Frjáls verslun - 01.05.1939, Blaðsíða 17

GUTTORMUR ERLENDSSON cand. jur.
Eignarréftur að erlendum gjald-
eyri og heimildir um hann
1.1 eftirfarandi grein skulu tvö atriöi gjald-
eyrislaganna athuguð:
1. Mega einstaklingar yfirleitt eiga nokk-
urn erlendan gjaldeyri, og þá hvaða?
2. Hvaða heimildir hafa þeir um þann er-
lenda gjaldeyri, sem þeir kunna að mega
halda í eigu sinni?
Þessum tveim atriðum verður að halda vel
aðgreindum, þótt þau að vissu leyti haldist í
hendur. Öllum eignarrétti fylgja ákveðnar
heimildir. Þessum heimildum getur löggjafinn
fækkað eða takmarkað þær eftir vild. Þótt
svo sé gert, má ekki af því álykta, að mönnum
sé meinað að eiga eignina. Þeir eru aðeins ekki
eins frjálsir með hana og áður, ef svo má að
orði kveða. Þótt t. d. Landsbanka íslands og
tJtvegsbanka fslands h.f. sé veittur einkaréttur
til að verzla með erlendan gjaldeyri, þá leiðir
ekki af því, að öllum öðrum sé bannað að eiga
erlendan gjaldeyri. Af því leiðir einungis, að
þeir, sem eiga erlendan gjaldeyri, megi ekki
verzla með hann. Heimildir þeirra um eignina
eru að því leyti takmarkaðar. Þess vegna verð-
ur fyrst að athuga, hvaða ákvæði lögin hafa
að geyma um rétt manna til að eiga erlendan
gjaldeyri, og því næst ber úr því að leysa,
hvaða heimildir menn hafa um hann.
Þess má geta hér, að lög nr. 73, 1937, um
gjaldeyrisverzlun o. fl., eru einskonar grund-
vallarlög í þessum efnum. Ráðherra hefir að
vísu samkvæmt þessum lögum heimild til að
setja ákvæði um ýms atriði, sem snerta gjald-
eyrismálin, og því ber að rannsaka þær reglu-
gerðir, sem hann hefir gefið út1). En við þess-
ar reglugerðir ber þó ávalt að gæta þess, að
ákvæði þeirra verða að halda sér innan þeirra
takmarka, sem lögin setja. Að öðrum kosti eru
þau ekki bindandi fyrir neinn.
H. A. 1 2. mgr. 1. gr. gjaldeyrislaganna seg-
ir, að með reglugerð sé heimilt að setja þau á-
kvæði, er þurfa þykir til þess að tryggja það,
að íslenzkar afurðir og aðrar vörur, sem flutt-
ar eru til útlanda, verði greiddar með erlend-
um gjaldeyri og að hann renni til bankanna2).
Hér er gert ráð fyrir, að erlendur gjaldeyrir
fyrir „íslenzkar afurðir og aðrar vörur, sem
fluttar eru til útlanda", eigi að renna til bank-
anna, alveg án tillits til þess hvort ráðherra
setur reglugerð því til tryggingar eða ekki.
Honum er ekki veitt neitt vald til að banna
eða heimila3) einstaklingum að halda slikum
gjaldeyri í eign sinni. Hann hefir aðeins heim-:
ild til að mæla fyrir um þær ráðstafanir, sem
nauðsynlegar kunna að vera til þess, að bank-
arnir fái þann gjaldeyri, sem aflazt fyrir þau
verðmæti, sem greinin nefnir4).
1 gjaldeyrislögunum eru engin ákvæði, sem
heimila ráðherra að gefa samskonar fyrirmæli
viðvíkjandi gjaldeyri, sem aflað kann að vera
á annan hátt. Þegar af þeirri ástæðu er hon-
um það óheimilt, enda leiðir gagnályktun af 2.
mgr. 1. gr. til sömu niðurstöðu. En þar sem
engin sjáanleg ástæða er fyrir hendi til að
gera þenna mun á gjaldeyrinum eftir því, fyr-
ir hvaða verðmæti eða á hvern hátt hans er
aflað, og þar sem ennfremur ekkert annað á-
kvæði er í gjaldeyrislögunum, sem bendingu
gæti gefið um, að gjaldeyrir fyrir önnur verð-
mæti en „íslenzkar afurðir og aðrar vörur, sem
fluttar eru til útlanda", skuli skylt að láta
renna til bankanna, verður að draga þá álykt-i
un af 2. mgr. 1. gr., að einungis erlendan
gjaldeyri fyrir þar nefnd verðmæti séu menn
skyldir til að selja bönkunum. Öllum öðrum
gjaldeyri hafi menn heimild til að halda í eigu
sinni.
FRJÁLS VERZLUN — MAÍ 1939