Dagblaðið - 06.08.1981, Blaðsíða 12

12
DAGBLAÐIÐ. FIMMTUDAGUR 6. ÁGÚST 1981.
Framkvœmdastjófi: Svoinn R. EyjóHsson. Ritstjórí: Jónas Krístjánsson.
Aflstoflamtstjórí: Houkur Helgason. Fróttastjóri: ómar Valdimarsson.
Skrífstofustjórí ritstjómar Jóhannes ReykdaL
íþróttir: HaBur Simonarson. Menning: Aflalstainn Ingólfsson. Aflstoflarfréttastjórí: Jónas Haraldsson.
Handrit: Ásgrimur Pálsson. Hönnun: Hilmar Karisson. %
Blaflamenn: Anna Bjamason, Atli Rúnar Halldórsson, Atli Steinarsson, Ásgoir Tómasson, Bragi Sig-
urðsson, Dóra Stefánsdóttir, Elín Albertsdóttir, Gunnlaugur Æ Jónsson, inga Hukf Hákonardóttir,
Kristján Már Unnarsson, Stgurflur Sverrísson.
Ljósmyndin Bjamloifur Bjamleifsson, Einar Ólason, Ragnar Th. Sigurðsson, Sk.urflur Porrí Sigurðsson
og Svoinn Þormóösson.
Skrífstofustjórí: Ólafur Eyjólfsson. Gjaldkerí: Þráinn Þorie'rfsson. Auglýsingastjórí: Már E.M. HaB-
dórsson. Dreifingarstjóri: Valgerflur H. Svoinsdóttir.
Ritstjóm: Síflumúla 12. Afgreiflsla, áskriftadeild, auglýsingar og skrifstofur Þverholti 11.
AAaisimi blaflsins er 27022 (10 Hnuri.
Setning og umbrot Dagbiaflið hf., Siflumúla 12.
Mynda- og plötugerfl: Hilmir hf., Stðumúla 12. Prentun: Árvakur hf., Skeifunni 10.
Askriftarverfl á mánufll kr. 80,00. Verfl ílausasfllu kr. BfiO.
Luxemborgarar sjái um sig
Hið bjartsýna ráðgjafarfyrirtæki,
Aviation Consulting, segir, að Flugleið-
ir verði að fá sér breiðþotu í Norður-
Atlantshafsflugið næsta vor. Þær eru
miklu neyzlugrennri en núverandi þotur
Flugleiða og fást sérlega ódýrt.
Hins vegar getur hvert barn séð, að meira þarf til að
gera Flugleiðir samkeppnishæfar í þessu flugi. Nú taka
þær á sig 20% krók norður til íslands og eyða þar að
auki hinu sífellt dýrara bensíni í aukaflugtak í Kefla-
vík.
Þar á ofan þurfa Flugleiðir að keppa við flugfélög á
borð við Laker, sem nota miklu einfaldara og ódýrara
kerfi markaðs og bókana. Og Laker, sem skilar hagn-
aði, mun áfram stjórna verðinu á Norður-Atlantshafi.
Hið bjartsýna Aviation Consulting segir, að bráðum
komi betri tíð með hærri fargjöldum á þessari leið.
Þetta er mjög orðum aukið. Fargjöldin kunna að
hækka lítillega, en ekki meira en Laker þarf á að
halda.
Verðfrelsið á Norður-Atlantshafi verður ekki aftur
tekið. Meira að segja er verið að breiða það út um
heiminn. Til dæmis hafa Laker og öflug brezk flugfar-
þegasamtök gert harða hríð að svikum Efnahags-
bandalagsins við Rómarsamninginn.
Það er óðs manns æði að ímynda sér, að steindauð
einokunarstofnun eins og IATA geti hindrað verðstríð
í alþjóðlegu flugi og að vel rekin flugfélög eins og
Laker muni ekki áfram geta,boðið lág fargjöld án tap-
rekstrar.
Til viðbótar við óhagstæða bensínnotkun og sam-
keppni við betur skipulögð flugfélög hafa Flugleiðir
óhagræði af því, að önnur endastöðin er uppi i sveit.
Frá Luxemborg er ekki eins auðvelt að komast til
annarra staða og frá London.
íslenzk stjórnvöld, sem illu heilli neyddu og styrktu
Flugleiðir til að halda áfram Luxemborgarflugi, hafa
sett tvö skilyrði fyrir nýjum 2,3 milljón króna styrki til
Flugleiða. Þau eru millilending hér og sami styrkur frá
Luxemborg.
Nú hafa stjórnvöld Luxemborgar neitað frekari
styrkjum, en bjóða fyrirgreiðslur, sem meta má til
0,7—1,5 milljón króna eftir reikningsaðferðum. Það er
þriðjungur eða helmingur þess, sem nauðsynlegt var
talið.
Hvorki íslandi né Flugleiðum ber skylda til að sjá
um flugsamgöngur Luxemborgar eftir verðfrelsið á
Norður-Atlantshafi. Okkur skipta mestu máli daglegar
samgöngur við Kaupmannahöfn og tíðar samgöngur
við London.
Til viðbótar þurfum við svo daglegar samgöngur til
New York, bæði vetur og sumar. En við megum ekki
rugla þeirri þörf saman við Luxemborgarflugið. Það
síðara er allt annar handleggur, innanríkismál Luxem-
borgar.
Ef íslenzka ríkisstjórnin hefur 2,3 milljónir aflögu á
ári, er miklu nær að nota þær til að greiða niður flug-
farseðla til New York á þeim árstímum, þegar ætla
mætti, að umferð yrði ella of lítil fyrir daglegt flug.
íslenzka ríkisstjórnin á að tryggja samgöngur
íslands og ríkisstjórn Luxemborgar samgöngur Lux-
emborgar. Sameiginlega eiga þær ekki að reyna að
keppa við Laker á lengri leið, meira bensíni og verri
flugrekstri.
Luxemborgarævintýrið verður ekki rekið áfram
nema í beinu flugi, án króksins hingað, með bensín-
sparnaði og bættum rekstri. Og fráleitt er að nota
íslenzkt fé til að greiða niður farseðla óviðkomandi
manna milli Luxemborgar og New York.
Væri ekki ástæða
tiI að kíkja betur
á „ vídeóið ”?
Á Islandi eru nú reknar margar
sjónvarpsstöðvar. Hæst ber Ríkisút-
varpið sjónvarp (RUV) sem telja
verður Islenskt sjónvarp þótt hlutfall
erlends efnis sé allt of hátt. Aðrar
sjónvarpsstöðvar hérlendis eru hin
margumtöluðu videó- eða kapalkerfi
þar sem eitt myndsegulband þjónar
fjölda manns i gegnum kapal. Hæpið
er að telja slíkar stöðvar islenskar þar
sem ekkert af þvi sem þar er sýnt er af
innlendum toga og enginn skýringar-
texti fylgir. Hér er um að ræða
nokkurs konar nýtt Keflavíkursjón-
varp.
Það er þetta ástand sem ég vil gera
að umræðuefni hér.
Kapalstöflvarnar
Hvað einkennir þessar stöðvar og
hvers vegna hafa þær sprottið upp
eins og gorkúlur á haug?
„Blokkarvídeóið” tilheyrir svo-
kölluðu home video kerfi og er alls
ekki ætlað til útsendinga eins og hér
tíðkast. Myndgæði eru töluvert
minni en hjá raunverulegum sjón-
varpsstöðvum. Myndsnældurnar
(kassetturnar) eru með 1/2 tommu
bandi sem stenst engan veginn
samanburð við myndböndin sem
RUV notar.
Eins og fyrr segir eru engir skýr-
ingartextar með erlenda efninu (trú-
lega 100% á ensku) sem sýnt er. Það
hlýtur að skerða möguleika margra
til að skilja efnið og ekki trúi ég þvi
að RUV kæmist upp með slíka út-
sendingu. Gjald fyrir blokkarvídeó er
þó svipað — og jafnvel hærra en
afnotagjald af litasjónvarpi.
Sýningartími einkastöðvanna,
nema þegar lokun RUV stendur, er
vægast sagt óheppilegur fyrir vinn-
andi fólk. Yfirleitt er sýnt eftir að
RUV hefur hætt slnum sendingum,
þ.e. seint á kvöldin.
Efnisval er mjög einhæft, aðaliega
afþreyingarkvikmyndir og tilbúið
barnaefni. Þættir fyrir gamalt fólk,
sem þjónustuleysi Sjónvarpsins er oft
taliö bitna illa á, fyrirfmnst ekki.
Ef dæma má af listum yfir fáan-
legar myndsnældur er um að ræða
hasar-, hryllings-, stórslysa- og klám-
myndir. Einstaka myndir hef ég séð á
þessum listum sem telja má þokka-
legar.
Af þessari samantekt má sjá að hér
eru á ferðinni þriðja flokks sjónvarps-
stöðvar, sem kosta neytendur álíka
mikið og áskrift að fyrsta flokks
stöð.
Illa fengifl
sýningarefni
Útvegun sýningarefnisins i kapal-
kerfin er sérlega skrautlegur kapituli.
Myndsnældurnar eru leigðar, ýmist
hjá sérstökum vídeóleigum eða frá
aðilum sem reka kerfið gegn fastri
greiðslu.
En ekki er allt efnið vel fengið eins
og eftirfarandi upptalning sýnir.
Um er að ræða:
— Leigu á myndum sem ekki má
nota til leigu. Þær eru seldar til
einkanota elngöngu og upphafleg
greiðsla til framleiðenda miðuð við
það.
— Leigu á myndum sem eru
ætlaðar til leigu án þess að tilskilin
leyfi séu fengin.
— Leigu til kapalstöðva á mynd-
um sem seldar eru með skilyrðum
sem banna fjöldasýningu.
—'Leigu á ólöglegum eftirtökum
sem eru gerðar eftir öðrum mynd-
snældum — með tilheyrandi gæöa-
tapi. Slíkar eftirtökur eru síðan
leigöar út sem fullgóð vara.
— Sýningar á myndum sem teknar
eru upp af útsendingum sjónvarps-
stöðva erlendis. Slíkt efni er fengið
með því að brjóta lög um höfunda-
rétt.
Það er ástæða til að ætla að yfir-
gnæfandi meirihluti þess efnis sem
sýnt er í þessum kerfum sé ólöglegt á
einn eða annan hátt.
Ásókn í afþreyingar-
efni
Ástæðurnar fyrir ásókninni i
„vídeóið” eru margvislegar. Þar
kemur til tfska, forvitni, þrýstingur
frá börnum og óánægja með íslenska
sjónvarpið.
RUV er ætlað að þjóna breiðum
hóp á einni rás með takmörkuðum
sýningartíma. Stór hluti þjóðarinhar
virðist hæstánægður með frammi-
stöðu sjónvarpsins og fimmtudags-
og sumarlokun mælist vel fyrir. En
aðrir vilja meira og þá fyrst og
fremst léttmeti til afþreyingar. Og
þar kpma myndsegulböndin til skjal-
anna. En sú þróun sem orðið hefur er
komin út i hreinar öfgar þegar fjöldi
manna gerir sér þjófnað og lögbrot
að tekjulind. Hér er auðvitað ekki átt
við þá sem eiga sín myndsegulbönd
og afla sér efnis á löglegan hátt — og
vel að merkja — hefja ekki útsend-
ingar á efni til annarra.
Hvafl er til ráða?
Augljóst er að það þarf að koma á
lögum sem skilgreina hið nýja
ástand. Hér vantar eftirlit með einka-
stöðvum, gera verður kröfur um
gæði, stöðva stuldinn á kvikmyndum
og sýningar á ólöglegu efni. Þetta
þýðir að lög um einkarétt Ríkisút-
varpsins þarfnast endurskoðunar.
Ríkisútvarpið sjónvarp verður að
r

FLUGLEIÐIR:
Hvort er bjart yfir
„Betlihem”?
í kjallaragrein, sem birtist i Dag-
blaðinu 27. júlí sl. undir fyrirsögn-
inni „Á öruggri Ieið upp úr öldudaln-
um”, er einn starfsmanna Flugleiða
hf. látinn gera tilraun til þess að
hnekkja þeim óhagganlegu stað-
reyndum sem færðar voru fram af
undirrituðum fyrir nauðsyn á að-
skilnaði Atlanlshafsflugsins fró
öðrnm rekstri Flugleiða hf.
Þessi núverandi starfsmaður,
Sveinn Sæmundsson, sem greinina
reit, forðaðist þó sem mest hann
mátti að fjalla um staðreyndir sem
ekki verður fram hjá gengið þegar
rætt er um tildrög þess sjúkdóms sem
nú hrjáir samsteypumistökin Flug-
leiðir hf.
Starfsfólk Fiugleiða á t.d. engan
þátt í þeirri uppdráttarsýki, sem
félagið er undirlagt af, þótt Sveinn
Sæmundsson núverandi starfsmaður
og forsvarsmenn félagsins hafi hvað
eftir annað reynt að draga það inn i
þá ömurlegu mynd. Skaðvaldurinn er
stjórn félagsins og forstjóri þess, eins
og undirritaöur hefur margsinnis
bent á.
óhagganlegar
staðreyndir
Grein Sveins Sæmundssonar, nú-
verandi starfsmanns Flugleiða, ,,Á
öruggri leið upp úr öldudalnum”
hefði átt mun meiri rétt til að hafa
yfirskriftina„Á hraöri leið niður i Al-
mannagjá” því svo hratt stefnir
félagið 1 almenningsforsjá , að það er
aðeins timaspursmál hvenær ríkis-
valdið tekur við öllum skuldbinding-
um fyrirtækisins og þar með rekstrin-
um sjálfum, ef það þykir þá henta að
íslendingar sjái sjálfir um samgöngur
i lofti landa 1 milli.
Þetta er nú fyrsta staðreynd málsins.
Það má enda velta því fyrir sér hvort
þetta sé svo mjög fjarstæðukennt
þegar iitið er til þess að Flugleiðir
hafa nú þegar fært viðsklpta-
„spekúlasjónir” sfnar i átt til SAS-
samsteypunnar. Tvö atriði benda
greinilega í þá átt. Samingar um
viöhald á DC-8 þotu Flugleiða hjá
viöhaldsdeild SAS i Stokkhóimi um
næstu mánaðamót.
Ennfremur leiga á DC-8 flugvél frá
SAS tii þess að annast áætiunar-
ferðir yfir Atlantshafið yfir sumar-
mánuðina. — Að iokum, viðræður
við SAS um hugsanlega leigu á einni
til tveimur B-747 breiðþotum til
endurleigu í pílagrimaflug í haust,
auðvitað án islenzkra áhafna, ef af
verður.
Svo náin samvinna hefur ekki verið
milli Isiendinga og SAS-manna um
langt árabil. Þetta segir sina sögu, og
geta þeir. sem fylgzt hafa með flug-
málum hér auöveidlega séð fyrir
hvaðivændumer.
Fleiri eru hinar óhagganlegu stað-
reyndir sem núverandi starfsmaður
Flugleiða, Sveinn Sæmundsson, lét
hjá lfða að minnast á i grein sinni.
Hann forðaðist t.d. að minnast á
þau ummæli eins ráðherra okkar um
Flugleiðir hf. í fjölmiðlum hinn 21.
október 1980. „í raun og veru er
vandi N-Atlantshafsflugsins smá-
munir einir borið saman við vanda-
mál félagsins I heild, og sá vandi
stendur óbreyttur, þótt N-Atlants-
hafsfiugið verði lagt niður”.
Það má og halda fram þeirri stað-
reynd, sem fram hefur komið hjá
mörgum sem giöggt mega þekkja, að
Flugleiðlr væru þegar gjaldþrota. ef
Amerikuflugslns nyti ekld við þessa
sumarmánuðl, þótt annað sé látið i
veðri vaka.
Samskipti og álit
Það verður heldur ekki gengið
fram hjá þeirri gagnrýni og tor-
tryggni sem Flugleiðir hafa orðið
fyrir. Ekki sizt hefur þetta komið
fram í Luxemborg.
Viðskiptin og hin nánu samskipti
Flugleiða við Seaboard & Western
vegna viðgerða og viöhalds á DC-8
hafa ávallt verið þyrnir i augum
Luxemborgarmanna. Einnig kaup
Flugleiða á DC-10 vélinni af Sea-
board. I báðum tilfeilum áttu
Lúxemborgarmenn talsvert undir
þar sem Cargoiux var með viðhalds-
þjónustu aimennt. Þeir höfðu sjálfir