Dagblaðið - 02.06.1978, Blaðsíða 11

11
DAGBLAÐIÐ. FÖSTUDAGUR 2. JÚNÍ 1978.

Alþýðubandalagið og Al-
þýðuflokkurinn unnu stóra sigra í
borgarstjómarkosningum i Reykjavík
sem og um allt land um siðustu helgi.
Áratugavigi Sjálfstæðisflokksins í
Reykjavík féll og Framsóknar-
flokkurinn tapaði stórt. 53 prósent
borgarbúa kusu fyrrverandi minni-
hlutaflokka, 47 prósent Sjálfstæðis-
flokkinn. Það væri að snúa út úr vilja
kjósenda að aðrir en fyrrverandi
minnihlutaflokkar myndi nú meiri-
hluta og stjórni borginni næstu fjögur
árin.
Það er hins vegar mikið í húfi að
samstarf takist vel og að enginn reyni
að troða skóinn af öðrum. Þó að
forusta Alþýðubandalagsins verði
eðlilega nokkur, þá verður að ríkja
ákveðið jafnræði. Flokkarnir þrir
verða að eiga sinn hvern fulltrúann i
borgaráði, þó svo að Alþýðubanda-
lagið hagnist minnst á því og Fram-
sóknarflokkurinn mest. Eitthvert
ósamkomulag verður eðlilega, en varla
meira en þegar Davíð Oddsson og
Albert Guðmundsson deildu um Ár-
mannsfell á sinum tima.
Aðalatriðið er samt að samstarfið
takist vel og að hinurh fjölskrúðuga
þætti félagsmála, sem flokkarnir þrír
fjölluðu mest um fyrir kosningar,
verði sinnt. Það skiptir líka verulegu
máli, að borgarstjórnarflokkarnir geri
sig ekki seka um það sem vinstri
stjórnir á landsvísu hafa gert i tvö
síðustu skipti; þær hafa byrjað að
ausa úr sjóðum, flokkarnir verið að
yfirbjóða hver annan, og hefur þáttur
Alþýðubandalagsins verið sýnu
verstur. Afleiðingamar hafa svo verið
þær að fjárhagurinn hefur verið
rústaður á tveimur og þremur árum.
Þetta gerðist bæði 1958 og 1974. En
það er engin ástæða til að ætla að
þetta gerist í borginni, einfaldlega
vegna þess að málflutningur
þríflokkanna gefur ekki tilefni til þess
að ætla það. Málflutningur Sigurjóns
Péturssonar og Guðrúnar Helgadóttur
fyrir borgarstjórnarkosningar var allur
annar en hið dæmalausa lýðskrum
Alþýðubandalagsins á landsvisu.
Stjórn borgarinnar ætti þess vegna,
samkvæmt öllum formerkjum, að
takast vel.
Hvað gerðist?
Það ber öllum saman um það, að
landsmálin skiptu miklu máli. Efna-
hagslegur glundroði, 40 prósent
verðbólga og öll möguleg og ómöguleg
vandræðamál, sem ævinlega gera vart
við sig í sliku ástandi; endemis-
frammistaða ráðamanna, óréttlætan-
legar aðfarir að launafólki og það
ótrúlega ódýra bragð að ætla að setja
lög á eigin lög og leiðrétta aftur kjörin
fjórum dögum fyrir kosningar, allt er
þetta nánast svo ótrúlegt og svo
aumingjalegt, að ekki lofaði góðu.
Það er ekki með nokkrum rétti hægt
að segja að stjórn Sjálfstæðisflokksins
á borginni hafi verið afleit. Auðvitað
fylgja hættur langvarandi völdum og
sitthvað má betur fara. Og borgin
skipti um stjórn.
Sem jafnaðarmaður hefði ég
auðvitað kosið, að sigur
Alþýðuflokksins hefði verið enn
stærri, og hlutur hans í nýju samstarfi
þess vegna meiri. Ég hefði líka talið að
það -hefði verið samfélaginu
heppilegra.
En Alþýðubandalagið hefur tvö
andlit. Annað er andlitið á Sigurjóni
Péturssyni og Guðrúnu Helgadóttur.
Það er ágætt andlit. Sjálfur er ég meira
að segja svolítið pólitiskt skotinn i
Guðrúnu Helgadóttur, og get þess
vegna ómögulega láð öðrum að vera
það svolítið lika. Bara hún væri ekki í
þessum bannsetta flokki. Því
Alþýðubandalagið hefur nefnilega
annað andlit. Það andlit er meira áber-
andi á landsvisu. Það andlit má sjá
daglega i Þjóðviljanum. Það andlit er
þröngsýnt og flokksdýrkandi og frum-
stætt og skrumar botnlaust i efnahags-
málum. Það andlit er ekki eins
frýnilegt.
En fulltrúar Alþýðubandalagsins
stóðu sig vel, þeir meira að segja
töluðu mannamál sum hver. Þeir voru
með sterkan lista. þótt saman væri
settur með nær stalinskum flokks-
klikuaðferðum. Það er út af fyrir sig
umhugsunarefni. En einræðisherrar
hafa auðvitað áður staðið sig vel á af-
mörkuðum sviðum. Stalín sjálfur gerði
fimm ára áætlanir í þungaiðnaði.
En á bak við þetta andlit er annað
andlit. Það er kannske illskeyttara á
landsvísu en í sveitarstjórnum. Það
skrumar og siglir svo öllu í kaf. Og
hættan er þessi, italska módelið er
þetta: Framsóknarflokkurinn hrynur
og hrynur, hann hefur raunar lítið
annað að byggja á nú orðið
en kaupfélagavaldið. Innan
kaupfélaganna sjálfra er mikill vilji til
endurbóta og að gera þau óháð flokka-
valdi og þá sérstaklega einum flokki og
enda er það fárániegt fyrirkomulag.
Og enda er Framsóknarflokkurinn
tímaskekkja svo ekki sé minnzt á
önnur vandræðamál flokksins.
Alþýðubandalagið naut sérstæðra
aðstæðna i Reykjavik og öflugs fram-
boðs. Ef sókn þess héldi áfram, jafnvel
þannig að þeir yrðu varanlegt mót-
vægi við Sjálfstæðisflokkinn, þá gæti
hæglega skapazt hér „italskt ástand".
Á ítaliu hefur Kristilegur lýðræðis-
flokkur stjórnað frá striðslokum. Mót-
vægið hefur verið kommúnistaflokkur
með borgaralegar tilhneigingar á
stundum. Eigum við að segja mjög
frumstæður sósialistaflokkur með
kommúnisku ivafi. Þetta tvístirni
hefur kallað fram frumstæðustu eigin-
leika hvor i öðrum. Mikill meirihluti
hefur litið svo á að af tvennu illu haft
hægriflokkurinn verið skárri. Hann
hefur því stjórnað varanlega. Þvi
hefur hins vegar fylgt efnahagslegt
öngþveiti. ótrúlegt félagslegt ranglæti
og botnlaus spilling. Undanfarið hafa
svo Italir verið að súpa seyðið af þessu
ástandi. Það þarf auðvitað ekki að fara
mörgum orðum um frumstæði
Kommúnistaflokks italiu. Kreppuhug-
myndir í efnahagsmálum, flokksræði
og allt það. Þeir hafa dansað á milli
tæplega tuttugu prósenta og rúmlega
þrjátiu prósenta, allt eftir því hversu
óbærilegir hinir hafa verið. Þriðja aflið
hefur aldrei náð að festa sig varanlega
í sessi. Kommúnistar á Ítalíu eru hins
vegar heiðarlegir og hafa reynzt vera
það i sveitarstjórnum. En þeir eru
kommúnistar.
Hér gæti frekari vöxtur Alþýðu-
bandalagsins kallað fram verri hliðar
Sjálfstæðisflokksins en þær, sent oftar
en ekki blasa við. Afleiðing fárán-
legrar stjórnarstefnu gæti orðið ít-

föstudegi
VilmundurGylfason
alskt ástand á islandi og það er hættu-
legt.
En getur þetta gerzt? Meðan Þjóð-
viljanum finnst Evrópukommúnismi,
sem er kommúnismi þótt nafni heims-
álfu sé slett þar framan við, vera
merkilegt fyrirbrigði, og meðan
Kjartan Ólafsson telur þetta vera inn-
byggt i hugmyndafræði Alþýðubanda-
lagsins, og meðan Magnús Kjartans-
son, sem hefur verið drjúgur sköpuður
hugmynda, telur að sami stjórnmála-
flokkurinn geti hæglega rúmað bæði
jafnaðarmenn og kommúnista og
skilur ekki að þar takast á lífsviðhorf,
sem eru i eðli sínu andstæð, þá er þessi
hætta fyrir hendi. Þar takast á lýðræði
og flokksræði, þar takast á viljinn til
upplýsingar og viljinn til innrætingar.
Þar takast á virðing fyrir þekkingu og
snobb fyrir brjóstviti, einfalt skrum.
Þar takast á efnahagslegt raunsæi og
efnahagslegt frumstæði, kreppuhug-
myndir. Mér er Ijóst að það er of mikil
einföldun að halda þvi fram að svo
skýrar línur sé hægt að draga milli
tveggja stjórnmálaflokka við islenzkar
aðstæður. En þessar linur er vissulega
hægt að draga milli tveggja lífsvið-
horfa sem eru þungamiðja málsins.
Allt þetta gerir áframhaldandi sókn
þriðja aflsins að enn meiri nauðsyn.
Það er beinlínis þjóðarnauðsyn.
Ósigur
Morgunblaðsins
Það er önnur leið til þess að túlka
kosningaúrslitin á sunnudaginn var.
Morgunblaðið beið ósigur. Fyrir
kosningar komu allar verstu hliðar
Morgunblaðsins, sem stundum segist
vera blað allra landsmanna. í Ijós.
Morgunblaðiðskiptuim ham. Það birti
:löng fleðuviðtöl við frambjóðendur
Sjálfstæðisflokksins og birti myndir
með. Morgunblaðið skrifaði Reykja-
vikurbréf, sem ekki var að sjá að væru
ætluð öllum landsmönnum. Morgun-
blaðið hrópaði i leiðara að Karl Marx
yrði næsti borgarstjóri. Það er út af
fyrir sig rétt að vofa Karls gamla Marx
dinglar i Alþýðubandalaginu, svo hall-
ærislegt sem það nú annars er. En það
er ekki hægt að bjóða upplýstu fólki
upp á að það sé innan í Guðrúnu
Helgadóttur eða Sigurjóni Péturssyni.
Með ónýta stjórnarstefnu i baksviðinu
fór blað allra landsmanna að skjóta
kirfilega yfir markið. Það er hætt við
að „úlfur, úlfur” verði heldur kauða-
legt næst, þegar það kann að vera satt.
Dagblaöið og meira að segja Vísir
fóru öðru visi að. Þau kynntu fólk og
áhugamál þess fyrir þessar kosningar.
Fyrir fjórum árum var ekkert til i
landinu nema flokksblöð. Morgun-
blaðið dafnaði i því ástandi. Siðan
hefur margt breytzt. En ritstjórar
Morgunblaðsins virðast skilningsvana.
Og Morgunblaðið gerði meira. Það
gerði Alþýðubandalagið að höfuðand-
stæðingi sínum, með afleiðingum sem
nú blasa við!
Og þeir hafa gert meira. Ungliða-
samtök Sjálfstæðisflokks og Alþýíu-
bandalags hafa ferðazt um landið til
þess að ræða „höfuðágreiningsmál" í
jsl. stjórnmálum. Unglingarnir
eru að visu margir hverjir á fimmtugs-
aldri, en látum það vera. Þeir frum-
stæðu hossa hverjir öðrum, og eins og
sjá má af blaðafregnum hefur ræðu-
mennskan verið það sem á íslenzku er
kallað málfar götustráka. Kannske að
ísland verði bráðum svona. Ég vil það
ekki. Og við erum fleiri.
Vilmundur Gvlfason
menntaskólakennari
Bolsévíkarnir koma!
Það hljóta að vera rammar taugar
sem draga flokksformenn vestur yfir
Atlantsála á tvisýnum kjördegi. Raun-
ar er ekki Ijóst hvaða tindátaleik ís-
lenzkir ráðherrar iðka á meðal riddara
hringborðsins i Pentagon. Formaður
Sjálfstæðisflokksins valdi örlagastund
íslenzkrar borgarastéttar til fiðluleiks
fyrir félaga Bilderberg. Rómaborg
brann til grunna þá nótt.
Dreginn annars
djöfull
Forysta Sjálfstæðisflokksins hefur
fylkt liði sinu svefndrukkin fram til
kosninga. Bezt hefur henni þótt að
mæta hverjum vanda með húfuna
dregna yfir öll skilningarvit. Flokkur-
inn náði í vetur einstöku forskoti á
keppinauta sína. Skoðanakönnun sam-
fara prófkjöri til Alþingis opnaði hon-
ums sýn í margfaldan vilja kjósenda i
Reykjavik. Flokkseigendur völdu þá
vitanlega þann kostinn að arka þvert á
skoðanir Reykvíkinga. Þann djöful
hafa saklausir borgarbúar mátt draga
upp úr kjörkössum helgarinnar.
Flokksforystunni ber nú heilög
skylda til að kalla saman æösta vald
Sjálfstæðisflokksins og gera tafarlaust
hreint fyrir sínum dyrum. Óbreyttir
liðsmenn vilja refjalausan sannleika
um hver glataði niður hálfrar aldar
starfi landsins beztu sona. Að þvi
loknu ættu allir viðkomandi embættis-
menn að segja tafarlaust af sér. Nýtt
fólk mun tæplega skila lakara dags-
verki en þeir þann 28. maí síðasta.
Að endingu skyldu þeir nota loka-
daga borgaravaldsins til að finna áróð-
ursvél sinni verðugan sess við hlið ryð-
fallinnareimreiðari Árbæjarsafni.
Geitfé
Karls Marx
Undirritaður hefur komið sér upp
frekar meinlausum kæk. Hann flettir
Morgunblaðinu næstum daglega. Frá
liðnum vetri eru honum helzt minnis-
stæð hamskipti blaðsins fyrir hönd sér-
trúarhóps flokkseigendafélagsins gegn
burðarásum Sjálfstæðisflokksins. Þög-
ull meirihluti Reykvikinga fékk að vita
hvar sértrúaröflin töldu Davið hafa
keypt ölið. Skipulagður átroðningur á
skoðunum venjulegs fólks vekur oftar
undrun en varanlegan miska. Þó er
hann öðru fremur líklegur til aðskjóta
upp kollinum í friðhelgu einrúmi kjör-
klefans.
Blaðakostur flokkseigendafélagsins
átti fræðilegan möguleika á að verða
liðtækur fyrir kosningahelgina. Sá
draumur fjaraði þó fljótt út innan um
jarmandi geitfénað andabóndans
Karls Marx i Hljómskálagarðinum.
Það er nú fullkomlega raunhæf spurn-
ing hvort frekari afskipti hermangs-
pressunnar af málefnum Sjálfsstæðis-
flokksins ættu ekki að varða við lands-
lög.
Ritfrjálst fólk hefur fyrir löngu
fundið lifandi tengsl annarra blaða við
umheiminn. Fólk utan Sjálfstæðis-
flokksins notar sér þann vettvang rtku-
legar en flokksmenn. Innan sjálfs
flokkseigendafélagsins er Dagblaðið til
dæmis bannfært blótsyrði. Sá þanka-
gangur fær vitanlega ekki umfiúið ör-
lög sín á kjördegi tuttugustu aldarinn-
ar.
Undir ráðstjóm
Nú er islenzka höfuðborgin kom-
in undir ráðstjórnog bolsévíkarnir eiga
Kjallarinn
ÁsgeirHannes
Eiríksson
næsta leik. Fjölskrúðugt kaupmang
bíður helztu gersema borgarinnar.
Blómaskeiðum fylgir oftast hnignun.
Sovét-island, óskaland Þórsmerkur-
skáldsins, er orðið að veruleika.
Reykjavíkurihaldið hefur þó hverj.i
sungið sitt siðasta. Það lá hins vegai
fullfast á meltunni eitt siðdegi. Undir
öflugri hægri sveiflu verður borgin
endurheimt úr greipum hrossakaup-
manna. Fyrsta skrefið stigum við í
komandi alþingiskosningum.
Ásgeir Hannes Eiríksson
verzlunarmaður.