Frjáls verslun - 01.04.1962, Blaðsíða 31

eitt btærsta fyrirtæki Vestur-Þýzkalands og tví-
mælalaust vinsælasti bifreiðaframleiðandi. Fjárhag-
ur þeirra hefur jafnan staðið með blóma, og endur-
bygging var gerð án lánsfjár. Samkvæmt síðustu
reikningsskilum námu varasjóðir 240 milljónum
marka. Velta var árið 1955 1,44 milljarðar marka,
1959 3,54 og 1960 var hún komin upp í 4,4 mill-
jarða. Fjöldi starfsmanna var um 32 þúsund árið
1955, en um 54 þús. 1960 og yfir 60 þús. 1961. Bif-
reiðaverksmiðjurnar „Daimler-Benz A. G.“, Stutt-
gart, munu á ýmsan hátt sambærilegar við Volks-
wagenwerk. Velta hins fyrr nefnda var árið 1960
um 3,8 milljarðar marka, en hlutafé nam 180 millj-
ónum. Samanborið við veltu Volkswagenverksmiðj-
anna og hlutafé mátti að öðru jöfnu búast við, að
gengi hlutabréfa í þeim yrði á almennum markaði
um þriðjungur af gengi bréfa í Daimler-Benz, eða
um 740%, og virðist það ekki hafa orðið fjarri lagi
(sbr. síðar).
Stjórnarandstaðan í Vestur-Þýzkalandi hélt því
fram, að gengi bréfanna við útgáfu hefði af stjórn-
málaástæðum verið ákveðið um helmingur þess, sem
„rétt“ hefði verið, þ. e. til að örva áhuga almenn-
ings með hinum auðfengna gróða og afla stjórnar-
flokknum fylgis. Ríkisstjórnin taldi hins vegar, að
óhæfa hefði verið að hafa gengið hærra en 350 af
hundraði. í fyrsta lagi væri þess enginn kostur að
að sjá fyrir með nokkurri vissu, hvert það gengi
yrði, sem myndaðist á almennum verðbréfamarkaði
fyrir tilstilli framboðs og eftirspurnar. t öðru lagi
hefði mátt saka liið opinbera um „spákaup-
mennsku“, ef hið óvenjulega háa gengi hlutabréfa
almennt á árunum 1960—61 hefði verið lagt til
grundvallar. Um „sóun á almannafé“ væri ekki að
ræða, þótt gengið hefði getað verið hærra. Hið
síðast nefnda atriði kom raunar ásamt fleiri ákvæð-
um laga til kasta stjórnlagadómstólsins í Karlsruhe,
og töldu kærendur hið lága útgáfugengi hlutabréf-
anna brjóta í bág við það lagaákvæði, að óheimilt
sé að selja eignir ríkisins lægra verði en því, scm
svari til fulls verðmætis þeirra. Dómstóllinn vísaði
öllum kæruatriðum á bug.
Kauptilboð starfsfólks verksmiðjanna gengu fyr-
ir öðrum, og áttu starfsmenn völ á allt að tíu bréf-
um, og voru engin takmörk sett um tekjur þeirra
til þess að „styrkja tengsl allra starfsmanna við
fyrirtækið og forðast óæskilega skiptingu þeirra í
hagsmunahópa“. Verksmiðjurnar gáfu hverjum
starfsmanni kost á einu klutabréfi án endurgjalds,
enda fór svo, að nær allt starfsfólkið eignaðist bréf.
í lilnt starfsmanna mnnu hafa komið 8,4 af hundr-
aði allra seldra bréfa.
Frestur til að skrifa sig fyrir hlutum stóð í tvo
mánuði, frá 16. janúar til 15. marz 1961. Söfnun
hlutafjár annaðist fyrir hönd hins opinbera félag
nokkurt (Konsortium), er komið var á fót í því
skyni og að stóðu bankar, sparisjóðir og lánastofn-
anir samvinnufélaga bænda. Um hálf önnur milljón
tilboða barst, eða talsvert fleiri en ráð hafði verið
fyrir gert. Þar sem nafnverð hvers bréfs var eitt
hundrað mörk og tala þeirra 3,6 milljónir, koinu
aðeins í hlut hvers einstalcs lduthafa '2,lt bréf að
?neðaltali í stað þeirra fimm bréfa, sem flestir höfðu
óskað eftir. Fór þess vegna svo, að þeir einir komu
til greina, sem kost áttu á afslætti, þannig að há-
tekjumenn voru útilokaðir. Oll kauptilboð starfs-
fólks Volkswagenverksmiðjanna hlutu afgreiðslu
(allt að tíu bréfum). Af öðrum fékk hver sá er þess
æskti, 2 bréf, en hlutkesti var látið ráða um hið
þriðja.
Of langt mál yrði að brjóta hér til mergjar ein-
stök lagaákvæði og framkvæmdaratriði, en fróð-
legt er að athuga nánar þá þætti, sem ætlað er að
stuðla að sem varanlegastri dreifingu hlutafjár í
Volkswagenverksmiðjunum. Talið er fullvíst, að
fæstir „almenningshluthafanna“ hafi nokkru sinni
áður eignazt hlut í fyrirtæki. Nú er markaður sá,
þar sem verksmiðjurnar selja mestan hluta fram-
leiðslu sinnar, „oligopol“ í víðari merkingu, ]). e.
fjöldi seljenda er ekki meiri en svo, að framboðs-
magn hvers einstaks þeirra er verulegur hluti heild-
arframboðsmagnsins. Ekki væri að undra, þótt aðrir
bifreiðaíramleiðendnr, þ. e. einkum Daimler-Benz,
Ford og Opel, hefðu nokkurn áhuga á því að öðlast
tangarhald á Volkswagenverksmiðjnnum. Verður
nú birt yfirlit yfir helztu atriði, er hamla eiga gegn
„koncentration“:
1) / hlut hvers einstaks „almenningshluthafa“
lcomu aðeins 2—3 af samtals 3,6 milljónum hluta-
bréfa.
2) Nafnverð hvers bréfs var aðeins 100 mörk
3) Atkvœðisréttur hvers einstaks hluthafa var
takmarkaður við 1/10000 alls hlutafjár, eða 60000
mörk, þótt hann kynni að eignast meira (þegar
hlutabréfin ganga kaupum og sölum á almennum
markaði).
4) Atkvœðisréttur á grundvelli umboða var talc-
markaður við 1/50 alls hlutafjár, eða 12 milljón
mörlc.
5) Þeir einir máttu kawpa hlutabréfin, auk starfs-
FRJArS VERZLUN
S1