Frjáls verslun - 01.04.1962, Blaðsíða 33

ÚR GÖMLUM RITUM
SKATTAMAL
á Alþingi íyrir 39 árum
Ur rteðu, er Björn Kristjánsson, alþm., flulli við afgreiðslu
laga um tekjuskatt og eignarskatt á Alþingi árið 1923
Um leið og þetta mál fer héðan
úr deildinni vil ég fara um það
nokkrum orðum, í samræmi við
það, sem ég hefi fyrr á þingum
haldið fram, er um beina skatta
hefir vcrið að ræða.
Mín skoðun hefir verið sú, að
beinir atvinnuskattar séu bæði
ótryggur og óhollur gjaldstofn,
nema þar sem vcrulegt auðsafn
hefir myndazt.
En verulegt auðsafn hefir ekki
getað myndazt hér á landi, þar
sem íbúatalan er tæpar 100 þús-
undir.
Auðsafn getur aðeins myndazt
í stóru löndunum, þar sem íbúa-
talan nemur mörgum milljónum,
og því stærra verður auðsafnið,
sem íbúatalan er stærri.
En það er eins og ]jví hafi ver-
ið komið inn hjá þjóð vorri að
skoða það skaðlegt þjóðfélaginu,
að einstakir menn komist í nokk-
ur efni — og mcira getur það
aldrei orðið — og að einstakir
menn reki stærri atvinnurekstur
en t. d. búskap á jörð eða útveg
á opnum bátum.
Ef fyrirtækin eru stærri, þá
verði að hegna þeim með háum,
beinum sköttum, og það alveg
eins, þótt stórreksturinn sé rekinn
með litlum efnum og geipilegri
áhættu.
Fjármálamenn munu þó líta svo
á, að því meira sem þjóðarauð-
urinn getur vaxið, eftir því verði
afkoma almennings betri. Þess
vegna verður hvert land að reyna
að stefna að því að koma fyrir
sig þessum þjóðarauði, en það get-
ur það ekki með því að taka nauð-
synlegt veltufé og tryggingarfé
af fyrirtækjunum, jafnótt og það
aflast.
Þjóðarauðurinn getur aðeins
vaxið með jiví móti:
1) að fara sparlega með fengið
fé.
2) að forðast að veikja vilja-
þrek, vinnugleði og fjársöfn-
unarlöngun einstakra dugn-
aðarmanna og félaga með há-
um, beinum sköttum.
Þegar höfuðstóll vex sárlítið ár-
lega, seinkar öllum framkvæmdum
að sama skapi. Þannig þarf cf
til vill mörg ár til jicss að geta
bætt við sig einu fiskiskipi eða
einu dýru búsáhaldi o. s. frv. En
af því leiðir, að minna verður lim
vinnu í landinu.
Nú er j)að vitanlegt öllum rétt-
sýnum mönnum, að allur svo-
ncfndur stórrekstur í þessu landi
er á frumbýlingsskeiði og að hann
byrjaði mestmegnis mcð lánsfé.
Hann á því langt í land að geta
komizt á það stig, að hann standi
á eigin fótum og hafi nauðsynlegt
rekstrarfé. Það má sennilega full-
yrða, að ekkert af slíkum innlend-
um fyrirtækjum eigi sig sjálft.
Það liggur því í augum uppi,
að því meir sem tafið er fvrir því
með háum beinum sköttum, að
jictta bráðnauðsynlegasta auðsafn
myndist, því lengri tími fer til
þess að gera þjóðina efnalega sjálf-
bjarga.
Og það nauðsynlega auðsafn er
j>etta, að hvert fyrirtæki verði
efnalega sjálfstætt, svo að það geti
veitt þeim trygga atvinnu, sem við
það vinna, og ríkissjóðnum sem
tryggastar vaxandi tekjur.
Á meðan fyrirtækjunum eru að
aukast efni, eins og ég nú hefi
sagt, má helzt ekki leggja iillu
meira á þau en venjulega bjarg-
álnamenn, enda má telja þau í
þeirra tölu á meðan fjárhagur
þeirra er ekki betri en hann er,
því að ávallt verður jjessi rekstur
líka áhættumikill, og miklu
áhættumeiri en t. d. iðnaður í út-
löndum.
Aðaltryggingin fyrir lánsstofn-
anirnar, sem vcita fyrirtækjunum
lán, felst og í því, að þeim sé hlíft
við óhæfilega háum beinum skiitt-
í stórum dráttum frá eðli og' markmiðum almenn-
ingshlutafélaga og stuðzt við fyrirmyndir í Vestur-
Þýzkalandi og Austurríki. Lita ber á almennings-
hlutafélögin sem eina leið af mörgum, er reyndar
hafa verið á seinni tímum og stefna að því að bera
klæði á vopnin í stéttabaráttunni, sætta hin „ólíku“
sjónarmið með því að draga úr andstæðunum. í
jjjóðfélagi, þar sem lýðræði er í hávegum liaft,
verður ekki umflúið, að stundum kastist í kekki,
en látlaust styrjaldarástand milli stétta þjóðfélags-
ins er þjóðarböl, sem afstýra verður, áður en í óefni
er komið. (Janúar 1902.)
FRJÁLS VERZLUN
33