Dagblaðið - 27.08.1979, Qupperneq 11

DAGBLAÐIÐ. MÁNUDAGUR 27. ÁGÚST 1979.
dómurinn hafi oltið á Jónsbókar-
ákvæði, en nú kemur í ljós, að i
heimild hans stendur það eitt, að lög-
maður ríkissjóðs hafi vísað til
framangreinds Jónsbókarákvaeði til
stuðnings kröfum sínum.
Nú mætti ætla, að Pétur hefði talið
ástæðu til að biðjast velvirðingar á
þessum grófu rangfærslum sínum.
En það er nú eitthvað annað. í þess
stað bætir hann einni rangfærslunni
við, er hann segir í Dagblaðsgreininni
9. ágúst, að hann hafi leyft sér „að
benda á dómsmál er málfærslumaður
ríkissjóðs bar fyrir sig aldagömul
ákvæði.”
Hann gerði ekkert slíkt, heldur
fullyrti að nálega fingurlaus öryrki
hefði ekki náð skaðabótum vegna
þess að dómur í máli hans hefði verið
látinn velta i, Jónsbókarákvæði.
Að lokum reynir hann að klóra sig
út úr ógöngunum með þvi að segja:
„Jónsbók sveif yfir vötnunum með
sinni forneskju.” Hér er Pétur að
heimfæra dóminn undir Jónsbók, og
er það nú dálítið annað en að dóm-
stóllinn hafi látið niðurstöðu velta á
tilteknu Jónsbókarákvæði.
Hvernig var dómurinn
rökstuddur?
Ekki er rétt að skiljast við þetta
mál öðru vísi en rekja þau rök, sem
dómsniðurstaða var reist á.
Dómurinn var kveðinn upp í Bæj-
arþingi Reykjavíkur 9. október 1970,
og hljóðar rökstuðningur þannig:
„Það er álit hinna sérfróðu sam-
dómenda, að gögn málsins og skoðun
þeirra á stefnanda taki af allan vafa
um það, að hann hafi orðið fyrir al-
varlegum skemmdum af völdum
röntgengeisla með drepi bæði í
mjúkum vefjum hægri handar og
eins í beini (osteo-radio-necrosis).
Miðað við núverandi þekkingu er allt
geislamagn það, sem stefnandi hefur
hlotið, mikið. Mæling var í þá daga
ónákvæm, og má telja, að um
nokkur frávik hafi getað verið að
ræða. Frá líffræðulegu sjónarmiði er
öll röntgengeislun skaðsamleg, og
þegar geislað er á þennan hátt, þá
veldur hver viðbótarskammtur aukn-
um skemmdum eða aukinni hættu á
skemmdum. Samkvæmt skýrslum,
sem liggja fyrir um geislanir þær, sem
stefnandi fékk á timabilinu 1927—
1932, er að minnsta kosti 25% gefið á
árinu 1932, og verður að telja, að
hundraðshluti þeirrar geislunar, sem
stefnandi fékk samtals á árunum
1931—1932 og 1937, hafi verið tals-
vert yfir'25% heildargeislunarinnar.
Samkvæmt því, sem áður er sagt um
liffræðileg áhrif röntgengeislunar,
verður að telja mjög miklar líkur á
því, að geislaskammturinn, sem
stefnandi fékk á árunum 1932 og
1937, hafi ráðið úrslitum um það,
hve illa tókst til, er hann fékk drep í
mjúka vefi og bein hægri handar. í
ljósi núverandi þekkingar á mælingu
geislamagns, áhrifum röntgengeisla
og eðlisfræðilegum eiginleikum
þeirra má segja, að geislun sú, sem
notuð var á árunum 1928—1929.
1930, 1931, 1932 og 1937, hafi verið
„hörð”, þ.e. áhrifa hennar hafi gætt
meira í þeim vefjum, sem urðu fyrir
drepinu, heldur en í húðinni sjálfri.
Þetta mun þó ekki hafa verið al-
mennt viðurkennt og þekkt á þeim
tima, sem geislunin var gefin. Það
þykir því eigi fram komið, að geisla-
meðferð sú, sem stefnandi hlaut, hafi
ekki verið framkvæmd á réttan hátt
(lege artis). Þá þykir ekkert fram
komið um það, að um bilun hafi
verið að ræða í tækjum þeim, sem
notuð voru til geislunarinnar, en slík
bilun mundi í flestum tilvikum vera
þess eðlis, aö geislamagn væri minna
en áætlað var. Samkvæmt þessu
þykir því ekki verða lögð á stefnda
fébótaábyrgð á tjóni því, sem stefn-
andi hefur hlotið af völdum geisla-
meðferðarinnar. Verður stefndi því
sýknaður af kröfum stefnanda í máli
þessu. Rétt þykir, að málskostnaður
falli niður. Málssóknarlaun skipaðs
talsmanns stefnanda, Gisla G. fsleifs-
sonar hæstaréttarlögmanns, sem
ákveðast kr. 50.000.00, greiðist úr
ríkissjóði.
Guðmundur Jónsson borgardóm-
ari kvað upp dóm þennan ásamt sam-
dómendunum Ásmundi Brekkan
yfirlækni og Ólafi Tryggasyni
lækni.”
Dómur féll í Hæstarétti 12.
nóvember 1971 og var sýknudómur
Bæjarþings Reykjavikur staðfestur
með skirskotun til forsendna (sjá
Hæstaréttardóma 1971, bls. 1057).
Vissulega er efni máls þessa allt
umræðu- og íhugunarvert, en kemur
, þó hvorki við starfsaðferðum aðilja
vinnumarkaðarins né heldur rang-
færslu Pétur Péturssonar.
Athygli skal þó vakin á því, að
hvergi er minnzt á Jónsbók í rök-
stuðningnum og raunar hvergi í
dóminum. Lögmaður ríkissjóðs
hefur ekki lagt þá áherzlu á tilvísan
sina til Jónsbókar, að ástæða þætti
til að ræða það álitaefni í dóminum.
Úrslit málsins velta einfaldlega á al-
mennu skaðabótareglunni eða sakar-
reglunni, sem er undirstöðuregla nú-
tíma bótaréttar og almennt þrengri en
Kjallarinn
Sigurður Líndal
bótareglur Jónsbókar (og raunar
einnig Grágásar), enda síðar mótuð.
Sýknað er vegna þess, að sök er ekki
talin hafa verið fyrir hendi. Ýmis
vandkvæði eru á að samþýða
ákvæðin í Jónsbók, mannhelgi 13,
nútíma sjónarmiðum í bótarétti og
þvi í fyllsta máta eðlilegt, að þau
kæmu ekki til álita í þessu máli.
Merk menningararf-
leifð í fornlögum ís-
lendinga
Með þessu eru þó ekki löstuð hin
fornu lög. Bæði Grágás og Jónsbók
eru meðal stórvirkja íslenzkrar menn-
ingar, þótt vandalaust sé að finna þar
sitt af hverju, sem forneskju má
kalla. Hitt er þó fleira, sem sýnir, að
....jafnvel í fornöld sveif hugur
eins hátt”.
Pétur Pétursson virðist finna það
dóminum helzt til foráttu, að bætur
skyldu ekki dæmdar. Þóti svo færi,
get ég huggað hann með því, að
þróunin síðustu áratugi hefur
almennt gengið í þá átt að rýmka
bótaskyldu þótt einlægt sé álitamál,
hversu langt skuli teygja bótareglurn-
ar. Með þessari stefnu hafa dóm-
stólar hvarflað frá sakarreglunni, en
heldur nálgazt í ýmsum efnum
meginreglur Jónsbókar og Grágásar,
sem almennt eru rýmri en hún. Pétúr
ætti því sízt að lasta hin fornu lög —
þó að þau hefðu að vísu ekki stoðað í
þessu tiltekna máli. En um þetta þarf
ekki að fjölyrða. — Dómstólar lögðu
ekki annað til grundvallar í þessu
máli en þá reglu, sem telja má undir-
stöðu nútíma bótaréttar.
Umræðulok
Þetta dæmi um grófa rangfærslu
Péturs Péturssonar — að ekki sé
notað orðið fölsun — sem hér er
fjallaðum.erekkerteindæmi, heldur
einkenna slík vinnubrögð öll skrif
hans. Ég hef engan áhuga á þess hátt-
ar umræðum og lái mér hver sem vill.
Afsökunarbeiðni skulda ég enga —
miklu fremur að Pétur skuldi lesend-
um eitthvað í þá veru sakir rang-
færslna sinna og moldviðris.
SigurOur Lindal prófessor.
II

»'n
ba*nH Urn’ Sem
u,nuinir\ i
*,6‘ m,ok \ *
\
Zgar V“C\
/*8d' er orð,,„\
^urfraZo'
sinar urr
*rein sir
t'ður Sf
tenn haf
VCfulígar
Þegar Alþingi þybbaðist við að
punga út þremur milljörðum á auga-
bragði hér undir vorið, sagði for-
maður Stéttarsambands bænda eitt-
hvað í þá veru, að þeir sem þar vildu
fara með gát væru bezt geymdir í
poka í Brúará. Sami ágætismaður
sagði mér áheyrandi nokkru síðar, að
hina sömu ætti að taka ,,í bónda-
beygju og sleppa ekki fyrr en við
höfum beygt þá undir vilja okkar”.
Meðan svona er brugðizt við tillögum
um breytingar er tómt mál að tala við
þessa ágætismenn.
í kverkataki
núverandi stefnu
Óheft og skipulagslaus fram-
leiðslustefna íhalds og framsóknar,
sem lengst af hafa stjórnað þessum
málum, heldur nú íslenzkum bænd-
um í kverkataki, þótt ekki skuli svo
sterkt til orða tekið að hún sé að
kreista úr þeim líftóruna. Bændur
eru lífseigari en svo.
Tillögur mínar miða að því að losa
bændur úr kverkataki landbúnaðar-
stefnunnar, koma landbúnaðinum á
traustari grundvöll, þannig að hann
geti verið þjóðarbúskapnum sú stoð,
sem hann á að vera. Til þess þarf að
draga úr framleiðslunni. Það er
heldur engin goðgá, þegar sagt er að
við komumst vel af með færri fram-
leiðendur landbúnaðarafurða.
Áreiðanlegt er að ýmsir eru að fást
við búskap, sem betur væru komnir
við störf annars staðar í þjóðfélag-
inu. Til eru þeir, sem bundnir eru á
klafa kota sinna og komast hvergi.
Tillögur mínar um 500 milljónir til að
hjálpa mönnum til að hverfa frá bú-
skap miðuðu að því að greiða götu
iður bóndi og
auðnarstefnan
\
S l jand'kapur Albýftullokksin> *
h.indur. Sjallsagt hclur >'»Nj\>ao
oróið þaó a aft gcra ur tj^ aV™
I vlapnuni en cfni ‘io5u lil. (iaí
.!> .,"il.cia mcnn liala tulkaó scm Ijan . x
. 'l’i licínr árciðanlcfa miklu oftar vC,,o»
. „1 at .antrekkineu cn ill.il- w,\< " c„6 I ÆT
,• ,.fl Mh>flu- kcm.l liiíur aí þc.rr. n.ðr» “ af, ckV> v. I ÆM
, l.n lursliændaMcnarinn nú lok, kkilji barodur unik'e' t,o»s°n \ T , .)
hnAsti oöruni llokkum >crið sannur vinur þcuöft C’ Qu(W * \ <vt . ._
Að vera sæll
í trúnni
hiöur hcfur^grein
kcmst l iOur a,. isim •
nú loks skilji barndur »»- un»s'c'" .na
niVuni noUu.ro '«!« Vinur C.u ‘
. aö málílutningur árin. auösitað AlþyC^aO'
l„m , ncfl. cn hb l'arna hcfur ElSur "'W' wtn „jOiV
, oviror*m,». 'cm komi'l aS lcyndarmáli. «»f* »0«6-
oðrum er hulið. cn golt cr hro»'* ■,„,»»»"* að
einum aö vcra sæll i sinni trú-on et f\*
- ð*1" tut
Ekki við bændur^
sina á upptali
■'•in ue
einum
Ekki vio oi
að sakast
Eiöur Guðnaso!
aö vcrasæll tsinm tru-m
d
:i við bændur - oe»
‘ \S\WS
lO-

h‘oTr'yn‘lunr V, rme,ú- ootaI'i<
!M"lrikan„
PPAtwl . _
Kjallarinn
EiðurGuðnason
þeirra og stuðla um leið að stefnu-
breytingu í landbúnaði.
En það er erfitt ef ekki óhugsandi
að ræða þessi mál við þá sem láta til-
finningarnar taka völdin af rökrænni
hugsun.
Bóndi og ekki bóndi
„Eiður bóndi og auðnarstefnan”
er fyrirsögn greinar Inga Tryggvason-
ar, sem hér hefur verið gerð að um-
ræðuefni. Ekki á ég skilið sæmdar-
heitið bóndi — ekki einu sinni „skrif-
borðsbóndi”. Nær væri hins vegar
að kalla hina nýju stefnu, sem ég
boða í mínu nefndaráliti auðnu-
stefnu, því hún er til heilla og hags-
bóta fyrir þjóðina í heild.
Þó ég sé ekki bóndi eins og Ingi
Tryggvason, þá ber mér samt skylda
til, sem kjörnum fulltrúa á Alþingi
íslendinga, að hafa skoðanir á land-
búnaðarmálum. Þær skoðanir hef ég
að hluta sett fram í nefndarálitinu í
„harðindanefnd”.
Mínar skoðanir urðu í minnihluta í
nefndinni. Fulltrúar allra hinna
stjómmálaflokkanna svo og bænda-
samtakanna lögðust gegn þeim. Svo
vel treysti ég hins vegar skynsemi
fólks í þessu landi, að með sjálfum
mér er ég þess fullviss, að þær til-
lögur og sú nýbreytni sem er boðuð i
sérálitinu á vísan stuðning meirihluta
þjóðarinnar. Það skiptir öllu máli, en
ekki hvort framsóknarmenn úr þrem-
ur flokkum sameinast um það t:,n
sinn að koma í veg fyrir að bm iur
verði losaðir úr kverkataki , nlu
stefnunnar.

<

Eiður Guðnason
alþingismaður