Frjáls verslun - 01.04.1962, Blaðsíða 4

skipaður af ríkisstjórninni og Lúðvig Guðnnmdsson,
skólastjóri, tilnefndur af Félagi útvarpsnotenda. Jón
Eyþórsson, veðurfræðingur, tók síðar sæti Lúðvigs
Guðmundssonar vegna fjarvistar hans.
Nefndin samdi frumvarp til iaga um heimild
handa ríkisstjórninni til ríkisrekstrar á útvarpi, og
var það samþykkt sem lög frá Alþingi réttu ári
síðar, í maí 1928.
Með þessum lögum var Landssímanum falinn
rekstur stöðvartækjanna og reikningshald, en yfir-
umsjón með starfsemi útvarjjsins var falin út-
varpsráði og daglegur rekstur útvarpsstjóra, sam-
kvæmt fyrirmælum útvarpsráðs og landssímastjóra.
Lögin gerðu ráð fyrir, að hallinn, sem verða kynni
á rekstrinum, skyldi greiddur úr ríkissjóði, en tekna
skyldi aflað með ákveðnu ársgjaldi á hvert tæki.
Nefndin hafði hugleitt þá leið til þess að auka
tekjur útvarpsins að taka 10% aukatoll af viðtækj-
um og varahlutum, en réð frá því, þar sem hún
taldi, að gjöldin, sem notendur ættu að greiða, væru
há. Svo gerist það einhvern tíma árið 1929, að
Tryggvi Þórhallsson, forsætisráðhcrra, býður Jónasi
Þorbergssyni að taka að sér forstöðu útvarpsins, og
tekur Jónas því, með þeim skilvrðum þó, að út-
varpið yrði sjálfstæð stofnun, og að honum yrði
falið að semja nýtt frumvarp til laga um útvarpið,
og var gengið að þessum skilyrðum.
í marz 1980 var lagt fram á Alþingi frumvarp
til laga um viðauka og breyting á Iögum frá maí
1928 um heimild handa ríkisstjórninni til ríkis-
rekstrar á útvarpi. Flutningsmenn frumvarpsins
voru Bjarni Ásgeirsson og Lárus Helgason.
Frumvarpið fól í sér breytta skipan á stjórn út-
varpsins og aðskilnað frá rekstri Landssímans og
auk þess heimild til ríkisstjórnarinnar til þess að
ákveða einkasölu á útvarpstækjum. Skyldi ríkis-
sjóður leggja fram nauðsynlegt rckstrarle, en hagn-
aður af einkasölunni rcnna til útvarpsins. Um frum-
varpið urðu harðar deilur á Alþingi. Sjálfstæðis-
menn snerust gegn því og voru andmælendur þeir
Jóhann Þ. Jósefsson, Jón Auðunn Jónsson, Jón
Þorláksson, Sigurður Eggerz, Olafur Thors og Pét-
ur Ottesen, en með frumvarpinu mæltu, auk Bjarna
Ásgeirssonar, Hannes Jónsson, Ingvar Pálmason og
Tryggvi Þórhallsson.
Þeir sem með frumvarpinu mæltu, héhlu [)ví fram,
að hagur notenda yrði bezt tryggður ineð því
að hafa einkasölu, sem aðeins skipti við þá fram-
leiðendur útvarpstækja, sem þá voru viðurkenndir.
Andstæðingarnir bentu hins vegar á þá staðreynd,
sem landssímastjóri hafði leitt í ljós, að útvarps-
tæki væru hér mun ódýrari en í nágrannalönd-
unum og að í frjálsri samkeppni héldu beztu tækin
velli, og innflytjendur legðu sig fram um að út-
vega sem bezt tæki við sem vægustu verði.
Hvað hefur svo reynslan sýnt í þessu efni? Við-
tækjaverzlun ríkisins hefur aðallega beint viðskipt-
um sínum til þeirra þriggja verksmiðja, sem áður
höfðu unnið sér markað á Islandi og höfðu hér
góða umboðsmenn. Nú er umboðið í höndum við-
tækjaverzlunarinnar, og að sjálfsögðu vilja ávallt
takast óeðlileg tengsl milli einkasölu og þcirra fáu
framleiðenda, sem hún skiptir við. Á þessu sviði
er einmitt mikil samkeppni milli framleiðenda og
tæki hafa komið fram með nýjum eiginleikum, en
að sjálfsögðu leggja notendur misjafna áherzlu á
hina ýmsu eiginleika tækjanna. íslenzkir notend-
ur hafa ekki notið góðs af þessari samkeppni nema
að takmörkuðu leyti.
í þessum efnum skiptir viðgerðaþjónusta mjög
miklu máli. 1 október 1957 sendi yfirverkfræðingur
útvarpsins útvarpsstjóra skýrslu vegna athugana
á viðgerðastofu útvarpsins. Hún hafði þá verið
rekin með halla um tíu ára skeið, þótt viðgerða-
stofur einstaklinga hefðu hins vegar getað þrifizt.
í þessari skýrslu scgir yfirverkfræðingurinn: „Önn-
ur hlið þessara mála er innflutningur viðtækja og
viðgerðarefnis hjá Viðtækjaverzluninni. Öll slík
innkaup A'irðast vera af mesta handahófi og ])ess
alls ekki gætt að hafa rétta varahluti á boðstólum,
auk þess sem afgreiðsla hjá verzluninni er í mesta
ólestri. Þetta atriði stendur öllu viðhaldi á tækja-
kosti landsmanna mjög fyrir þrifum, og nú eru
nær allar viðgerðir stöðvaðar fyrir efnisskort. Al-
mennur gjaldeyrisskortur á þar nokkra og mikla
sök, en val á varahlutum og skökk innkaup valda
þó þar mestu um. Það virðist þvi vera eðlilegt,
að ef Alþingi og ríkisstjórn ætlast til þess að Ríkis-
útvarpið eigi að styðja að bættum útvarpsnotum
í landinu með því að halda uppi og styrkja við-
gerðaferðir, þá fái það íhlutun um iunkaup og út-
hlutun söluumboða Viðtækjaverzlunarinnar“.
Þrátt fyrir fyrirmæli reglugerðar hefur lítið sem
ekkert samstarf vcrið milli Viðtækjaverzlunarinnar
og Ríkisútvarpsins varðandi innkau]) viðtækja og
varahluta, og minnist yfirverkfræðingurinn á ])etta
annars staðar í greinargerð sinni.
Útvarpstæki voru nokkuð sérstæð tæki fyrir 8«
árum, en nú er á hverju heimili fjöldi heimilis-
tækja sem svipar rnjög til þeirra sem verzlunar-
4
FRJÁI.S VERZLUN