Frjáls verslun - 01.08.1955, Blaðsíða 14

Oscar Clausen:
Innlendir koupmenn í Reykjavík,
eftir að verzlunin varð frjáls 1854
Árið 1854, þegar verzlunin á Islandi var gefin
frjáls að lögum, voru 14 verzlanir í Reykjavík.
— Innlendir menn áttu 5 þeirra og ráku þær, en
þær voru allar heldur smáar, sem eflaust var um
að kenna vöntun rekstursfjár, en hinar 9 áttu
danskir kaupmenn, sem réðu yfir nægu fjár-
magni og þar með viðskiptunum.
Islenzku kaupmennimir voru: Hannes St.
Johnsen, Þorsteinn Johnsen Kúld, Sveinbjöm
Jakobsen, Þorfinnur Jónatansen og Jón Mark-
ússen. Allir höfðu þeir hnýtt „sen“ aftan við
föðurnafnið í stað „son“, að þeirra tíma heldri
manna sið, þó að þeir væru alíslenzkir, en þá
þótti allt „fínt“, sem var danskt. Tveir þessara
manna, þeir Hannes St. Johnsen og Þorsteinn
Jónsson Kúld, voru, ún alls efa, merkustu og
menntuðustu kaupmenn bæjarins á þeim árum,
og ef til vill menntuðustu menn í kaupmannastétt
bæjarins fyrr og síð'ar. Báðir voru þeir skóla-
gengnir og höfðu tekið stúdentspróf og því bet-
ur að sér, á almennan mælikvarða tekið, en
venja var til um hversdagslega kaupmangara á
þeim tímum, enda urðu þeir mikilsvirtir borgar-
ar í bæjarfélaginu og komu mjög við mál
Reykjavíkurbæjar um áratugi, og þó sérstaklega
hinn fyrrnefndi. Hannesar naut líka lengur við.
Hann varð fjörgamall maður, og dó ekki fyrr en
1885, en Þorsteinn varð' aðeins fimmtugur að
aldri og dó í blóma lífsins árið 1859.
Þá skal gjörð nokkur grein fyrir örlögum
hinna fimm innlendu kaupmanna, sem ráku
verzlanir í Reykjavík, þegar verzlunin var gefin
frjáls. Enginn þeirra varð langær í stétt sinni,
nema Hannes St. Johnsen. — Jón Markússon
drukknaði með póstskipinu „Sölöven“ 27. nóv.
1857, en árið eftir (1858) keypti Kristján Þor-
steinsson kaupmaður Sölubúð hans fyrir 1500
rd., en naut hennar ekki lengi, því að árið' eftir
dó Kristján, en Guðrún Sveinsdóttir ekkja hans
giftist svo Geir Zoega kaupmanni, og þannig
komust verzlunarhús Jóns í hans eigu. — Þor-
jinnur Jónatliansson var Skagfirðingur að ætt,
sonur Jónathans bónda á Uppsölum í Skaga-
firði. Hann verzlaði í húseigninni Aðalstræti nr.
1, sem kallað var Stýrimannshúsið, en hætti
verzluninni 1861 og seldi húseign sína Eggert
Waage kaupmanni fyrir 1600 rd. — Fór síðan
norður í Skagafjörð og fór að búa, fyrst á Víði-
mýri og síðan á Brenniborg, sem var eignarjörð
hans, og þar dó hann gamall.
Sveinbjöm Jalcobsson, kau'pmaður,
var um marga hluti merkilegur maður. Hann
var ættaður úr Njarðvíkum, af hinum fornu og
merku útvegsbændaættum þar, frændi Svein-
bjarnanna, Ásbjarnanna og Arinbjarnanna, sem
verið hafa manna mest ráðandi á þessum slóð-
um um aldaraðir. — Gáfaður maður, kjarkmik-
ill og framtakssamur. Vann sér mikils álits á
skömmum tíma fyrir dugnað sinn og var eitt
sinn kosinn þingmaður Reykvíkinga, — Svein-
björn var einn þeirra framkvæmdamanna, sem
fór of geyst á stað og ætlaði sér ekki af, og
byggði rekstur verzlunar sinnar á útlendu láns-
trausti, sem svo brást, þegar kreppa kom ytra.
Hann varð að gefast upp við verzlun sína á út-
líðandi vetri 1858. — Verzlunarstjóri hjá Svein-
birni var Matthías J. Matthiesen, afi Jóns kaup-
manns í Hafnarfirð'i, merkur maður og dugmik-
ill, en Sveinbjöm var mest í Kaupmannahöfn
á vetrum. Þann 6. marz 1858 birtist auglýsing
frá verzlunarstjóranum1) uin það, að Sveinbjöm
hafi neyðzt til þess að framselja bú sitt til gjald-
þrotaskipta „sakir hinna almennu verzlunar-
vandræða og óhappa í útlöndum“. — Var svo
verzlun hans lokað, og búið tekið til opinberra
skipta. Tveim árum síðar keypti svo Waldemar
Fischer kaupmað'ur húseignir Sveinbjamar á
uppboði. Það vom verzlunarhús nr. 11 í Aðal-
stræti, ásamt hálfri biskupsstofunni gömlu (þ. e.
1) Þjóðólfur X, G0.
126
FRJÁLS VERZLUN