Dagblaðið - 15.04.1981, Blaðsíða 20

32
DAGBLAÐIÐ. MIÐVIKUDAGUR 15. APRÍL 1981
Menning
Menning
Menning
Menning
D
47 KONUR OG
Listsýning norrænna kvenna að Kjarvalsstöðum
Þá er hún loksins komin til
Kjarvalsstaða, kvennasýningin mikla
sem ferðast hefur um Norðurlönd
undanfarin misseri. Af blaðaum-
sögnum að dæma hafa menn ekki
verið á eitt sáttir um forsendur og til-
gang þessarar sýningar. Ekki þarf
langa göngu um hana til að geta sér
til um ástæður þeirrar miskliöar.
Sýningin hangir nefnilega ekki
saman, hvernig sem á hana er litið.
Af hverju þurftu norrænar konur
endilega að sýna saman? í formála
sýningarskrár er hitt og þetta gefiö i
skyn en fátt fullyrt. Sumum finnst
norræn kvennasýning bara góð hug-
mynd. Aðrir telja að sUk fyrirtæki
efU samstöðu kvenna og geri þeim
kleift að gera opinskáar tilfinningar
sem hingað til hafi verið bældar eða
taldar óæskilegar — væntanlega í
heimi karlmanna.
Leitað með
logandi Ijósi
Ahorfandinn lætur sér detta í hug
að þær tUfmningar varði sérstaka
upplifun kvenna, reynslu þeirra af
barnsburði, barnauppeldi, kynlífi,
svo og sérstakt sjónhorn þeirra í dag-
legu lífi. Af nógu er að taka.
Áhorfandinn leitar þessara for-
boðnu tilfinninga meö logandi ljósi
en rekst (með örfáum undantekning-
um) á verk sem gætu allt að einu
verið eftir karlmenn. Og sá sem þetta
skrifar er ekki einn um þá „glám-
sýni” því sænskir gagnrýnendur taka
i samá streng.
Á sýningin þá að sýna og sanna að
engan greinarmun sé hægt að gera á
Ust karla og kvenna? Að einungis sé
hægt að tala um góða Ust og vonda?
Þetta gefur sænska Ustakonan Lenke
Rothman reyndar í skyn í greinarstúf
sínum sem er eins og svolítið á skjön
við aðra texta í sýningarskránni.
Mismunandi
þróunarstig
Þá hefur a.m.k. öðrum fæti verið
kippt undan fyrirtækinu og við
sitjum einfaldlega uppi með óskipu-
lega norræna myndlistarsýningu. Sú
sýning er svo aUsendis ófullkomin því
á hana vantar náttúrlega karlpening- ^
Pirkkoo Valo — Vinurinn elnl.
Myndlist
AÐALSTEINN
INGÓLFSSON
í
/Á
Klrsti Mulnonen — Tvö málverk.
UST
inn, svo og alla þá sem vinna með
öðrum hætti en á léreft og pappir. Að
þvi ég best veit eru það einmitt konur
í síðamefnda flokknum sem lagt hafa
áherslu á hið „kvenlega sjónarmið”
síðastliðin ár, einkum i Bandarikjun-
um (Judy Chicago, Mary Beth Edel-
son o.fl.) og kunnugt er mér um
nokkrar sUkar á Norðurlöndum.
Ekki er heldur skýrt hvað réð vali
einstakra listakvenna á sýninguna,
nema hvað þær áttu ailar að sýna
„mismunandi þróunarstig og stil-
brigði í myndlist kvenna”. Þessar
forsendur eru svo loðnar að þær eru
nánast meiningarlausar, auk þess sem
þær gcfa til kynna að öll myndlist
kvenna á Norðurlöndum i dag,
þ.á m. nýlist, hafi verið tekin tU at-
hugunar.
Hvernig sem vaUð er grundvaUað
er það skelfíng gloppótt. Þama eru
afbragðsmyndir jafnt sem firna slæm
verk næstum hUð við hlið.
Er konum mismunað
f myndlist?
Var þá þessi kvennasýning dauða-
dæmd frá upphafi? AUs ekki.
Aðstandendur hennar þurftu einfald-
lega að setjast niöur i upphafí og
negla niður markmið hennar.
Fyrir röskum tiu árum hefði
tUtölulega opin kvennasýning af
þessu tagi hugsanlega komið að gagni
með því að hleypa kjarki i ungar
Ustakonur og hvetja þær tU að gerast
virkir þátttakendur í myndlistarlif-
inu. Nú veit ég ekki til þess að konum
sé neins staðar mismunað i myndUst
sökum kynferöis og hér á iandi em
þær í meirihluta i mörgum listsam-
tökum: íslenskri grafík, TextUfélag-
inu, Félagi leirlistarmanna og i
virðingarstöðum i Félagi fslenskra
myndlistarmanna. f dag er hætt við
að ungum Ustakonum þyki svona
sýning bera vott um beyg — hræðslu
við samanburð.
Hið kvenlega
sjónarmið
Allt um það held ég að norræn
kvennasýning hefði getað gegnt
mikilvægu hlutverki ef henni hefði
verið beint í ákveðinn farveg eðavegi,
t.a.m. ef listakonunum hefði verið
gert að fjalla um ýmis þau mál sem
brenna á konum í nútima þjóöfélagi.
Þá hefði a.m.k. verið hægt að ganga
úr skugga um eðU hins „kvenlega
sjónarmiðs” í myndlist. En er öíl
myndlisti 'samt ekki þýðingarmest er
hún losnar úr viðjum kynferðis,
þjóðemis og tíðarandans og tjáir eUíf
og algild sannindi um mannskepnuna
i fortíð, nútfð og framtíð? Afstaða
fólks tU lifs og dauða, sprengjunnar,
sorgarinnar og fleira getur varla
ráðist af kynferði.
En þótt hér hafi margt verið sagt
um vankanta þessarar kvennasýn-
ingar þá er hún fylUlega heimsóknar
virði þar sem á henni eru margir
ágætir listamenn. Þó að varla sé hægt
að nota þjóðernishugtakiö að gagni
hér þá er samt áberandi hve íslensku
listakonurnar mynda sterka heUd, út
frá gæðum eingöngu. Finnsku lista-
konurnar virðast einnig setja markið
hátt, ásamt með þeim norsku, en
Danir og Sviar eru áberandi slakir.
Valgerður Bergsdóttir — Einu sinni I
var, teiknlng, 1979.
rr~
Birgit Stahl-Nyberg — Málverk.
Góð vísa
Sjálfum fannst mér mikið til Kirsti
Muionen og UUu Rantanen frá Finn-
landi, þótt gjörólikar væru þær.
Björg Holene, Kari Rolfsen og Mette
Schau fannst mér bera af norsku
Ustakonunum sem margar hverjar
eru ansi munklegar. Eitthvað virðist
einnig vera að gerast í myndum Tonje
Ström þótt ég átti mig ekki alveg á
áformum hennar. 1 sænsku deUdinni
hafði ég mesta ánægju af fínlegum
súrrealisma Theu Ekström og smá-
gervum’ náttúrustúdium Ingegard
Möller.
í íslensku deUdinni er að vísu ýmis-
legt sem hér hefur verið tU sýnis áður
en góð vísa o.s.frv. Skáldfuglamynd-
ir Valgeröar Bergsdóttur vinna á við
endurfundi, svo og myndir Eddu, en
þær BorghUdur og Bergljót koma
skemmtilega á óvart. BorghUdur
gerir meinfyndnar myndir með kon-
sept-ívafi en Bergljót virðist ætla sér
að komast út fyrir ramma málverks-
ins, færa það út á gólf, út á brúks-
hluti o.fl. Þar sem ég þekki ekki
önnur verk hennar treysti ég mér ekki
til að spá frekar í framlag hennar hér.
Norrænu kvennasýningunni lýkur
svoþann26. aprílnk. .^j.
Tónlaikar SlnMnluhlJómavalUr lalanda I Há-
akólablól 9. apri.
SUórnandl: Póll Pamplchlar Póiaaon.
Einlalkarl: Karal Sneabargar.
Efnlsakrá: Ingvar Udhobn: Graatings from an
old Worid; Thorfojöm Lundqulst: Hðlukon-
sart, Fantasia Pragansa; Jaan Slbelius;
Sinfónia nr. 1 í a-moll opus 39.
Gamalt eðanýttl
Kveðjur úr gömlum heimi, þá
væntanlega tU nýs heims, er titiUinn á
verki Ingvars Lidholms á verki sem
hann samdi eftir pöntun The Clarion
Music Society i tUefni 200 ára af-
mælis Bandaríkjanna árið 1976. Verk
Lidholms reyndist þörf áminning um
hversu afstæð hugtökin gamalt og
nýtt eru. Nú veit ég ekki hvort það
hefur vakað fyrir höfundinum að
sýna fram á hversu hröð öldrun getur
orðið i gamla heiminum þegar
nútímamúsik er annars vegar, en
þannig barst mér verkið alla vega til
Misjafnir tónleikar
eyma. Helst gladdi það eyrað að
heyra Pétur Þorvaldsson leika seUó-
einleiksbútinn einstaklega ljúflega.
Hljómsveitin spilaði annars þetta
heldur gamaidags nútimastykki
ágætiega.
Hugþekkur leikur
Fantasía Pragense reyndist nútima-
verk af allt öðrum toga spunnið þó
að Uka sé pöntunarverk. Þar reyndist
hver tónn, hver hending þaulhugs-
aður hluti fagurrar heUdarmyndar.
Einleikshlutverkiö sprettur eðlUega
upp úr hljómsveitarþættinum.
Þannig stóð öðlingurinn Sneeberger
miklu fremur eins og konsertmeistari
fyrir framan hljómsveitina en emhver
djöflatrillufiðlari sem hefur hana
fyrir undirieikara. Um sniUi hans
efast enginn sem heyrði hann leika i
Háskólabíói. í höndum Sneebergers,
Páls Pampichler og hljómsveitar-
innar var Fantasia Pragense eitt hug-
þekkasta nútimaverk sem ég hef lengi
heyrt.
Tónlist
( ■
EYJÓLFUR MELSTED 1
Barátta Ijóss
og skugga
Að síðustu þrumaði hljómsveitin
fyrstu sinfóniu Sibeliusar yfir áheyr-
endum. Margt lék hún laglega og
ekki vantaði kraftinn. En þó urðu
ýmsir hnökrar til þess að spiUa fyrir
þvi aö flutningurinn teldist fylUlega
góður. Flauturnar voru til dæmis
ekki samstiga óbóunum nokkur
augnabUk i öðrum kaflanum og
málmblásarar voru langt því frá nógu
samtaka, sérstaklega í öðrum og
þriðja kafla, og svo klúðruðu streng-
irnir pikkinu í lokin. En margt var
Uka vel gert — klarinetturnar í upp-
hafinu — viða gerðu hornin vel og í
heildina tekið voru strengirnir góðir.
Þannig: Tónleikar þessir voru mis-
góðir en þó held ég að björtu hUð-
arnar hafí borið af skuggahliöunum.
-EM.