Frjáls verslun - 01.08.1955, Blaðsíða 28

skiptura. Hann var glaðlyndur og dró menn ekki
á greiðslum, hvorki fyrir fé né vinnu. En þó
mun meira vert um hitt, hver drengur hann
reyndist þeim í raun. „Það má fullyrða, að Cog-
hill hvatti bændur hér á landi til þess að fara
að eins og enskir bændur, að spara sér millilið'i
og kaupa nauðsynjar sínar í félagi“, er haft eftir
Birni Sigfússyni alþingismanni á Komsá.13)
Jón Daníelsson (d. voríð 1882) gekkst fyrir
litlu pöntunarfélagi Húnvetninga með tilstyrk
Coghills, enda óskuðu viðskiptamenn Coghills,
að hann útvegaði þeim vörur frá Englandi.
Safnaði hann þá pöntunum á ýmsum nauð-
synjavörum og flutti hingað fyrstur svokallað
„overhead“-hveiti. „Verð á vörum hans var yf-
irleitt lægra en hjá kaupmönnum, er höfðu að-
alviðskipti sín við Danmörku“.14)
Coghill keypti og fé fyrir Louis Zöllner ræðis-
mann í Newcastle, sem veitti kaupfélögunum ís-
lenzku styrkan stuðning á uppvaxtarárum
þeirra. En 'það hefur eigi staðið lengi, s’br. ávarp-
ið 1885 (sjá síðar). Mælt er, að viðskipti þau,
sem spruttu af sauðasölunni, hafi orðið til þess,
að Kaupfélag Þingeyinga var stofnað og síðar
önnur kaupfélög.
Svo virðist sem Coghill hafi átt mestum vin-
sældum að fagna í Húnavatnssýslu. Þótt þaðan
sé flest frá honum sagt, verður að draga þessa
ályktun af orðalaginu. En Coghill vandi hingað
komur sínar um áratugi, svo að dæmin úr Húna-
vatnssýslu mun fremur mega kalla táknræn en
einangrað fyrirbrigði. Austur-Húnvetningar
höfðu raunar fyrstir orðið til að ganga „í fé-
lagsskap um að reyna að vinna Englendinga ti'l
að fara hingað á gufuskipi ... til að kaupa af
'þeim skurðarsauði á velli og flytja lifandi til
Englands“ (1866). Þeir vildu þó aðeins selja
„gegn borgun út í hönd“, sauðina á 11—12 rd.,
en ekki á 13—14 rd. gegn 2—3 mánaða gjald-
fresti. Annars stað'ar nyrðra var eigi lofað hærra
verði en 10—11 rd.15) Má því vera, að Coghill
og Húnvetningar hafi hér staðið nokkuð jafn-
fætis um sviðskipti.
Coghill var orðheldinn, traustur og hneinskil-
inn, svo að um hann hefir ieikið hressandi and-
rúmsloft. Kvenhollur var hann, og blótsemi hans
er viðbrugðið. Komst 'hann „fljótlega upp á að
skilja íslenzku, en lærði hana aldrei til lilítar
nema blótsyrði; í því var enginn Islendingur
honum slyngari . . .“16) Skulu hér talin nokkur
dæmi um þetta hispurslausa orðbragð: „Allir
andskota Þóroddsstaðir komnir liingað“. „Sæl
nú, helvíta kerlingin. Er bölvaður karlinn
heima?“ (húsbóndinn). „Andskota karlinn
Andrés Hvítárvalla kominn“. „Bölvaður karlinn
Þórður Leirá hérna“. „Ert þú fátækur, skratt-
inn þinn? Ætli þú fáir þá ekki fhnmtíu aurum
rneira fyrir kindina?“ „Andskoti vitlaus karlinn,
kann ekki að selja, karlinn!“ og skellihló.
Coghill hefur efnazt vel á Islandsviðskiptum
sínum. En eigi er þess getið, að hann hafi bein-
línis nytjað það fé hér á landi — nema einu
sinni. Hann lagði fram ríflegt fé til viðgerðar á
Skólavörðunni gömlu í Reykjavík. Fé það, er
afgangs varð, var lagt í sjóð til gróðursetningar
á Austurvelli. Sú fegrunartilraun bar þó ekki
tilætlaðan árangur.17)
-----o----
Coghill hefur í ýmsu dregið dám ai bændun-
um. Hann er sagður hafa verið forspár um veðr-
áttu. Iíaustið 1882 sagði hann við marga Hún-
vetninga, að þeir skyldu nú láta féð „bíta gras
í vetur“, veturinn yrði góður — og varð svo.
Vera má, að honum hafi verið 'ljóst hlutverk
sitt á íslandi. Daníel kallar þá Pike Ward, sem
keypti hér hálfþurrkaðan undirmálsfi'sk (Laibra),
kom hingað fyrst vorið 1893, en ílentist hér
nokkuð fram á styrjaldarárin fyrri (nýdáinn 20.
aprílmánaðar 1937), hiklaust brautryðjendur um
sölu íslenzkra afurða. Svo segir í andlátsfregn
„Coghills gamla“ í ísafold, að hann hafi verið
„mesti bjargvættur almennings að því leyti til,
sem hann var aðalpeningalind bænda“. Hefir
hann verið kalaður „sannur Islandsvinur“ (Jón
L. Hansson) og mun það sannmæli. Landsmenn
sýndu og þakklætishug sinn með ávarpi þorra
(27) alþingismanna 22. ágústmánaðar 1885 í
„viðurkenningarskyni“ við þá Slimon og Cog-
hill. Nefna þeir pöntunarfélög Húnvetninga og
Skagfirðinga sem dæmi og muni þeir félagar
vera að stofna fasta verzlun í Reykjavík. En
sérstakalega segjast þeir minnast herra Cog-
hills.18)
-----o----
Að vísu gætti Coghills mjög í fjárverzlun ís-
lendinga. En fleiri korna þar við sögu, svo sem
'þeir Sigfús Eymundsson, Daníel Daníelsson,
Fredrek Franz, Magnús skósmiður Gunnarsson,
Zöllner, Jón Vidalín ræðismaður og Georg Thor-
dal, sem var trúnaðarmaður fyrir skozka fjár-
kaupafélagið Adam & Co. í Edinborg.
140
FRJÁLS VEEZLUN