Frjáls verslun - 01.04.1962, Page 25

búaing að fyrstu tilraununum, er gerðar hafa ver-
ið í Vestur-Þýzkalandi með slík bréf. Því fer
að vísu fjarri, að allir vestur-þýzkir hagfræðingar
séu á einu máli um áðurnefnda skilgreiningu, og
rétt er að taka hana með fyrirvara, en varla mun
ástæða til að fara frckar út í þá sálma á þessum
vettvangi.
Efnahagslegar framfarir
Mikið hefur að undanförnu verið rætt um nauð-
syn aukinnar stóriðju hér á landi til þess að nýta
þá orku, sem býr í elfum landsins og iðrum jarðar.
Sjónarmið þetta réttlætist ekki sízt af einhæfni
atvinnuveganna, og þá einkum útflutningsatvinnu-
veganna, þar sem sjávarútvegur er eini útflutn-
ingsatvinnuvegurinn, sem verulegu máli skiptir. Af-
köst sjávarútvegs og landbúnaðar eru mjög komin
undir ýmsum ófyrirsjáanlegum aðstæðum, svo sem
misinunandi aflabrögðum og árferði, og það miklu
fremur en ætla má um t. d. iönað. Verulegar sveifl-
ur hljóta því að verða á þeim frá ári lil árs. Sakir
einhæfni útflutningsins er hætt við, að verðfall á
einhverjum útflutningsvörum okkar á heimsmark-
aði stofni gjaldeyrisafkomunni í tvísýnu, en verð-
sveiflur jafnast síður en vera mundi, ef um fjöl-
breyttari útflutning væri að ræða, enda þótt sjávar-
útvegur sé allfjölbreyttur atvinnuvegur. Jafnframt
erum við háðari innflutningi en flestar aðrar þjóð-
ir. Reynslan hefur sýnt, að örðugt er að safna
nægilegum gjaldeyrisvarasjóðum til að mæta áföll-
um, þegar illa árar.
Óhætt mun að fullyrða, að nokkuð hefur skort
framsýni og arðscmitillit við fjárfestingu hér á
landi hin síðari ár og hin gífurlega festing fjár í
luisbyggingum og landbúnaði hefur ekki verið að
öllu lcyti þjóðhagslega hagkvæm. Vænlegra væri
að beina fjármagninu til arðvænlegra fvrirtækja, svo
sem stórfyrirtækja í iðnaði, er mundu væntanlega
skila þjóðarbúinu meiri afköstum, þegar fram Hða
stundir.
Nú mun það naumast á valdi fárra manna hér-
lendis að leggja fram nauðsynlegt fjármagn til
stofnunar og rekstrar stórfyrirtækja. Kæmi þá til
greina, að hið opinbera hefði forgöngu um stofn-
un þeirra, um opinber fyrirtæki yrði að ræða, og
nauðsynlegs fjár aðallega aflað með lántökum er-
lendis. Enn fremur mætti leyfa erlendum aðiljum
að koma hér á fót fyrirtækjum undir eftirliti hins
opinberra og væntanlega með aðild þess og/eða
annarra aðila hérlendis að rekstrinum. Ættu lands-
menn sjálfir hins vegar að leggja fram verulegt
fjármagn tii stórrekstrar, enda þótt sú leið ein
mundi tæpast fullnægj-
andi, þvrfti þátttakan að
vera sem almennust, og í
því efni gætu almennings-
hlutafélög gegnt mikil-
vægu hlutverki, ef vel
tekst til. Má benda á, að
við stofnun Eimskipafé-
lags íslands fékkst veru-
leg þátttaka almennings,
þar seni stofnendur munu
hafa verið um 1400 (þar
af allmargir vestan hafs).
Af þessu dæmi verður þó
ekki ráðið, hvernig slíkar
tilraunir mundu takast
nú, hálfri öld síðar.
A þessari öld tækni-
framfara gætir mikillar
fjárþarfar í atvinnulífinu,
ekki einungis í hinum
vanþróuðu ríkjum, heldur
einnig í háþróuðum iðn-
aðarríkjum. Fræðilega séð
FKJÁLS VERZLUN
25