Dagblaðið - 28.01.1980, Blaðsíða 10

DAGBLAÐIÐ. MANUDAGUR 28. JANÚAR 1980.
BIAÐIÐ
frfálst, óháð dagblað
Útgefandi: Dagblaðið hf.
Framkvœmdastjóri: Svoinn R. Eyjótfsson. Ritstjóri: Jónas Kristjánsson.
Ritstjórnarfulltrúi: Houkur Holgason. Fréttastjóri: ómar Valdimarsson.
Skrifstofustjóri ritstjórnar: Jóhannes Reykdal.
íþróttir: Hallur Simonarson. Menning: Aðalsteinn Ingólfsson. Aöstoðarfréttastjóri: Jónas Haraldsson.
Hondrit: Asgrímur Pólsson. Hönnun: Hilmor Korlsson.
Blaðamenn: Anno Bjarnason, Atli Rúnar Halldórsson, Atli Steinorsson, Ásgeir Tómasson, Bragi
Sigurösson, Dóra Stefénsdóttir, Elfn Atoertsdóttir, Gissur Sigurðsson, Gunnlaugur A. Jónsson, ólafur
Geirsson, Siguröur Sverrisson.
Ljósmyndir: Ámi Péll Jóhannsson, Bjamleifur Bjomlerfsson, Hörður Vilhjálmsson, Ragnar Th. Sigurös-
son, Sveinn Þormóðsson. Sofn: Jón Sœvar Baldvinsson.
Skrrfstofustjóri: ólafur EyjóHsson. Gjaldkeri: Þréinn Þorlerfsson. Sölustjóri: Ingvar Sveinsson. Drerfing-
arstjóri: Mér E.M. Halldórsson.
Ritstjóm Siðumúla 12. Afgreiðsla, áskriftadeild, auglýsingar og skrifstofur Þverholti 11.
Aðatsimi blaösins er 27022 (10 linur).
Setning og umbrot: Dagblaöið hf., Síðumúla 12. Mynda- og plötugerð: Hilmir hf., Siðumúla 12. Prentun
Árvakur hf* Skerfunni 10.
Askriftarverð á mánuði kr. 4500. Verð f lausasöki kr. 230 eintakið.
Sovét-svartnættið
Svartnættið færist ört yfir Sovétrík- /g
in. Þar eru harðlínumenn og nýstalin-
istar smám saman að taka völdin.
Knésetning Afganistans og frysting
Sakharofs eru dæmi um magnaðri
heimsvaldastefnu og harðstjórn.
Sovétstjórnin tekur ekki hið minnsta
mark á samningi austurs og vesturs, sem kenndur er
við Helsinki. Þriðjungur þess samnings fjallaði um
mannréttindi, skoðanafrelsi og upplýsingafrelsi. Og
allt er þetta fótum troðið.
Ofsóknirnar gegn Sakharof eru ekkert einangrað
dæmi. Á síðasta ári lét ógnarstjórnin fangelsa meira
en hundrað andófsmenn. Hún vinnur ötullega að því
að kaffæra mannréttindahreyfinguna í svartnætti
Sovétríkjanna.
Aðgerðirnar gegn Sakharof vekja meiri athygli en
aðrar, af því að hann er einn stórmenna nútímans.
Hann er einn þekktasti kjarnorkuvísindamaður heims
og friðarverðlaunamaður Nóbels fyrir störf að mann-
réttindum.
íslendingum er vel kunnugt um annað dæmi um
glæpi harðstjórnarinnar gegn manréttindum. Það eru
ofsóknirnar gegn skákmeistaranum Kortsnoj og
fjölskyldu hans í Sovétríkjunum. Þar hefur villi-
mennskan komið vel í ljós.
Ef sonur Kortsnojs færi i herinn, mundi honum vera
meinuð brottför vestur fyrir járntjald á þeim forsend-
um, að hann vissi um hernaðarleyndarmál. Þess vegna
vill hann ekki fara í herinn og fær dóm fyrir liðhlaup.
Þetta minnir á hina alkunnu aðferð, þegar ógnar-
stjórnin rekur andófsmenn úr vinnu og dæmir þá síðan
fyrir að vera sníkjudýr. Hún rekur þá úr húsnæði og
dæmir þá siðan fyrir flæking. Hún er gersamlega
siðlaus.
Víðar er glæpalýður við völd en í Sovétríkjunum.
En heimsins voldugustu glæpamenn eru þó Brésnéf og
Andrópof og flokksfélagar þeirra. Ráðamenn Sovét-
ríkjanna einir eru verulega hættulegir heimsfriðnum.
Öll samningsgerð þeirra við Vesturlönd er markleysa
ein, hvort sem hún fjallar um hermál, mannréttindi eða
önnur mál. Undirskr.ftir harðstjóranna í Moskvu eru
nákvæmlega einskis virði, bæði fyrr og nú.
Bréfsnéf skrifar undir Helsinki-sáttmála, ef hann
telur það geta svæft Vesturlönd. Hann skrifar undir
sovézka stjórnarskrá til að flagga framan í útlendinga,
en tekur ekki mark á einu orði í henni.
Vesturlönd geta ekki keypt andófsmönnum og
gyðingum frelsi með viðskiptum og tækniaðstoð. Þau
geta ekki keypt sér svefnfrið með samningum um gagn-
kvæman samdrátt herafla. Harðstjórarnir hlæja að
eigin undirskriftum.
Þeir treysta sér meira að segja til að halda ólympíu-
leika í fangelsi sínu. Þeir eru að flytja úr Moskvu
hverja einustu sál með sjálfstæða hugsun. Eftir sitja
þeir einir, sem hafa ekki hugmynd um frelsisbaráttu
mannsandans.
Hér vestra vísum við til Voltaires og §egjumst fyrir-
líta skoðanir hver annars, en vera reiðubúnir að deyja
fyrir rétt hver annars til að hafa þessar skoðanir.
Eystra láta ráðamenn sér nægja að fyrirlíta skoðanir.
Milli hugsjóna austurs og vesturs er gjá, sem seint
verður brúuð. Og hún verður ekki brúuð af íþrótta-
mönnum. Enda munum við horfa í undrun á þá
íþróttamenn, sem fara til Moskvu til að gefa villimönn-
um blóm í hnappagatið.
Við skulum aldrei víkja frá því, að allir menn hafi
rétt til að fá og flytja upplýsingar og skoðanir og vera
öðruvísi en aðrir.
Samstarf Pakistan
og Bandaríkjama
— báðir aðilar spyrja hve lengi hægt sé að treysta
hinum aðilanum
— en hvorugur virðist eiga annarra kosta völ
Bygging bandariska sendiráðsins i
Islamabad, höfuðborg Pakislan,
hefur staðið auð síðustu tvo mánuði.
Þessi nýtizku bygging úr rauðum
múrsteini er eins og hverjar aðrar
brunarústir frá því múgurinn réðist
inn i bygginguna. Gerðist það í
kjölfar töku hinnar heilögu mosku i
Mekka, sem orðrómur var um að
væri runnin undan rótum banda-
rískra aðila. Tveir bandarískir
starfsmenn sendiráðsins létust í árás-
inni. Hinir starfsmennirnir eru mjög
reiðir pakistanska hernum fyrir lélega
frammistöðu — sumir segja kæru-
leysislega — er æstur múgurinn gerði
árásina.
Bandariska sendiráðið er nú í
bráðabirgðahúsnæði og starfsmenn-
irnir eru einir á staðnum. Ástæðan er
sú að utanríkisráðuneytið bandaríska
lók þá ákvörðun, að eiginkonur
starfsmannanna og börn skyldu flutt
vestur. Var það gert vegna ótta við
frekari árásir.
Þetta er sá bandamaður — Paki-
stan — sem Bandarikjamenn ætla að
byggja á framtíðarstefnu sína i Suð-
vestur-Asiu. Þarna er um að ræða
svæði heimsins sem nær frá Tyrk-
landi til hins gamla Indókina. Áður
en þessi ákvörðun er gagnrýnd er þó
rétt að hafa í huga að eins og einn
starfsmaður stjórnarinnar i
Washington sagði — þá er þetta eini
kosturinn. Innrás og/eða íhlutun
Sovétríkjanna i Afganistan hefur
þröngvað Bandaríkjamönnum og
Pakistönum saman á ný. Bandarikja-
stjórn hefur orðið að taka afstöðuna
lil Pakistan til skjótrar endurskoð-
unar. Vissulegavar sambandið þarna
á milli mjög náið og gott hér á árum
áður en var orðið í meira lagi kalt á
siðustu mánuðum. Svo litið sé til
annarra ríkja á þessum slóðum er
fyrrum bandamaður Bandaríkjanna,
íran, algjörlega úr leik eftir valda-
löku Khomeinís og allt er einnig í
óvissu með Indland eflir stórsigur
Indiru Gandhi í kosningum þar.
Þykir vísl að hún muni fremur halla
sér i átt að Sovétríkjunum heldur cn
fyrri valdhafar.
Ekki verður annað séð en sú braut,
sem margir vonuðust til að Pakistan
mundi ganga i átt til lýðræðis sé
lokuð um sinn. Stjórn hersins verður
alltaf meira og meira áberandi og
cngan veginn verður sagt að þar sé
neitt í þá veruna að fullnægt sé fyrri
mannréttindakröfum Jimmy Carters
Bandaríkjaforseta, sem hann hafði
sem hæst um á fyrstu mánuðum for-
setatiðar sinnar. Minnihlutahópar í
Pakistan verða sífellt óánægðari með
stjórnarfarið, sem einkennist að sögn
af sivaxandi spillingu. Margir íbúar
sjá nú sáran eftir stjórnartið Ali
Bhuttos, sem Zia herforingi og nú-
verandi forseti lét taka af lifi fyrir að
hafa staðið að morðum á stjórnar-
andstæðingum á valdatið sinni.
Pakistana sárlangar í hernaðar- og
efnahagsaðstoð frá Bandarikjunum.
Þar telja þeir að alltof skammt sé
farið, þegar rætt er um 400 milljónir
dollara í Washington. Stjórnvöld i
Islamabad kvarta einnig yfir því að
ekki sé neitt lengur byggjandi á
stuðningi Bandaríkjastjórnar eins og
á árunum á milli 1950 og fram á
sjöunda áratuginn. „Jafnvel þó svo
að Carler forseti segist vilja styðja
okkur þá vitum við aldrei hvað það
stendur lengi,” sagði háttsettur
pakistanskur herforingi. „Hvernig
getum við vitað að slík yfirlýsing sé
einnig stefna bandarísku þjóðarinnar
eða þingsíns i Washington?”
í samningaviðræðum rikjanna
spyrja Bandarikjamenn reyndar
sömu spurningarinnar. „Hvernig
getum við treyst Pakistönum?” Þeitr
eru minnugir reynslunnar frá íran
þar sem ausið var vopnum og fjár-
magni í vinveitta rikisstjórn, sem
síðan var steypt af aðilum sem
vægast sagt eru ekki hliðhollir
Bandarikjunum.
Zia hershöfðingi og forseti er sann-
kallaður atvinnuhermaður. Hann
stóð fyrir stjórnarbyltingunni gegn
Ali Bhutto árið 1977. Hann talaði oft
um það áður fyrr að snúa aftur með
lið sitt til herbúðanna og endurreisa
lýðræðið i Pakistan. Hann hefur þó
tvisv.ar afturkallað fyrirhugaðar
frjálsar kosningar, nú síðast í nóvem-
ber siðastliðnum. Sumir eru þó sem
telja að sú regla, sem stjórn hans
hefur komið á i landinu, sé nokkur
sárabót eða uppbót fyrir tapað lýð-
ræði. Einkumef það erhaftihuga að
lýðræði Ali Bhuttos fyrri stjórnanda í
Pakistan þótti ávallt hafa nokkra
hnökra í för með sér.
Fyrir nokkrum dögum lýsti Zia
forseti því yfir að her landsins
hygðist halda um stjórnartaumana
áfram — jafnvel um nokkurra ára
skeið. „Lýðræði og svonefndar
frjálsar kosningar eru ekki það sem
hentar Pakistan eins og nú er
háttað,” sagði Zia. „Sjötiu og fimm
af hundraði ibúanna eru ólæsir og
óskrifandi. Hvernig er hægt að búast
við því að það geti gert sér nokkra
grein fyrir því hvaða stjórnarfar
hentar þvi bezt?”
Fyrir tveim árum sagði Zia hins-
vegar að hann hefði fullan hug á, að
herinn færi frá völdum eins fljótt og
auðið yrði. Ástæðan væri sú að ef
valdatiminn yrði of langur mundi
spilling óhjákvæmilega aukast. Þar
með mundi orðstír Pakistans á
alþjóðavettvangi fara minnkandi.
Þetta hafa reynzt orð að sönnu. Völd
hersins hafa stöðugt aukizt í stjórn
landsins og jafnvel í héraðstjórnum
eru liðsforingjar farnir að taka beinar
ákvarðanir og ekkert bendir til
annarsen slikt muni halda áfram.
Zia hershiifðingi og forseti hefur nú
hætt öllum ráðagerðum um kosn-
ingar — enda hvað hefur ólæsl og
óskrifandi fólk að gera með slíkt —
eins og hann segir.
V
/