Frjáls verslun - 01.05.1939, Blaðsíða 9

verið veitt frá Clearing-löndum, aðallega Þýzka-
landi, fyrir þær vörur, sem hægt var að kaupa
þaðan, alveg án tillits til þess hve mikið dýrari
þær voru. En verðlag á ýmsum stærri vöruteg-
undum, svo sem miðstöðvartækjum og radiator-
um, hefir þannig orðið 25%—35% hærra en í
frjálsum innkaupum. Hefir gjaldeyrisnefnd lát-
ið umkvartanir innflytjenda hér um þetta eins
og vind um eyru þjóta, þangað til nú í ársbyrj-
un, eins og síðar mun skýrt frá, þó að vitanlegt
sé, að aðrir innflytjendur, og þá sérstaklega
kaupfélög innan S. í. S. hafi fengið að gera inn-
kaup sín á annan og hagfelldari hátt. —
Oftast nær hefir orðið óhæfilega langur drátt-
ur á úthlutun leyfa. — Afgreiðslutími á flestu
byggingarefni er það langur, að innflytjendur
verða að gera innkaup sín áður en þeir vita
nokkuð um leyfin. Fyrir árið 1939 hefir verið
ákveðin sú tilhögun fyrir Reykjavík, að skipta
árinu í tvö sex mánaða úthlutunartímabil. Leyfi
þau, sem úthlutað var fyrir fyrri hluta ársins
eru dagsett 24. marz, það er þegar úthlutunar-
tímabilið er nálega hálfnað. Höfðu byggingar-
efnaverzlanir orðið að gera ýmsar pantanir fyr-
ir áramót, sérstaklega á hitunartækjum, svo að
hægt væri að hita upp þau hús, sem í smíðum
voru í vetur, og vinna að múrsléttun innanhúss,
og síðan málningu. Var þá ekki um annað að
gera en að panta þessar vörur frá Þýzkalandi,
því að engin svör fengust frá nefndinni um það,
hvort nokkuð yrði veitt annars staðar frá. —
Fengust svo bráðabirgða-innflutningsleyfi fyrir
þeim þegar þær komu. En þegar hin reglulegu
leyfi voru gefin út 24. marz, kom það í ljós, að
í þetta sinn var helmingur leyfanna frá Belgíu.
Þá var farið að hita upp 15—20 hús með þýzk-
um tækjum, sem flutt höfðu verið inn á bráða-
birgðaleyfi, og sem voru um 25—33% dýrari.
Á þessu ári er ráðgert að skera niður inn-
flutning á byggingarefni til Reykjavíkur ennþá
frekar en áður. Þegar þetta er skrifað er ástand-
ið þannig hér, að leyfi þau, sem veitt hafa verið
fyrir fyrri hluta ársins, hafa nokkurnveginn
nægt til að fullgera þau hús, sem hafa verið í
smíðum í vetur, og verður lokið í vor. — Hefir
nokkur afgangur orðið af sumum vörutegund-
um, en aðrar ekki hrokkið til. — Að tilhlutun
iðnaðarmanna hefir farið fram skýrslusöfnun,
og er nú vitað um að minnsta kosti 60 hús, sem
ráðgert er að byggja hér í sumar, en ekki kom-
ast af stað fyrr en þá síðari hluta ársins, ef
engin bót verður ráðin á þessu ástandi.
Sem dæmi um upphæð þá, sem úthlutað er
byg'gingarefnaverzlunum hér fyrri hluta árs,
miðað við 1933, skal eg nefna:
FRJÁLS VERZLUN
Þakjárn ........ ca. 13,5% (= 27% allt árið)
Sement ........... — 14 % (=28% allt árið)
Timbur ........... — 18 % (= 36% allt árið)
Miðst.tæki ....... — 10 % (= 20% allt árið)
Auk þess mun vera ætluð sérstök upphæð til
verkamannabústaða, sem í ráði ef að byggja.
Er þetta miðað við krónutölu (fyrir gengisfall-
ið), en verðlag er hærra nú en 1935, og verður
því hlutfallstalan mun lægri að því er magnið
snertir. — Um innflutningsmagn til innflytj-
enda annars staðar á landinu er erfitt að fá
glöggar upplýsingar. Þó má geta þess, að Björn
Ólafsson, sem á sæti í gjaldeyrisnefnd, skýrði
svo frá á síðasta verzlunarþingi, að árið 1936
hefði S.Í.S. talið sanngjarnt, að það fengi
13l/2% af heildarinnflutningi byggingarefna, en
fái á þessu ári 28% af ráðgerðum innflutningi.
Þar við bætist svo sérstakt leyfi til Nýbýlasjóðs,
300 þús. krónur, sem af kunnugum er talið ná-
lega allt ganga til S.Í.S., og verður þá hluti þess
allt að 33% af heildarinnflutningnum.
Samkvæmt niðurstöðutölum og flokkun gjald-
eyrisnefndar hefir innfl. byggingarefna verið
eins og hér greinir:
1933: .......... Kr. 6.733.000
1935 .......... Kr. 6.183.000
1936 .......... Kr. 5.771.000
1937: .......... Kr. 7.412.000
1938: .......... Kr. 6.955.000
en þetta ár á að sögn að skera hann niður í 5
millj. krónur. Væri nú ekki hollt fyrir gjald-
eyrisnefnd að bera þessar tölur saman við hlut-
fallstölur innflytjenda í Reykjavík. Og þeir
Reykvíkingar að minnsta kosti, sem sæti eiga
í nefndinni, mættu spyrja sjálfa sig að því,
hvort þeir geti kinnroðalaust beitt völdum sín-
um eða látið hafa sig til þess að svifta atvinnu
um aðalbyggingartímann bæjarbúa sem hafa
þúsundir manna á framfæri sínu, og vita jafn-
framt um það, að nú sigla víða að öðrum höfn-
um landsins knerrir hlaðnir förmum af bygg-
ingarefni. Því að sú ástæða, sem meirihluti
gjaldeyrisnefndar alltaf ber fram, að ekki sé
hægt að veita meiri innflutning hingað vegna
gjaldeyriserfiðleika, verður ekki tekin gild með-
an úthlutun er framkvæmd eins og nú á sér
stað. —
Eg hefi ekki getað komizt að því, að neinum
ákveðnum reglum sé fylgt í úthlutun leyfa fyrir
byggingarefni. — Höfðatölureglan virðist ekki
gilda, heldur ekki kvótaregla, nema þá í skipt-
ingu innbyrðis milli verzlana á sama stað, og að
því er snertir Reykjavík, er það allra fjarst
Framhald á bls. 27.
9