð íslensks dómstóls. Þá
fór dómsmálaráðuneytið fram á það við ut-
anríkisráðuneytið að það sæi til þess að
gæsluvarðhaldsúrskurðinum yrði framfylgt.
Ólíðandi er að sakamálið, sem hlýt-
ur að hafa sinn gang í íslensku rétt-
arkerfi, blandist æ ofan í æ í varnar-
viðræðurnar.
Lágmark er að Bandaríkjamenn virði þess-
ar sjálfsögðu kröfur íslendinga. Maður sem
úrskurðaður er í gæsluvarðhald og hefur ver-
ið ákærður fyrir manndrápstilraun á að sjálf-
sögðu að vera í haldi. Breytir þar engu þótt
ágreiningur sé milli þjóðanna um málsmeð-
ferðina en Bandaríkjamenn telja að með-
höndlun Islendinga á fanganum hafi verið
brot á varnarsamningi þjóðanna.
Rétt er hins vegar að undirstrika að rann-
sókn og meðferð þessa sakamáls er ótengd
viðræðum íslendinga og Bandaríkjamanna
um framhald varnarsamstarfsins. Ólíðandi er
að sakamálið, sem hlýtur að hafa sinn gang í
íslensku réttarkerfi, blandist æ ofan í æ í
varnarviðræðurnar, hvort heldur er af hálfu
Varnarliðsins eða utanríkisráðuneytisins,
eins og gerðist með bréfi ráðuneytisstjóra
þess. Málin eru ótengd og verða bæði að fá að
hafa sinn eðlilega gang.
Alvarlegt þjóðarmein
Hrollvekjandi er að lesa fréttir um það að
rúmur helmingur íslenskra kvenna sem leita
til kvennadeildar, eða 54,7%, hefur einhvern
tímann á ævinni orðið fyrir ofbeldi. Ekki síst
vekur það ugg um alvarlegt þjóðarmein að
tölur um kynferðislegt ofbeldi gagnvart ís-
lenskum konum skera sig úr tölum um slíkt
meðal kvenna annars staðar á Norðurlönd-
um. I samnorrænni könnun kom fram að
33% íslenskra kvenna sögðust einhvern tíma
á ævinni hafa orðið fýrir kynferðislegu of-
beldi.
Ekki síst vekurþað ugg um alvar-
legt þjóðarmein að tölur um kyn-
ferðislegt ofbeldi gagnvart íslensk-
um konum skera sig úr.
Fram kom grein í læknatímaritinu Lancet,
þar sem sagt var frá þessari samnorrænu
könnun, að um helmingur þeirra íslensku
kvenna sem orðið hafa fyrir ofbeldi hafi orð-
ið fyrir langvarandi áhrifúm af þeirri reynslu.
Það er eitthvað alvarlegt að í samfélagi þar
sem slíkt viðgengst.
Villst í upplýsingaþokum
KJALLARI
Árni Bergmann
rithöfundur
Fjölmiðlar eru nokkuð skelegg-
ir við að miðla yndislega gagns-
lausum upplýsingum. íg ias
það í Fréttablaðinu, að á Gla-
stonbury-popphátíðinni hefðu
um 20% af 112 þúsund gestum
sofið hjá og 58% tekið dóp.
Ég las það í dönsku blaði, að á
hverju ári brytu 20 Japanar á sér
höfuðkúpuna vegna þess að þeir
reiknuðu ekki rétt út fjarlægð frá
hver öðrum þegar þeir hneigðu sig
af kappsamri kurteisi.
Allir í því sama
Fjölmiðlar verða svo leiðinlega
tafsamir og hringlandalegir þegar
komið er að þeim frægu og voldugu
sem þeir hoppa endalaust í kring-
um eins og dópaðir unglingar í Gla-
stonbury. Tökum dæmi af þindar-
lausum fregnum um það hvenær
og hve miklu menn halda að Tony
Blair og Bush haFi logið um aðdrag-
anda Iraksstríðsins, eða hver hafi
helst hjálpað þeim til að mata
heiminn á vafasömum heimildum.
Nú sfðast er það aðalfrétt á forsíðu
Morgunblaðsins að Condolezza
Rice, öryggismálafulltrúi hjá Bush,
sé viss um að forsetinn segi satt um
að Saddam Hussein hafi viljað
kaupa úran í Afríku.
Þetta er vissulega antifrétt, núll-
frétt: embættismaður heldur áfram
því verkefni í starfl að bera blak af
foringja sínum eins og Rice hefur
alltaf gert, þetta er ekki frétt dags-
í steikjandi hita
Flosi Arnórsson, stýri-
maður frá fsafirði, varð
frægur á dögunum þegar
hann var handtekinn með
riffil f fórum sínum í Dubai í
Sádi-Arabíu. Nýjustu fréttir
herma að ekki verði réttað
yfir Flosa f alríkisdómstól
þar sem málið varði ekki
þjóðaröryggi. Almennur
c
Xm
o
"O
c
(0
LO
ins fyrir fimm aura. En það er í
gangi í fjölmiðlaheiminum viss
sjálfvirkni sem segir, að allt sem
viðkemur Bandaríkjaforseta og
kannski einum fimm mönnum
öðrum á hverjum tíma sé frétt og
stórfrétt og aðalfrétt. Meðan af-
gangurinn af heiminum er varla til.
Fjölmiðlaheimurinn er hæst-
ánægður með sjálfan sig og gefur
óspart til kynna að honum sé alltaf
að fara fram, bæði hér og annars
staðar. í rauninni eru íjölmiðlar sí-
fellt að verða heimóttarlegri í þeim
skilningi, að þeir eru á hverjum
tíma allir að segja sömu tvær eða
þrjár heimsfréttirnar (af stórhöfð-
ingjunum fimm eða sex og af
„Svo koma dagar og
það kemur íIjós, að
fyrirtæki sameinast
ekki, heldur gleypir
það sterkara það
sem veikara er. “
tveimur helstu átakasvæðunum) -
en að öðru leyti eltast þeir við ein-
hvern tittlingaskít hver á sínu
svæði. Útkoman er afar tættur
heimur, engin yfirsýn, ekkert sam-
hengi, enda er það líka í tísku að
segja, að ekkert marktækt sam-
hengi sé til, hvorki f samtíð né for-
tíð.
Það sem máli skiptir
Við erum að sögn stödd í upplýs-
ingaþjóðféiaginu miðju þar sem
allir geti vitað ótrúlega mikið um
ótrúlega margt. En þegar litið er
upp úr spunanum þá átta sig von-
Á GLASTONBURY-POPPHÁTfÐINNI: 20% af 112 þúsund gestum sváfu hjá og 58% tóku dóp.
andi sem flestir á því, að þeir fá lít-
ið sem ekkert að vita um margt af
því sem mestu skiptir fyrir þá sjálfa,
eða þá að þær upplýsingar sem eru
gefnar eru verri en öngvar.
Svo til hver einasti maður á vonir
bundnar í lífeyrissjóði: en ekki veit
neinn hvað verið að að gera við
peningana hans á þessari stundu,
er ekki eins víst að einhver djörf og
ung athafnaskáld séu önnum kafin
við að tapa þeim með lygilegum
hraða? (í fyrra munu lífeyrissjóðir á
Vesturlöndum hafa tapað 112000
milljörðum). Annað þekkt dæmi:
fjölmiðlarar kjafta upp verð á
hlutabréfum og fyrirtækjum og gíf-
urlegur fjöldi trúir þeim - en eng-
inn veit fyrr en um sejnan að þess-
ar „upplýsingar" eru byggðar á
bókhaldslygum sem eru í rauninni
byggðar inn í það kerfi sem valið
hefur verið til að hækka ofsatekjur
stjómenda fyrirtækja.
Enginn upplýsingadans er þó fá-
ránlegri en sá sem fer af stað í hvert
skipti sem sameina á fyrirtæki, eins
og það heitir. Þá er fylgt einfaldri
formúlu: allt í einu ganga forystu-
menn tveggja fyrirtækja, sem fram
til þess áttu í grimmri samkeppni,
fram undir sviðsljós og kyssast. Þeir
em glaðir og sælir: nú verða fram-
farir, hagræðing, hagnaður, sam-
legðaráhrif og sköpuð ný störf. Og
fjölmiðlar taka undir með því að láta
þessa höfðingja hjala sem mest um
eigið ágæti og snilld og með því að
dómstóll muni taka málið
fyrir innan skamms. Flosi
er, eins og kunnugt er, í far-
banni á þessum framandi
slóðum. í vef Bæjarins
besta mátti lesa að hann
gæti lítið aðhafst utandyra
vegna hita en um 50 stiga
hiti hefur ríkt þarna undan-
farið. Gámngi lét þau orð
falla að líklega slyppi Flosi
án teljandi refsingar þar
sem hitinn minnti orðið á
loga vítis og væri næg refs-
ing í sjálfu sér.
Hrollur á Veðurstofu
í nýrri úttekt Ríkisendur-
skoðunar á Veðurstofunni
kom fram að meginstyrkur
hennar væri jákvæð ímynd
og að hún hefði verið rekin í
samræmi við fjárheimildir.
Yfirstjóm Veðurstofunnar stofnunarinnar. Þykir ekki
þótti hins vegar bæði veik vanþörf á að styrkja yfir-
og ósamstiga og er það talið stjórn Veðurstoftinnar og
koma niður á starfsemi efla samstöðu helstu stjórn-
spyrja engra óþægilegra spurninga.
Svo koma dagar og það kemur í
ljós, að fyrirtæki sameinast ekki,
heldur gleypir það sterkara það
sem veikara er. Það kemur líka á
daginn (í einni frétt, einu sinni á
ári) að tveir þriðju af sameinuðum
fyrirtækjum standa sig lakar en þau
gerðu hvert í sínu lagi áður. Það
kemur á daginn, að öll fyrirheit um
að loka ekki vinnustöðum - t.d.
fiskvinnslu í Hrísey eða Sandgerði,
verða svikin. Það kemur líka á dag-
inn, að það var aðalatriðið í sam-
runanum svonefnda að leggja
keppinaut niður.
Og þetta geta allir vitað, það er
hægt, ef menn nenna, að finna
margt um slíkt í upplýsingastreym-
inu. En fjölmiðlar hundsa yfirleitt
svo óþægilega hluti níu vikur af
hverjum tíu eða oftar. Þeir vilja ekki
vera neikvæðir. Þeir vilja ekki tmfla
ímyndarsmíðina, því þeir em part-
ur af slíkum æfingum sjálfir. Vel-
flestir. Að vísu koma svo hrikaleg
tíðindi að eitthvað verður að segja.
Stórsvikamál og starfslokaævintýri
og kaupaukar sem verða of áber-
andi til að hægt sé að horfa í aðra
átt. En viðbrögðin em afar daufleg.
Kannski ræskir einhver sig og segir
kurteislega: gleymið því ekki, elsku
vinir, að þegar til lengdar lætur
borgar það sig að vera ærlegur og
hófsamur og segja satt og sýna til-
litssemi.
Og það tekur enginn mark á
ræskingunni. Og allir byrja enn á ný
að fagna nýrri sameiningu og nýrri
einkavæðingu, halda áfram ein-
hverri sjálfvirkni í skrifum og frétta-
flutningi sem væri skrýtin ef hún
væri ekki yndislega áreynslulaus og
um leið þægileg þeim sem löndin
enda. Hvort þessi úttekt
leiði til hrókeringa eða
hreinsana á Veðurstofu-
toppnum skal ósagt látið.
En ef marka má veðrið síð-
ustu daga og spána frægu
sem brást mætti ætla að
ekki veitti af einhverjum að-
gerðum sem yrðu til þess að
bæta áreiðanleika spánna
og styrkja ímynd Veðurstof-
unnar enn frekar.