Dagblaðið - 25.01.1978, Blaðsíða 11

DAGBLAÐIÐ. MIÐVIKUDAGUR 25. JANÚAR 1978.
11
i
I
Minnihlutastjórn Guiliu Andreotti á Ítalíu, sem setið hefur að völdum undanfarið eitt og hálft ár, en hefur nú misst starfsRi uiiii •
völl sinn.
eitt og hálft ár en kommúnistar
og sósíalistar hafa varið hana
falli fram að þessu.
Minni fiokkarnir á Italíu,
sósíaldemókratar, lýðveldis-
sinnar og frjálslyndir hafa
einnig talið það skyldu sína að
greiða ekki atkvæði gegn
minnihlutastjórninni til þess að
gera henni það mögulegt að
kljást við hin örðugu efnahags-
mál ítala. Þá hafa verkalýðs-
félögin, sem eru undir stjórn
kommúnista, ekki beitt sér að
ráði gegn stjórn Andreottis á
þessu stjórnartímabili. Stjórnin
hefur í staðinn haft samráð við
kommúnista um úrlausn efna-
hagsvandamálanna.
Þetta vandmeðfarna en e.t.v.
heppilega valdajafnvægi hefur
gefið þokkalegan árangur
undanfarið hálft annað ár.
Það hefur þó verið vand-
kvæðum bundið að halda þessu
valdajafnvægi. Hinn 7. desem-
ber sl. lýsti leiðtogi Lýðveldis-
flokksins, Ugo La Manfa, fv.
varaforsætisráðherra og einn
fremsti efnahagssérfræðingur
ítaliu, því yfir að stjórnun með
þessu valdajafnvægi hefði ekki
náð þeim árangri sem vænzt
hafði verið. Efnahagskreppan
væri ekki leyst þótt tekizt hefði
að hægja á verðbólgunni, líran
væri orðin stöðugri og náðst
hefði hagstæður viðskiptajöfn-
uður.
FARIÐ FRAM Á
ÞÁTTTÖKU KOMMÚNISTA
Hið sérstaka ástand á Ítalíu
krefst sérstakra ráðstafana og
þessar sérstöku ráðstafanir eru
að mati La Manfa samsteypu-
stjórn með þátttöku kommún-
ista. Þessi yfirlýsing fékk
stuðning sósíalista og sósíal-
demókrata. Minnihlutastjórnin
hafði því inisst starfsgrundvöll
sinn. Þá hafa hryðjuverk öfga-
hópa bæði til hægri og vinstri
aukið á kreppuástandið.
Kommúnistar hafa fram að
þessu ekki verið mjög áfjáðir í
þátttöku í ríkisstjórn. En eftir
SJÁVARÚTVEGUR „NÚLL-
STILLIR" SJÁLFAN SIG
Það má segja, að öll auðlinda-
nýting, eins og t.d. fiskveiðar,
haldi áfram fjárfestingu og
auknu framtaki, þar til viðbót-
arfjárfesting skilar engum
hagnaði. Um er að ræða
næstum sjálfvirka „núllstill-
ingu“. Þá fer allur auðlinda-
arðurinn í offjárfestingar og
óþarfan reksturskostnað, sem-
,vissulega gefur þó atvinnu.
Til hvers notar tran sinn
olíuauð nú? Til þess að byggja
upp almennan iðnað og
oliuiðnað þar á meðal. Hvað
myndi gerast ef Saudi-Arabía
notaði allan olíuhagnaðinn til
þess að bora fleiri borholur og
byggja meiri olíuleiðslur fyrir
auðlindaarðinn? Það er ósköp
einfalt mál. Það væri ekki unnt
að þverfóta í landinu fyrir olíu-
leiðslum, og einu atvinnu-
möguleikarnir væru í oliu-
bransanum en bara til skamms
tíma, þ.e. þangað til olían væri
öll. tslenskar fiskauðlindir eru
breytilegar að verðmætum.
Þær fara eftir ástandi
fiskstofna, heimsmarkaðsverði
á fiski og tækniástandi í fisk-
veiðum svo eitthvað sé nefnt.
Með miklum framförum í fisk-
veiðitækni hafa auðlindirnar
stækkað þangað til fiskstofnar
fóru að rýrna á móti. Segja má,
að sjávarútvegur „núllstilli" sig
við næstum því hvaða skilyrði,
sem honum eru sett. Ef
auðlindaskattur er lagður á
fiskveiðarnar, geta færri skip
en áður veitt með hagnaði, en
hagnaður á hvert skip þarf ekki
að vera minni, því miklu meiri
fiskur kemur i hvers hlut.
Avinningurinn af þess'u er
miklu lægri reksturs- og fjár-
festingarkostnaður, en umfram
allt meiri afli vegna skynsam-
legri nýtingar. Vinna minnkar
til sjós en vex í landi vegna
aukins afla. En umfram allt
fæst verulegur hagnaður af
sjávarútvegi með þessum hætti
til hagsbóta fyrir þjóðarbúið
allt.
Hvað skyldu annars mörg
sildveiðiskip hafa verið
að Kommúnistaflokkurinn
hafði stutt stjórn Andreottis í
eitt og hálft ár breyttist þessi
afstaða í flokknum, þó gegn
vilja aðalleiðtoga hans, Enrico
Berlinguer. Valdamenn innan
flokksins og verkalýðsforingjar
hafa lýst þvi yfir að þeir geti
ekki lengur stutt þá stefnu
flokksins að nonum sé haldið
utan ríkisstjórnar. Berlinguer
fann sig því knúinn til þess að
lýsa því yfir um miðjan síðasta
mánuð að hann krefðist þátt-
tök’u kommúnista í ríkisstjórn
og ef kristilegir demókratar
samþykktu það ekki hættu
kommúnistar hlutleysisstefnu
sinni gagnvart ríkisstjórninni. í
málgagni Kommúnistaflokks-
ins L’Unitá sagði m.a.: ,,Ef
kristilegir demókratar vilja
ekki samsteýpustjórn sjá
vinstri flokkarnir sig knúna til
þess að mynda vinstristjórn.
Það væri þó ekki heppilegt
miðað við núverandi ástand í
þjóðmálum. Kristilegir demó-
kratar ættu ekki að knýja fram
slíka lausn, sem enginn óskar
eftir.“
Kjallarinn
Jónas Bjarnason
nauðsynleg á síðastliðnu hausti
til þess að veiða leyfilegan síld-
veiðikvóta? Ég hef heyrt
kunnáttumann halda því fram,
að þau hefðu getað verið í þ.m.
tíu sinnum færri en þau voru.
Það er ekkert annað en strúts-
háttur eða heimska að
viðurkenna ekki grundvallar-
vandamál það, sem hér er á
ferðinni. í skýrslu Fram-
kvæmdastofnunar ríkisins
„Fiskiskipaáætlun 1“ frá
desember 1977 stendur orðrétt:
„Sóknin í íslenska þorsk-
stofninn var árið 1975 fimm
sinnum meiri en hagkvæmasta
sókn, þar af var sókn
íslendinga um 70%“. Hvað
skyldi Lúðvík Jósefsson segja
við þessu? Jóhann Kúld hélt
því nokkrum sinnum fram í
þættinum „Fiskimál" í
Þjóðviljanum, að fiskiskipa-
flotinn væri ekki of stór. Hann
ætti bara að sinna öðrum verk-
efnum, en Jóhann talaði út í
breiddina. Það væri fróðlegt að
heyra, hvað flotinn hefði átt að
hafa gert t.d. árið 1977 en gerði
ekki. Karfi og ufsi eru þegar
ofveiddir stofnar. Væntanlega
hefði flotinn átt að hafa veitt
milljón tonn af kolmunna eða
þvíumlíkt.
ÍHLUTUN
BANDARÍKJAMANNA
1 miðjum þessum erfiðu
samningaumleitunum kom yfir-
lýsing bandaríska utanríkis-
ráðuneytisins þar sem varað er
við þátttöku kommúnista í vest-
rænum ríkisstjórnum. Italía
var ekki nefnd á nafn sérstak-
lega. Með þessari yfirlýsingu
varð stjórnarkreppan á Ítalíu
að alþjóðlegu vandamáli. Ýmsir
höfðu gert sér vonir um að
stjórn Carters Bandaríkjafor-
seta hefði breytt afstöðu sinni
til Evrópukommúnismans. En
þær vonir brugðust þrátt fyrir
það að stjórn hans hefði marg-
lýst því yfir að hún skipti sér
ekki af innanríkismálum ann-
arra þjóða. Skýringin kann að
hafa verið þrýstingur frá kristi-
legum demókrötum á ttaliu,
a.m.k. hefur málgagn kommún-
ista L’Unitá gert því skóna.
En þar sem ekki var nefndur
ákveðinn kommúnistaflokkur i
yfirlýsingu Bandaríkjaforseta
urðu hörð viðbrögð við yfirlýs-
ingunni í Frakklandi og ekki
HVER ER AFSTAÐA
MANNA GAGNVART
AUÐLINDASKATTI?
Ég gerði nokkuð grein fyrir
þessu í Vísi 14.11. 1977 undir
fyrirsögninni „Útgerðin breyt-
ist í misheppnaðan opinberan
rekstur með sama áframhaldi”.
Helstu skýringar á andstöðu
manna taldi ég vera:
1. Sumir í sjávarútvégi telja
auðlindaskatt fela í sér
aukna skattlagningu í sjávar-
útvegi og því lægri laun og
minna fjármagn.
2. Margir fortalsmenn einka-
framtaks telja að skatturinn
þrengi svigrúm til frjáls at-
vinnureksturs og sé í raun
útvíkkun á „bákninu”.
3. Bændur eru hræddir við
hugmyndina, því að næst
myndi ríkið slá eign sinni á
afrétti landsins.
4. Sumir telja stjórnun á fisk-
veiðum með auðlindaskatti
vera fjármagnsstjórnun og
því andfélagslega. Til viðbót-
ar má bæta við nokkrum
viðbótarskýringum.
5. Margir litlir karlar í
„kerfinu” og tengdir
sjávarútvegsmálum eru skít-
hræddir við hugmyndina af
hreinni íhaldssemi og ótta
við að missa mikilvægið eða
jafnvel starf vegna þeirra
byltingarkenndu breytinga,
sem fylgdu auðlindaskatti.
6. Þekkingarskortur er veruleg
hindrun. Það er eins og
ekki sé unnt að hreinsa til í
þeim málum, sem eru mjög
flókin sbr. landbúnaðar-
málin.
7. Til eru sumir, sem vilja, að
útgerðin breytist í opinberan
rekstur sbr. fyrrgreinda
fyrirsögn í Vísi.
8. Sumir telja, að hagkvæmni í
útgerð muni ekki fá að
stjórna þvl, hverjir fái að
veiða og hverjir ekki.
Sala á veiðileyfum myndi
hafa það í för með sér, að hag-
kvæmar útgerðir og vel staðsett
ar gagnvart veiði ættu að geta
keypt veiðileyfi en aðrar ekki.
Vissulega er við því að búast að
reynt yrði að koma upp ein-
aðeins frá leiðtogum vinstri
manna, Marehais og Mitterand,
heldur einnig frá Barre forsæt-
isráðherra, sem sagði m.a.
„Frakkland er fullvalda ríki og
’frábiður sér kennslu annarra
um það hvernig leysa beri inn-
anríkisvandamál”. Þessi við-
brögð eru á annan veg en við-
brögð kristilegra demókrata á
Ítalíu sem reyndu að réttlæta
ihlutun Bandaríkjastjórnar.
0G SOVÉTMENN LÉTU SITT
EKKI EFTIR LIGGJA
En kreppan hefur einnig
orðið alþjóðleg frá öðru sjónar-
horni. Sovézka vikublaðið
Novoje Vremja, sem einnig
kemur út á fleiri tungumálum,
m.a. spönsku, hefur nýlega
ráðizt harkalega á einn af leið-
togum spánska kommúnista-
flokksins, Manuel Azcarate.
Árás þessari var svarað af
brezkum, spönskum og frönsk-
um kommúnistum, en harðasta
svarið kom frá ítölskum komm-
únistum. t blaðinu L’Unitá
sagði að með árásinni á spánska
hvers konar .„veiðileyfakaupa-
sjóðurn" til að styrkja óhag-
kvæmustu og verst staðsettu út-
gerðirnar til kaupa á
veiðileyfum, og kapphlaupið
um fiskinn héldi áfram eftir
sem áður. Grundvöllur að>
auðlindaskattshugmyndinni er
aftur á móti sá, að auðlindaarði
fiskimiðanna yrði veitt til
annarrar atvinnuuppbyggingar
og þannig myndi kapphlaupið í
veiðileyfin haldast í jafnvægi.
Þeir menn, sem trúa því, að
þetta atriði kippi fótunum und-
an auðlindaskattshugmyndinni,
trúa jafnframt á óstjórnanleika
íslenskra efnahagsmála og á
áframhald þeirrar byggða-
stefnu, sem er í eðli sínu að
finna fjármagni leiðir til
minnstrar arðsemi undir yfir-
skini byggðaþróunar. í reynd
er svoköliuð b> ggðastefna eitt-
hvert hrikalegasta öfugmæla-
hugtak seinni ára.
Sem betur fer fjölgar þeim
mönnum ört, sem tolja að
auðlindaskattur sé nauðsyn-
legur.
Mest hefur Kristján Frið-
riksson unnið að útbreiðslu
hugmyndarinnar, og dr. Gylfi
Þ. Gíslason, prófessor, hefur
einnig stundað fræðslustarf-
semi á þessu sviði með kennslu
í fiskihagfræði í Háskóla
íslands og fyrirlestrum í út-
varpi. Allar líkur eru á því, að
aðeins sé um tímaspurningu að
ræða þar til hugmyndin njóti
almennrar viðurkenningar.
Nýlega ritaði Ólafur Gunnars-
son, framkvæmdastjóri á Nes-
kaupstað. grein um auðlinda-
skatt í Morgunblaðið (10.1.
1978). Segja má að greinin sé
hvalreki fyrir útbreiðslu hug-
myndarinnar því þar fær að líta
•á einu bretti nokkur af helstu
grunnfærnislegu mótrökum
gegn auðlindaskatti sett fram
með mjög gagnsæjum hætti og
án nokkurra tillagna um það,
hvernig koma á í veg fyrir, að
sjávarútvegur sói öllum
auðlindaarðinum. Ólafur
minnist að vísu á, að lánasjóðir
og viðskiptabankar geti haft af-
gerandi áhrif til stjórnunar á
sókn í fiskistofnana og þá
væntanlega með þvi að
leiðtogann ætti að reyna að
þvinga ítalska kommúnista-
flokkinn til sósialisma sem
hann hefði fyrir löngu skilið
við. Sú aðferð að beina árásinni
gegn öðrum aðila væri engan
veginn nýtilkomin. t byrjun
deilna Sovétmanna og Kínverja
hefðu Sovétmenn alltaf beint
andkínverskum áróðri sínum
gegn Albaníu.
Seinna fordæmdu Pravda og
sovézka fréttastofan Tass íhlut-
un Bandaríkjamanna í innan-
ríkismál ítala. En slíkt kann þó
að hafa verið bjarnargreiði við
ítalska kommúnista, eins og
komið hefur í ljós í ummælum
manna um yfirlýsinguna frá
Sovétríkjunum.
T.d. sagði leiðtogi spánskra
kommúnista í sjónvarpsviðtali
að ráðizt hefði verið á ítalska
kommúnista bæði af Banda-
ríkjamönnum og Sovétmönn-
um.
Samkvæmt þessu kann svo að
fara að nýtt „hræðslubandalag”
verði myndað innan skamms
gegn Evrópukommúnismanum.
-
-*"—““"N
skammta fé til skipakaupa.
Þetta er nú leiðin, sem notuð
hefur verið til þessa með al-
þekktum afleiðingum, enda er
það að taka á málunum frá
alveg öfugum enda. Við lestur
greinarinnar hefur maður Ólaf
grunaðan um að byggja
málflutning sinn annaðhvort á
skýringu nr. 7 eða nr. 6 og 8 hér
að framan.
VÍTAHRINGUR ER í
ÍSLENSKUM EFNAHAGS-
0G ATVINNUMÁLuM
Um langt árabil hefur
sjávarútvegur verið skattlagður
meira en aðrar atvinnugreinar
landsins og það á dulbúinn
hátt. í raun hefur auðlinda-
skattur verið tekinn af sjávar-
útvegi, en hánn hefur verið
innheimtur með tollum af
innflutningi og jafnvel út-
flutningsgjöldum. Á undan-
förnum árum hefur tugum
milljarða króna verið varið í of
stóran fiskiskipaflota, m.a. í
stað þess að byggja upp önnur
atvinnutækifæri í landinu, t.d.
við almennan iðnað og fisk-
iðnað með hærra vinnslustigi
en nú tíðkast. Skuldum hefur
verið safnað erlendis og
veruleg óvissa er um það,-að
ungdómur landsins, sem nú er í
skólum, fái atvinnu við sitt
hæfi í náinni framtíð.
Veiðimennska og landbúnaður
geta ekki tekið við fleira fólki
en þar er fyrir. Sjávarútvegur
berst nú i bökkum m.a. vegna
of mikils útgerðarkostnaðar og
lítils afla, sem er afleiðing of-
veiði. Brýn nauðsyn er því nú
að draga úr útgerðarkostnaði
og sókn og beita auðlindaskatti
í því skyni til þess að koma
málum út úr vítahringnum. Að
sjálfsögðu munu útgerðaraðilar
fyrtast við, en fólk verður að
skilja, að þeir hafa ekki leyfi til
að setja þröng eiginhagsmuna-
sjónarmið ofar atvinnumögu-
leikum og örlögum æsku
landsins og haga sér eins og
Palli, þegar hann var einn í
heiminum.
Dr Jónas Bjarnason
efnaverkfræðingur.