Dagblaðið Vísir - DV - 10.10.2003, Blaðsíða 14

14 SKOÐUN FÖSTUDAGUR10.OKTÓBER2003
Umönnun aldraðra er forgangsverkefni
xO
'53
Æskilegt er að aldraðir fái notið ævi-
kvölds heima ef heilsufar og aðrar að-
stæður leyfa. Til þess að svo megi verða
þarf að vera til staðar öflug þjónusta við
þennan aldurshóp, enda við þverrandi
heilsu að búast hjá mörgun. Þar kemur
til heimahjúkrun, heimaþjónusta, dag-
vistun og hvfldarinnlagnir auk aðstoðar
sjálfboðaliða.
Augljóst er að þjónusta veitt með
þessum hætti er hagkvæmari en dvöl á
stofnun. Aðstæður margra aldraðra eru
hins vegar þær að stofnanavist er eina
úrræðið. Þar ræður alvarlegur heilsu-
brestur, einmanaleiki, t.d. eftir fráfall
maka, eða að maki er það veikburða að
hann er í mesta lagi fær um að annast
sjálfan sig. Við þær aðstæður verður
samfélagið að vera reiðubúið að koma
til aðstoðar. Aldraðir eru sá hópur þjóð-
félagsþegna sem stækkar hvað hraðast
um þessar mundir og þvf miður fjarri lagi að knýjandi
og aukinni eftirspurh eftir þjónustu hafi verið mætt.
Flestir þekkja dæmi úr eigin fjölskyldu eða frænd-
garði af þessum mikla vanda. ftrekað er reynt að
koma öldruðum einstaklingum í vistun, einstakling-
um sem algerlega eru ófærir um að sjá um sjálfa sig,
en ekkert gengur. Biðlistarnir eru langir þótt ástandið
sé mismunandi eftir sveitarfélögum í landinu. Það er
sums staðar þokkalegt úti á landi en verst í Reykjavík.
Úrlausnir eru ekki til í kerfinu nema fyrir takmarkað-
an hóp fólks. Hundruð manna verða að bíða í lengri
tíma, jafhvel við óbærilegar aðstæður.
Ásta R. Jóhannesdóttir alþingismaður vakti enn og
aftur athygli á þessu ástandi í fyrirspurnartíma á Al-
þingi fyrr í vikunni. Hún benti með réttu á að mikil bið
væri eftir hjúkrunarrýmum, sérstaklega í höfuðborg-
inni. Þar væri ástandið alls óviðunandi.
ítrekað er reynt að koma öldruðum
einstaklingum ívistun, einstakling-
um sem eru algerlega ófærir um að
sjá um sjálfa sig, en ekkert gengur.
Jón Kristjánsson heilbrigðisráðherra varð fyrir svör-
um. í máli hans kom fram að alls bíða 463 aldraðir eft-
ir hjúkrunarrými. Þar af eru 390 aldraðir í mjög brýnni
þörf, 26 í brýnni þörf og 47 í þörf fyrir hjúkrunarvist.
Bak við þessar tölur er hörmungarsaga fólks sem fær
enga úrlausn. Það að vera metinn í mjög brýnni þörf
eftir hjúkrunarrými, en fá ekki úrlausn, þýðir það eitt
að ástandið á heimili hins aldraða er algerlega ðvið-
unandi.
Ástandið í þessum málum ber þess
glöggt vitni að forgangur þeirra mála
sem hið opinbera kemur að er rangur,
hvort heldur er hjá ríkinu eða viðkom-
andi sveitarfélögum. Þótt öllum sé
kunnugt um það ófremdarástand sem
ríkir í vistunarmálum aldraðra ræða
menn, svo dæmi séu tekin, um það að
grafa göng milli héraða fyrir rúma 6
milljarða króna og byggja tónlistar- og
hótelbyggingu fyrir 12,4 milljarða
króna.
Það aldraða fólk sem lagði grunninn
að þvf þjóðfélagi sem við búum í, en
hefur lokið sínu ævistarfi, á tilkall til
þess að forgangurinn sé réttur. Um-
önnun hinna elstu í samfélaginu er for-
gangsverkefni. í svari heilbrigðisráð-
herra, í fyrrgreindum fyrirspurnartíma
á Alþingi, kom fram að hjúkrunarrým-
um fyrir aldraða fjölgaði um 185 á höf-
uðborgarsvæðinu á síðasta kjörtímabili. Gert erráð
fyrir að hjúkrunarrýmum fjölgi um 59 á þessu ári og
118 á næsta ári. Enn fremur er gert ráð fyrir að hús-
næði Vífilsstaða komist í gagnið í upphafi næsta árs
en þar er gert ráð fyrir 50 hjúkrunarrýmum. Þetta eru
vissulega áfangar í rétta átt en biðlistarnir sýna að
fjarri lagi er að nóg sé að gert. Fram kom fyrr á árinu
að á landinu öllu bíða nú nær þúsund aldraðir eftir
þjónustuhúsnæði eða hjúkrunarrými.
Rfkið tekur þátt í kostnaði við uppbyggingu og
rekstur öldrunarstofhana en ítreka verður ábyrgð
sveitarfélaga í þessum málaflokki. Þau hafa upplýs-
ingar um þarfir íbúanna og hljóta því að hafa frum-
kvæði að uppbyggingunni.
Þarfir aldraðra í neyð eru brýnni en milljarðahús
eða göng.
Grímur
Auðvitað getur verið að mig sé
að misminna en mér finnst samt
endilega eins og nú í vor hafi
einhverjir menn verið linnulítið
að bjóðast til að lækka á manni
skattana.
Það er eins og mig minni að hver
einasti stjórnmálaflokkur, nema
auðvitað vinstri-grænir, hafi látið
eins og nú væri einmitt rétti tíminn
til að lækka skatta svo um munaði.
Vinstri-grænir eru auðvitað á móti
skattalækkunum og vilja helst
koma skattprósentunni upp í með-
alkjörfylgi Stalíns en hæst náði
hann sem kunnugt er 121% fylgi
enda vinsæll og vel látinn, allt þar
til hann varð vel Iátinn í kistu sinni,
en við það minnkaði fylgi hans
nokkuð.
En hvað um það, allir almenni-
legir stjórnmálaflokkar og Samfylk-
ingin lofuðu gríðarlegum skatta-
lækkunum og í trausti þess að
vinstri-grænir næðu ekki hreinum
meirihluta fóru margir að ímynda
sér að hvað úr hverju færu launa-
umslögin að gildna. Nú um mán-
aðamótin var fjárlagafrumvarpið
svo kynnt, og hvað? Skattalækkan-
ir? Nei það er nú ekki svo, meira að
segja það eina sem einhverjir kalla
skattalækkun, prósentslækkun
svokallaðs hátekjuskatts, er varla
nein lækkun því skatturinn átti að
falla niður um áramótin en nú á að
framlengja hann. Bara aðeins
reyndar. Bara í tvöþrjú ár ha? Bara
eitt glas enn og svo kem ég heim.
Síðasti séns
Jæja, stjórnvöld verða auðvitað
að fá að njóta sannmælis og í fjár-
lagafrumvarpinu segjast þau stefna
að tuttugu milljarða króna skatta-
lækkunum á kjörtímabilinu og
auðvitað er það talsvert og allt það.
En er þetta ekki hálfgerður vesal-
dómur? Af hverju eru skattar ekki
bara lækkaðir álmennilega núna,
Skattalækkararnir
MÖRGU LOFAÐ: Grimur minnir á að allir almennilegir stjórnmálaflokkar - og Samfylkingin - hafi lofað skattalækkunum.
þó ekki væri til annars en að senda
þau skilaboð að menn ætli í raun
að gera eitthvað róttækt í skatta-
málum? Svona eitthvað annað og
meira en að lækka „hátekjuskatt-
inn" um prósent. Auðvitað er gott
svo langt sem það nær ef stjórnvöld
standa við þá áættun að lækka
skatta um tuttugu milljarða króna,
en málið er að það væri hægt að
gera svo miklu betur. Og það sem
meira er, ef sú ríkisstjórn sem nú
situr gerir það ekki þá eru eiginlega
engar líkur á nothæfum skatta-
lækkunum svo langt sem augað
eygir. Ef ríkisstjórn undir forystu
Sjálfstæðisflokksins getur ekki
lækkað skatta svo menn muni um,
dettur þá nokkrum í hug að ríkis-
stjórn annarra verði mikið ágengt?
Eiginlega ætti ekki að nota orðið
ágengt; slfk ríkisstjórn myndi ekki
einu sinni reyna.
Vitfirring
En skattar sem ríki og sveitarfé-
lög taka af borgurunum er aðeins
önnur hliðin á peningnum. Hin -
og sú sem í raun skiptir meira máli
- eru þau útgjöld hins opinbera
sem gera skattheimtuna nauðsyn-
lega. Ef ríki eða sveitarfélög eyða
peningum þá verða þau að sækja
Útgjöld hins opinbera,
ríkis og sveitarfélaga,
eru svo geysileg að það
er varla að maður geti
hugsað tilþess án þess
að missa vitið og stund-
um virðist sem þau hafi
einmitt orðið örlög
. þeirra sem sýsla með
fjármál ríkis og stærstu
sveitarfélaga.
þá til borgaranna. Alltaf er það nú
heldur óviðkunnanlegt þegar hið
opinbera tekur lán til að fjármagna
eyðslu sína því þá eru skattgreið-
endur framtíðarinnar f raun látnir
borga eyðsluna á skattgreiðendum
dagsins í dag. Ef hið opinbera fjár-
magnar ekki eyðslu sfna með þjón-
ustugjöldum eða eignasölu þá er
skásti möguleikinn sem eftir er að
fjármagna hana með opinberum
gjöldum af borgurunum. Og þess
vegna hlýtur barátta fyrir lækkuð-
um sköttum að fela í sér baráttu
fyrir stórlega minnkandi útgjöldum
hins opinbera.
Útgjöld hins opinbera, rflds og
sveitarfélaga, eru svo geysileg að
það er varla að maður geti hugsað
til þess án þess að missa vitið og
stundum virðist sem þau hafi
einmitt orðið örlög þeirra sem sýsla
með fjármál ríkis og stærstu sveit-
arfélaga. Það eru næstum endalaus
útgjöld sem mætti skera niður og í
framhaldinu lækka skatta á fólk -
og mætti samt hlífa því sem mörg-
um yrði sárt um, eins og heilbrigð-
iskerfinu, menntakerfinu og um-
boðsmanni fslenska hestsihs.
Endalaus gæluverkefhi kosta millj-
arða á milljarða ofan.
Mótmælaskorturinn
Fæðingaroriof kostar meira en 20
mUljarða króna á hverju einasta
kjörtímabili. Endalausar sam-
gönguframkvæmdir, eins og þver-
un fjarða sem enginn nema Sturla
Böðvarsson hefur nokkru sinni
ekið, kosta nú ekki lítið.
Orkuveita Reykjavíkur byggði sér
höfuðstöðvar fyrir þrjá milljarða og
það eftir að hafa tapað tveimur
milljörðum á Línu.neti. Þannig
mætti telja næstum endalaust en
þó er varla nokkur maður sem mót-
mælir látlausum kröfum þrýsti-
hópanna um nýjar og nýjar fram-
kvæmdir.
Kannast nokkur við að það sé
nokkur alvöruniðurskurður í gangi
nokkurs staðar? Það er kannski von
að það séu engar skattalækkanir í
haust. Kannski fáum við engar
skattalækkanir fyrr en við tökum
höndum saman um að mótmæla
útgjaldakröfum þrýstihópanna. Og
það sem meira er, kannski verð-
skuldum við ekki skattalækkanir
fyrr.