Dagblaðið - 29.12.1980, Blaðsíða 16

16
DAGBLAÐIÐ. MÁNUDAGUR 29. DESEMBER 1980
Inga Huld
Hákonardóttir
mjög langan tíma að koma málum i
gegn.”
Fyrsta frumvarp sem hann sjálfur
flutti, og mælti fyrir í jómfrúræðu,
fékkst ekki samþykkt, fyrr en 28
árum síðar, þegar hann var orðinn
fjármálaráðherra. Það fjallaði um að
stofna embætti saksóknara ríkisins,
en áður var hið opinbera ákæruvald í
höndum dómsmálaráðherra og fóist í
þvi fyrirkomulagi hætta á pólitískri
misbeitingu að ýnísra áliti.
Þegar svona Iangan tima þarf til að
koma ekki stærra máli í höfn hlýtur
þaðaðútheimtaaðmennstarfi lengi á
stjórnmálavettvanginum.
Og með aldrinum verða margir
grónir stjórnmálamenn sameiningar-
tákn þjóðar sinnar.
„Sameiningartákn,” segir Gunnar
og brosir. „Ætli það sé rétta orðið-
ummigídag.”
Er það missýning, að þaðvotti fyrir
dapurleika í brosi hans?
-IHH.
Fyrst var hann yngstur á þingi, núna er hann aldursf orseti:
„SAMEININGARTÁKN,
ÆTLIÞAÐ SÉ RÉTTA
ORÐH) YFIR MIG”
—segir
Gunnar
Thorodd-
sen,
70áraí
dag
Hvað sem menn annars vilja segja
um pólitíska upphefð þá leiðir hún
menn ekki til hóglífis. Það hafa verið
eilífir fundir í forsætisráðuneytinu
undanfarið og lítið jólafrí.
Daginn fyrir Þorláksmessu áttum
við DB-menn að smeygja okkur þar
inn milli funda í örstutt afmælisspjall
við forsætisráðherra, Gunnar Thor-
oddsen, sem verður 70 ára í dag.
Við komum á tilsettum tíma, en
hann var upptekinn.
„Þið verðið að bíða aðeins,” sagði
dyravörðurinn, „ekki get ég farið að
fleygja ráðherrunum út.”
Eftir drjúga stund komu Friðjón,
Pálmi og Eggert Haukdai út frá
Gunnari og okkur var vísað inn.
Aðrir ráðherrar stjórnarinnar
höfðu heimsótt Gunnar fyrr um dag-
inn, einn eða tveir í einu og loftið var
þykkt af leyndarmálum og ráða-
bruggi. Mikið hefði ég viljað vera
fluga á stólbaki forsætisráðherra
þann daginn.
Mörg skerin að varast
Gunnar tók okkur vingjarnlega,
kannske eilítið annars hugar. Hann
hafði áreiðanlega nóg um að hugsa,
því á eftir okkur var von á þeim
Svavari Gestssyni og Tómasi Árna-
syni til fundar um efnahagsaðgerðir,
þegar gjaldmiðlinum verður breytt
um áramótin. Ekki yrði ég hissa þótt
forsædsráðherrann hefði i rauninni
allan tímann sem við sátum yfir hon-
um verið að velta fyrir sér hvernig
hann ætti að fara að því að raða
skoðunum samráðherra sinna í eitt
heillegt púsluspil.
Það eru mörg skerin sem stýri-
maður stjórnarinnar þarf að varast
þessa dagana.
Enda virtist hann svolítið á varð-
bergi. Hann líkdst jafnvel skólapilti,
sem þarf að sjá við kennara á munn-
legu prófi, í þessu tilfelii þó ekki af
því að hann væri hræddur um að vita
of lídð, heldur af því hann vildi ekki
segjaof mikið.
Farðu ekki að gera
úr mór tónskáld
En þetta átti nú aðeins að verða
saklaust afmælisrabb. Við töluðum
um afa hans, Jón Thoroddsen, sem
skrifaði Pilt og stúlku og Mann og
konu og orti „Ó fögur er vor fóstur-
jörð”. Gunnar segist hafa lesið hann
mikið sem ungur og öðru hvoru enn
og búi að því alla ævi. Annað
bernskulesefni, sem mótaði hann,
voru íslendingasögurnar.
Foreldrar Gunnars höfðu yndi af
tónlist og hann leikur sjálfur bæði á
píanó og orgei. Hann semur líka
iög, oftast er það þá eitthvert ljóð
sem leitar á huga hans þangað til
lagið kviknar. Þegar Vigdis tók við
forsetaembætti var sungið lag hans
við „Gefðu að móðurmálið
mitt. . . ” eftir Hallgrím Pétursson.
Karlakórinn Stefnir hefur einnig
sungið eftir hann nokkur lög, t.d. við
ljóðið „Dettifoss” eftir Kristján
Fjallaskáld.
,,En farðu ekki að gera úr mér
tónskáld,” biður hann. Hann segist
aidrei fyrirfram ætla sér að semja
neitt, en stundum þegar hann kemur
heim eftir langan vinnudag sezt
hann niður við píanóið og dettur eitt-
hvað í hug. Kannske tónlistargyðjan
læðist að honum, þegar sú pólitíska
sleppir takinu?
Tvírætt, óáreitið
og dreymið
Gunnar segist lesa mikið ævisögur
erlendra sem innlendra stjórnmála-
manna, en er tregur til að gefa upp
átrúnaðargoð sín eða fyrirmyndir.
Sumum spurningum svarar hann með
því að þegja mjög kurteislega —
eiginlega hitdr Þorsteinn Antonsson
skáld naglann á höfuðið, þegar hann
í nýrri bók skrifar að Gunnar minni á
austurlenzkt hofgoð, tvírætt,
|óáreitið, dreymið. Eins og hann vilji
helzt dvelja í ró einhvers staðar
innan i sjálfum sér, en fylgist þó vel
með öllu i kring — og þegar minnst
vonum varir stígur hann fram á leik-
vanginn.
Og það þarf fleira en drauma til að
standa í eldi, sumir mundu segja
svaði, stjórnmálanna, svo lengi sem
Gunnar hefur gert. „Þegar ég byrjaði
á þingi var ég yngstur allra, 23ja ára,
þótti varla þinghæfur sakir æsku, og
nú er ég orðinn aldursforsed,” segir
hann.
Kornungur bauð hann sig fram i
Lsafjarðarsýslu, gegn Ásgeiri Ásgeirs-
syni, síðar forseta. Hann tapaði
kosningunni en vann Völu, dóttur
mótframbjóðanda síns.
Eftir hátt lögfræðipróf varð hann
erindreki Sjálfstæðisflokksins út um
land i tvö ár („Þá fékk ég ómetanlega
fræðslu um atvinnuhætti og lif
þjóðarinnar,” segir hann). Síðan
varð ferillinn á þessa leið: prófessors-
embætti við Háskólann, borgarstjóri
í Reykjavík (með mesta atkvæða-
magni, sem Sjálfstæðisfiokkurinn
(hefur haft í því kjördæpti), fjármála-
ráðherra, loks sendiherra í Kaup-
mannahöfn.
Gladstone og
Disraeli
Flestir töldu að pólitískum valda-
ferli hans væri lokið eftir misheppn-
að forsetaframboð árið 1968. En í
febrúar tókst honum að leysa
stjórnarkreppu öllum á óvart, með
því að róa á óvænt mið. Þá settist
hann í forsætisráðherraembætti 69
ára gamall og nú tæpu ári síðar,
virðist hann ekki á undanhaldi. Ráð-
herrar og þingmenn eru undanþegnir
aldurstakmarki ríkisstarfsmanna sem
annars er 70 ára. Gunnar kímir
aðeins þegar hann segir að ýmsum
finnist vist timabært, að hann fari að
hætta: „en ég er ekkert á því
sjálfur!”
Við rifjum upp ýmis dæmi um
stjórnmáialeiðtoga, sem vel hafa
enzt. Ronald Reagan er einum
mánuði yngri en Gunnar, 69 ára. De
Gaulle stýrði Frakklandi á aldrinum
70 til 80 ára. Kekkonen varð átt-
ræður í sumar „Mjög sprækur,”
segir Gunnar, sem var í afmælinu
hans.
Á tímum Viktóríu Bretadrottn-
ingar skiptust Disraeli og Gladstone
um að stjórna tii hárrar elli.
„Viktóría dáði Disraeli, enda ávarp-
aði hann hana alltaf eins og dömu og
sló henni gullhamra, en Gladstone
talaði við hana eins og hún væri opin-
ber samkoma,” segir Gunnar. Svo
bætir hann við, að Gladstone hafi
ekki hætt stjórnmálaþátttöku fyrr en
84ra ára, „hann átd sama afmælis-
dag og ég, 29. desember!”
Fagurfræðingur eða
stjórnmálarefur?
Stundar hanri þá heilsuvernd? Nei,
ekki svo mjög. Segist hafa verið svo
lánsamur að eiga heilsugóða og lang-
lifa foreldra og trúir helzt á erfðir í
þessu máli. Hann hætti að reykja
fyrir þrjátíu árum, og Vaia gefur
honum nærandi og ljúffengt fæði —
þegar hann kemst heim í mat,
(„Hún gætir þess ég fitni ekki um
of,” segir Gunnar, og játar að vera
sælkeri, uppáhaldsmaturinn líklega
heilagfiski.)
Hann syndir sjaldan en gengur
mikið, og ekki sízt á Þingvöllum, þar
sem hann endumærist við hina fögru
náttúru. önnur hugarhvíld er tónlist-
in, eins og áður er sagt.
„Gunnar er fagurfræðingur, hann
skynjar veröldina með augum lista-
mannsins,” segir maður, sem mikið
hefur fylgzt með pólitískum hræring-
um.
Það væri gaman að vita eitthvað
um sambúð fagurfræðings og fjár-
mála- eða forsætisráðherra í sama
jarðneska hylki — a.m.k. í þeirri
flóknu refskák sem stjórnmálin eru í
dag.
Gamlar hugsjónir
hafa rætzt
Stjórnmálamönnum er oft borin
eigingirni á brýn — að þeir kaupi sig
áfram upp valdastigann: „Persónu-
legur metnaður er eflaust töluverður
þáttur hjá langflestum,” segir
Gunnar,” en það er samt alltaf eitt-
hvað annað sem knýr mann áfram.
Stjórnmálamaður verður að hafa
hugsjónir, sem hann er reiðubúinn að
berjast fyrir,” heldur hann áfram,
„yfirsýn og þrek til að taka
ákvarðanir.”
Hann bendir á, að ýmsar hugsjónir
frá æskuárunum séu orðnar að veru-
leika, svo sem lýðveldisstofnunin og
yfirráð fiskimiðanna umhverfis
landið. En með nýjum tíma skapist
ævinlega ný áhugamál.
... en fyrsta frumvarp-
ið var ekki samþykkt
fyrr en eftir 28 ár
En stjórnmálamaður verður að
brynjast mikilli þolinmæði. „Okkar
stjórnkerfi byggist svo mikið á mála-
miðlun og umræðum, að oft tekur