Frjáls verslun - 01.02.1952, Síða 3

við önnur ráðuneyti, einkum viðskii)tamálaráðuneytið
og atvinnumálaráðuneytið, og Fjárhagsráð) og fylgist
með framkvæmd þeirra, og hefur auk þess með hönd-
um ýmis konar fyrirgreiðslur í sambandi við viðskipta-
mál. Hefur því þótl eðlilegt að viðskiptadeildin ann-
aðist einnig útflutningseftirlitið.
Viðskiptadeildin veitir nú útboðsleyfi og útflutnings-
leyfi fyrir öllum íslenzkum afurðum, sem seldar eru
úr landi, nema saltsíld og ennfremur ísuðum fiski, er
togararnir flytja út. Utflutning saltsíldar hefur síldar-
útvegsnefnd með höndum, og eftirlit með ísfiskút-
flutningnum hefur Félag íslenzkra botnvörpuskipaeig-
enda annazt fyrir útflutningsyfirvöldin. Ennfremur
hefur Sölusamband íslenzkra fiskframleiðenda að
mestu leyti haft frjálsar hendur um sölu á saltfiskin-
um. Eru útflutningsleyfi fyrir saltfiski yfirleitt gefin
ú't eftir því sem S. 1. F. óskar.
Útboðsleyfi eru venjulega gefin munnlega, en ekki
má afskipa neinni íslenzkri vöru nema fyrir hendi sé
skriflegt leyfi viðskiptadeildarinnar, að undantekinni
saltsíld og ísuðum fi=ki, sem fluttur er út í togurum.
Hin skriflegu útflutningsleyfi gilda oftast einn til
tvo mánuði, og er þar greint magn, vörutegund, verð
vörunnar, tegund gjaldeyris, sem fyrir hana á að koma,
til hvaða lands hún á að fara og í hvaða mánuði.
Fjöldi veitlra útflutningsleyfa hefur verið sem hér
segir síðustu þrjú árin:
1949: 734 leyfi
1950: 921 „
1951: 1211 „
Hvert leyfi tekur oft til margra vörusendinga.
Eitt ])ýðingarmesta atriðið í sambandi við útflutn-
ingseftirlilið er verð-eftirlitið, þ. e. að ákveða lág-
marksútflutningsverð á hverri vörutegund á hverjum
líma. Slíkt kemur þó ekki til greina um ísfisk. sem
seldur er á ui)])boðum erlendis. Ekki er verðeftirlits
heldur þörf, þar sem um samtök allra útflytjenda er að
ræða, eins og varðandi saltsíldina og saltfiskinn, enda
eru þær vörur og markaðir þeirra þannig, að verðeft-
irlit með þeim, sem að nokkru haldi kæmi. yrði mjög
erfitt í framkvæmd. Svipað gildir um hraðfrvsla fisk-
inn.
Verðeftirlitið hefur aðallega tvennskonar tilgang:
Það skapar aðhald fyrir útflytjendur um að skila til
bankanna öllum gjaldeyrinum fyrir hina útfluttu
vöru, og auk þess, — og er það aðallilgangui inn, —
er því ætlað að koma í veg fyrir það, að útflytjendur
bjóði niður verðið hver fyrir öðrum.
Lágmarksverð hinna ýmsu vörutegunda er að sjálf-
sögðu stöðugum breytingum undiror|)ið vegna verð-
sveiflna á erlendum markaði.
Annað sjónarmið, sem stundum þarf að taka tillit
til í sambandi við veitingu útflutningsleyfa, er það,
hvort innanlandsþarfir geri hömlur á útflutningi ein-
hverrar ákveðinnar vörutegundar nauðsynlegar.
Sem dæmi má nefna, að undanfarin ár hefur fram-
leiðsla síldarmjöls verið mjög lítil vegna aflabrests á
síldveiðunum, og hefur því um tíma að haustinu til
verið stöðvaður útflutningur síldarmjöls samkvæmt
tilmælum landbúnaðarráðuneytisins, meðan verið var
að ganga úr skugga um það, hvort bændur hefðu tryggt
sér nægilegan fóðurbæti. Byggist slík útflulningstak-
mörkun á lögum nr. 58, 28. janúar 1935, þar sem heim-
ilað er „að banna eða takmarka útflutning á síldar-
mjöli úr landinu, ef nauðsyn þykir vegna fóðurskorts.“
Þessara takmarkana ætti nú ekki að vera þörf lengur,
þar sem fiskimjölsverksmiðjur hafa nú risið hver á
fætur annarri mjög víða um landið, og venjulega er
verið að framleiða mjöl úr beinum, síld, karfa eða
öðrum fiski einhvers staðar á landinu allan ársins
hring. Auk þess er Síldarverksmiðjum ríkisins skvlt,
samkvæmt lögum frá 1938 „að selja samvinnufélögum,
bæjarfélögum, hreppsfélögum og búnaðarfélögum það
af síldarmjöli, sem slík félög ])anta fyrir 30. septem-
ber ár hvert.“ Ætti því að vera lítil hætla á því, að
ekki verði nóg mjöl til innanlandsnotkunar, þó að ekki
sé beitt almennu útflutningsbanni á síldarmjöli á
haustin.
Aðrar vörur, sem þurft hefur að takmarka útflutn-
ing á vegna innanlandsmarkaðarins, eru t.d. ull, kjöt
og beitusíld. Síðustu árin hefur framleiðsla úr íslenzkri
ull verið mikil fyrir innanlandsmarkað og hafa því út-
flutningsleyfi fyrir ull verið veitt með nokkurri var-
úð. Hefur lítið verið flutt út af ullinni nema lélegustu
gæðaflokkarnir.
Fyrir dilkakjöt hefur undanfarið fengizt hærra verð
á erlendum markaði en hér heima, en ekki hefur þó
þótt fært að leyfa útflutning á því nema að takmörk-
uðu leyti.
Utflutningur beitusildar hefur stundum verið stöðv-
aður eða takmarkaður um slundarsakir, samkvæmt til-
lögum beitunefndar, þegar talin hefur verið hætta á,
að ekki yrði næg beita fyrir veiðiflotann.
Þriðja atriðið, sem hafa verður hliðsjón af í sam-
bandi við útflutningsleyfin, eru milliríkjasamningar
um viðskipti, einkum þeir jafnvirðiskaupasamningar,
sem Island hefur og hefur haft við nokkur lönd und-
anfarin ár (t. d. við Pólland. Tékkóslóvakíu, Spán o.
fl. lönd). I jafnvirðiskaupasamningum eru venjulega
ákvæði um það, hve mikið af hverri vörutegund megi
selja frá hvoru samningslandinu til hins, og er oftast
nær nauðsynlegt að gæta þess, að ekki fari meira en
FRJÁLS VERZLUN
3