Árbók Landsbókasafns Íslands - 01.01.1957, Page 142

142
PETER IIALLBERG
En annars er auðséð, að Minnisbók h er í heild sinni — að fyrstu blaðsíðunum
undanteknum — nokkru seinni en a. 011 drög að blaða- eða tímaritagreinum í a eiga
við greinar, sem birtust árið 1942. Að vísu er einnig í fyrra hluta b efni úr tveimur
greinum frá því ári: undir fyrirsögninni „Skriftamálaræða fyrir Listaþíngið“ er upp-
kast (41—48) að erindinu Höfundurinn og verk hans, sem var fyrst flutt í íslenzka
útvarpinu 22. nóvember 1942 og birtist í Vettvangi dagsins sama ár; á bls. 59 eru
setningar úr greininni Bókin um veginn, sem var fyrst prentuð í Tímariti Máls og menn-
ingar, 3. hefti 1942, og síðan í Sjálfsögðum hlutum 1946. En annars eru slík drög að
greinum í b ekki eldri en frá 1943. Á bls. 86—88, 90—91 og 98—109 eru ýmsar athuga-
semdir um landbúnaðarmál, og eiga þær allar við greinina Gegn óvinum landbúnaðar-
ins. Hún birtist í Sjálfsögðum hlutum og er þar dagsett „Apríl 1943“; um þær mundir
var höfundurinn byrjaður að vélrita uppkastið að Klukkunni. Bls. 110 og meirihlutinn
af bls. 124—39 fjalla um efni í ritgerðina Minnisgreinar um fornsögur, en hún var fyrst
prenluð í Tímariti Máls og menningar, 1. hefti 1945, og síðarmeir í Sjálfsögðum hlut-
um. Það má geta þess, að bls. 124—39 eru skrifaðar með grænu bleki, eins og Minnis-
bók c og fyrsta uppkastið (A)gS Mani.
Minnisbók b ber skýran vitnisburð um seinna stig í þróun sögunnar en a. Það er
svipað samband milli b og Klukkunnar B annarsvegar og milli a og Klukkunnar A
hinsvegar. Minnisbók b fjallar um ýmis atriði, sem vantar í fyrsta uppkastinu (A), en
sem eru hinsvegar komin inn í næsta handrit (B). Svo er t. d. um ,,Brimarhólmsfara“
þann, sem Jón Hreggviðsson hitti í Svartholinu að Bessastöðum, og sem hafði selt
,,tvö börn sín, sjö ára strák og Ijóshærða telpu fimm ára“ (20) fyrir hollenzka gull-
peninga; utn blinda manninn, sem „liélt í höndina á bláeygðum únglíngsdreing“ (28),
og móðir Jóns hitti með flökkurum á leið sinni til Skálholts; um viðureign Jóns og
tröllskessunnar á flótta hans norður yfir Island (32—34); um samtal kokka í danska
leiguhernum um „virkið Kremónu á Lángbarðalandi“, stríð í Karpatafjöllum o. s. frv.
(50—52).
Á einum stað í Minnisbók b er þessi athugasemd: „Kjarni næstu bókar: A.M. ,selur‘
Snæfríði íslandssól í annað sinn, — að þessu sinni vegna réttlætisins: Berst gegn lög-
manni föður hennar, sem er ránglátur dómari, vilhallur Dönum og krúnunni, fjand-
maður alþýðunnar.“ (71) Aðalefni miðbindisins hefur þá verið skáldinu ljóst a. m. k.
um það leyti, er hann var að ganga frá Klukkunni B.
Hér má geta þess, að meðal handritanna að Islandsklukkunni er einnig „Synopsis
sögu Jóns Hreggviðssonar eftir heimildum“, 10 ótölusettar blaðsíður, skrifaðar með
dökkbláu bleki á lausum blöðum. Ennfremur er þar vélritað „Extrakt úr Alþingisbók-
inni 1684. Num 29 Um morð Jóns Hreggviðssonar“, 3 blaðsíður. Halldór hefur einnig
haft próförk af greininni Óbótamál Jóns Hreggviðssonar á Rein eftir Jóhann Gunnar
Ólafsson; sú grein birtist í tímaritinu Helgafell, júlí—ágúst 1943. Undirstrikanir í próf-
örkinni sýna, að skáldið hefur haft hana handbæra, meðan hann var að semja seinni
bindin af skáldsögu sinni; suniar þeirra eiga við atriði í Mani, en aðrar við atburði í