Árbók Landsbókasafns Íslands - 01.01.1965, Blaðsíða 12

12
LANDSBÓKASAFNIÐ 1964
og skýringar sögu vorrar og vorrar dönsku lungu, að vér ættum einnig að gera það,
sem oss er unnt, til fræðslu núlifandi og óborinna kynslóða á Islandi.411
A þessu ári eru liðin sexlíu ár frá því, er Hannes Hafstein ráð-
Husnæðisþattur 1 1
herra bar á alþingi fram frumvarp til laga um stofnun byggingar-
sjóðs og bygging opinberra bygginga. En 6. grein frumvarpsins heimilaði stjórninni
að byggja bókasafnsbyggingu úr steini fyrir 160 þúsund krónur, svo stóra, að nægði
Landsbókasafni og Landsskjalasafni í 50—60 ár, en hýsti jafnframt hin önnur söfn
landsins, meðan húsrúm leyfði.
Frumvarp þetta er fyrir margra lduta sakir merkilegt. Það sýnir, að Hannes Hafstein
og alþingi töldu byggingu slíks húss meðal brýnustu nauðsynja og reistu ]iað af þeim
stórhug, sem raun ber vitni.
En fyrst aldamótakynslóðin taldi sér í fátækt sinni fært að byggja slíkt hús sem
Safnahúsið, hve miklu fremur ættum vér, sem nú erum uppi, ekki að geta leyst þann
vanda, er nú steðjar að fyrrnefndum stofnunum, ef vér einungis snúum oss markvisst
að lausn hans. Einn mesti vandinn er, sem kunnugt er, þrengsli ]íau, er söfnin búa við,
og verður hér einkum rætt um ástand Landsbókasafns í því efni.
Vér skulum fyrst til fróðleiks rifja upp eftirfarandi ummæli Jóns Jakobssonar lands-
bókavarðar í minnirigarriti hans um aldarsögu safnsins f 1818—1918), en þar greinir
hann frá efni bréfs, er liann sendi stjórnarráðinu 30. okt. 1916. Jón segir svo m. a.:
„Loks var þess getið í erindinu, að herbergi það, sem safnið hefði á leigu í húsi bæjar-
fógeta Jóns Magnússonar, væri nú fullt orðið af bókum og ekki sjáanlegt, hvar komið
yrði fyrir ritauka safnsins framvegis, ef Náttúrugripasafnið og Þjóðminjasafnið —
annaðhvort eða bæði — yrðu ekki bráðlega látin hverfa úr bókhlöðunni.“
Þegar vér minnumst þess, að Þjóðminjasafnið var ekki flutt úr Safnahúsinu fyrr en
í árslok 1950 og Náttúrugripasafnið þraukaði þar til liaustsins 1960, er sízt að undra,
þótt eftirmenn Jóns Jakol)ssonar hafi allir sem einn kvartað sáran undan þrengslunum
og hvatt til róttækra aðgerða. Guðmundur Finnbogason hreyfði því þegar í Morgun-
blaðinu 27. júlí 1941, að reisa þyríti nýtt hús yfir Landsbókasafn og Þjóðskjalasafn.
og lagði til, að það yrði gert á háskólalóðinni, því að í rauninni væri fjarstæða að
hafa tvö vísindaleg bókasöfn í Reykjavík. Háskólinn hefði með því móti fyrir sig þær
hækur, er hann þyrfti jafnan að hafa tiltækar, en ætti jafnframt beinan aðgang að
hinu, sem til viðbótar þyrfti hvert sinn. Þess yrði og betur gætt, að ekki yrðu keypl
tvö eintök af neinu verki, nema brýna nauðsyn bæri til.
Þessi hugmynd var vakin að nýju í tillögu þeirri til þingsályktunar um sameining
Landsbókasafns og Háskólabókasafns, er samþykkt var á alþingi vorið 1957 og birl
var í árbók safnsins 1955—56 ásamt greinargerð bókasafnsnefndar. Formaður henn-
ar var Þorkell Jóhannesson, en hann hafði í Ritaukaskrá 1943 kveðið mjög fast að
orði um húsnæðisvandræðin.
Óþarft er að rifja hér upp hugleiðingar og tillögur Finns Sigmundssonar um þessi
1 Sbr. Landsbókasafn íslands, Minningarrit 1818—1918, 103. bls.