Árbók Landsbókasafns Íslands - 01.01.1965, Page 104

G R í M U R M. H E L G A S O N :
KVÆÐASKRÁLANDSBÓKASAFNS
Fyrir nokkrum árum var hafizt handa um skráningu kvæða í handritum Landsbóka-
safns. Skal hér gerð nokkur grein fyrir skráningunni og skránni sjálfri.
Skráin hefir venjulega gengið undir heitinu kvæðaskrá, en hún tekur til alls kyns
kveðskapar, svo sem lausavísna, rímna, sálma og kvæða, veraldlegra og andlegra.
Hafa handritin að jafnaði verið valin til skráningar eftir aldri, eftir því sem unnt liefir
verið, og byrjað á hinum elztu.
Skráin er spjaldskrá, og er spjöldum raðað í stafrófsröð eftir upphöfum kvæða.
I hinum prentuðu handritaskrám safnsins er oft greint frá heitum helztu kvæða og
nöfnum helztu höfunda, en upphafsvísuorða er yfirleitt ekki getið. Efnisskrár, sem
sumum handritum fylgja, hafa vitaskuld komið að miklu gagni, en þær eru of fáar.
Hefir því oft reynzt ærið tafsamt að finna eitthvert ákveðið kvæði í öllum þeim hand-
ritum, sem það í raun og veru er í.
Á hverjum seðli skrárinnar er númer þess handrits, sem um er fjallað hverju sinni.
svo og hlaða- eða blaðsíðutal það, sem kvæðið nær yfir.
Að jafnaði eru tvö fyrstu vísuorð fyrsta erindis skráð á seðilinn. En ef um er að
ræða lausavísur, sem ortar eru undir rímnabragarháttum, eru þær teknar upp í heilu
lsgi. Verður með þeim hætti auðvelt að gera sérstaka lausavísnaskrá eftir kvæða-
skránni síðar meir. Ef um viðlagskvæði er að ræða, er raðað eftir upphafsvísuorðum
kvæðisins sjálfs, en ekki viðlagsins.
Þá er getið erindafjölda og vísuorðatölu hvers erindis. Því næst kemur fyrirsögn, ef
hennar getur í handriti, og síðan eflirsögn, ef skrifarar.eða höfundar hafa ritað eitt-
hvað við lok kvæða.
Þá er röðin komin að viðlaginu, ef um viðlagskvæði er fjallað. Er viðlagið skráð
óstytt. Er þá gert ráð fyrir, að síðar verði unnt að koma upp sérstakri viðlagaskrá.
Stundum er lagboða getið í handritum, og eru þeir teknir með á seðla þessarar
skrár. Einnig er frá því greint, ef nólur eru í handritunum.
Þá er að segja frá höfundum. Skráð eru nöfn þeirra, ef um er getið í handritum, en
það er ekki nándar nærri alltaf. Eru þeir seðlar teknir í tvíriti. Er því einnig til sérstök
höfundaskrá. Ef eingöngu er um að ræða upphafsstafi í nafni höfundar og titli, ef hann
er einhver, er stundum fyllt í eiðurnar innan sviga. Fyrir kemur, að nöfn höfunda eru
rituð með yngri hendi en annars er á handritunum. Er þess ætið getið.
Ef upphaf kvæðis vantar og kvæðið þekkist ekki, eru tvö fyrstu vísuorð síðasta
erindis skráð á seðilinn. Er þeim seðlum raðað sérstaklega. Ef kvæði er kunnugt, en
vantar upphaf í handriti því, sem um ræðir, er upphaf þess skráð innan hornklofa.
Þetta er hið helzta, sem sagt verður um kvæðaskrána að svo komnu máli.