Frjáls verslun - 01.06.1954, Qupperneq 9

Ingólfur Jónsson, viðskiptamálaráSherra:
Innlend einokun má ekki
íesfa ræfur í neinu formi

Hér á eftir fer ræða sú, er Ingólfur Jónsson, við-
skiptamálaráðherra, flutti í Ríkisútvarpið á frídegi
verzJ.unarmanna 2. ágúst s.l.
Verzlunarmenn eiga sér almennan frídag einu
sinni á ári.
Er þá tækifærið notað til skemmtana, ferða-
laga og ræðuhalda. Venjan mun vera. að' minn-
ast starfa verzlunarmanna fyrr og nú, sigra þeirra
og athafna. Saga íslenzkrar verzlunarstéttar er
ekki löng. Aðeins fáir áratugir eru síðan Islend-
ingar gerðust verzlunarmenn, tóku verzlunina
úr höndum útlendinga og fluttu hana á innlend-
ar hendur. Verzlun og siglingar voru á valdi
erlendra manna., sem hirtu allan arðinn af við-
skiptunum við landsxnenn og fluttu hann út úr
landinu. Á þeim tímum var þjóðin mergsogin.
Ekkert fjármagn skapaðist í landinu. til þess að
byggja upp atvinnulífið eða auka þægindi fólks-
ins. Verzlunin var óhagstæð í alla stað'i. Vöru-
val lítið og verðlag innfluttrar vöru mjög liátt.
Verð á framleiðslu landsmanna var bundið við
duttlunga einokunarkaupmanna. Loks voru
landsmenn orðnir svo aðþrengdir undir einok-
unarskipul aginu, að kaupmenn töldu tæplega
svara kostnaði að hafa viðskipti við landsmenn,
þótt þeir mættu einir ráða verðlaginu.
Urn þessar mundir ólst gáfaður drengur upp
norður í landi, Skúli Magnússon, síðar landfó-
geti. Á unglingsárum var hann búðarmaður hjá
kaupmanni einum og kynntist þá gildandi verzl-
unarháttum. Kaupmaður kallaði oft til Skúla:
„Vigtaðu rétt, strákur“, en það þýddi, að hann
átti að snuða viðskiptamennina, vigta laklega
og hafa þannig ranglega af fátækum mönnum.
Þá mun Skúla. hafa runnið í skap. Þá mun
hann hafa strengt þess heit að verja kröftum
sínum og lífi til þess að reka úr landi einokunar-
kaupmenn og bæta verzlun landsmanna og lífs-
kjör. Þetta heit var göfugt og Skúli var því
trúr rneðan líf og heilsa entist. Það er nauðsyn-
legt að vekja athygli á því, að þjóðin var fátæk,
bjó við skort og hungur meðan verzlun og sigl-
ingar voru í höndum erlendra manna. Það þarf
þrek og karlmennsku til þess að brjótast undan
oki í hverri mynd sem það er, en ekki sízt er-
lendu valdi, sem hafði ráð alþjóðar í hendi sér.
Þegar Skúli Magnússon hóf sitt brautryðjanda-
starf var dirnrnt yfir þjóðlífi Islendinga.
Ovenjulegur þrekmaður, liugsjónamaður, með
sterka þrá til þess að bjarga þjóðinni, talaði
máli íslendinga af meiri festu og einurð við er-
lenda valdhafa en nokkur hafði vogað sér áður.
Skúli Magnússon krafðist þess, að verzlunin
væri gerð frjálsari og hagstæðari fyrír lands-
menn. Hann sagði einokunarkaupmönnum stríð
á hendur. Hann beitti sér fyrir nýjungum og
fjölbreytni í atvinnulífinu. Hann var stórhuga
fullhugi á undan samtíðinni. Hann mætti víða
misskilningi og fékk ekki þann stuðning, sem
nauðsynlegur var til þess að sigur mætti vinn-
ast. Skúli Magnússon lifði því ekki að sjá hug-
sjónir rætast eða fullan árangur af gifturíku
brautryðjandastarfi. En þótt svo væri, munu
fáir Islendingar 20. aldarinnar ekki skilja, að'
starf Skúla Magnússonar var nauðsynlegur und-
irbúningur undir það sem síðar hefur fengizt.
Skúli Magnússon vísaði veginn á tímum inyrk-
FRJÁLS VERZLUN
61