Frjáls verslun - 01.04.1962, Blaðsíða 29

sachsen kröfu til verksmiðjanna, sem hafa aðal-
stöðvar í Wolfsburg, innan lögsagnarumdæmis fylk-
isins. Jafnaðarmannaflokkurinn (SPD) hafði forystu
um stjörn fylkisins, en var í stjörnarandstöðu á
þinginu í Bonn, og i'lækti ])itð málið fyrir ríkisstjórn-
inni. Hins vegar komu lil sögunnar svonefndir
„Volkswagensparendur“, um 300 þúsund, cr lagt
höfðu fram fé til stofnunar verksmiðjanna á ár-
unum 1038—40 og áttu í þess stað að fá bifreiðir,
scm verksmiðjurnar framleiddu. Sakir styrjaldar-
innar varð þó ekki af efndum af hálfu verksmiðj-
anna, enda óvíst, að það hafi nokkru sinni staðið
til, en „Volkswagensparendur" kröfðust skaðabóta.
Varð þetta hvort tveggja til að tefja framkvæmdir
í málinu um nær fjögur ár.
Samkvæmt samkomulagi sambandsstjórnarinnar
og Niedersachsen, sem gert var 11.—12. nóvember
1959, skyldi stofna hlutafélag um Volkswagenverk-
smiðjurnar og hlutur einkaaðila nema 60 af hundr-
aði, lýðveldisins 20 og Niedersachsen 20. í 3. grein
samningsins er kvcðið á um stofnun sjóðs til styrkt-
ar vísindum og tækni („Stiftung Volkswagenwerk“).
í sjóðinn rennur meðal annars andvirði þeirra
hlutabréfa, sem seld voru.
Á síðasta sumri (1961) fékkst lausn í máli „Volks-
wagensparenda“, sem hlutu sæmilcgar skaðabæt-
ur.
Þar sem vestur-þýzka stjórnin áleit, að dregizt
hcfði úr hömlu, að unnt væri að frámkvæma áætl-
unina um útgáfu almenningshlutabréfa í Volks-
wagenverksmiðjunum, tók hún að svipast um eftir
öðru fyrirtæki, og varð fyrir valinu „Preussische
Bergwerks- und Hútten A. G.“, Berlín-Hannover,
venjulega nefnt „Preussag“, sem er allstórt námu-
og bræðslufyrirtæki. Á aukaaðalfundi „Preussag"
hinn 2. febrúar 1959 var samþykkt aukning hluta-
fjár um 30 millj. marka, og skyldu gefin út 300
þúsund hlutabréf, scm hvcrt yrði að nafnverði eitt
hundrað mörk, og yrði um handhafabréf að ræða.
Útgáfugengi bréfanna var ákveðið 145% að við-
bættum kauphallarveltuskatti og þóknun, sem talið
var mjög hagstætt væntanlegum hluthöfum. Hver
einstakur hluthafi mátti aðeins skrifa sig fyrir fimm
bréfum og gera eitt tilboð. Ekki komu félög til
greina, né þeir einstaklingar, sem árið á undan
höfðu liaft luvrri skattskyldar tekjur en 16.000
mórk. Veittur var 20% afsláttur af kaupverði bréf-
anna, ef hluthafar undirrituðu skuldbindingu um
það, að þeir seldu elcki bréfin í a. m. lc. jimm ár,
og gerði það um þriðjungur þeirra, en öðrum var
frjálst að láta bréf sín. Bréfunum fylgdi atkvæðis-
réttur samkvæmt hlutareign, sem þó var takmark-
aður við 1/1000 alls hlutafjár.
Áhugi almennings á hlutabréfum í „Preussag“
reyndist meiri en vænzt hafði verið. 216.119 kaup-
endur skrifuðu sig fyrir lilutum að nafnverði sam-
tals um eitt hundrað milljónir marka. Ríkisstjórnin
ákvað þess vegna, að út skyldu gefin til viðbótar
hlutabréf að nafnverði 53 millj. marka og hlutur
hins opinbera skertur sem því næmi. Átti hið opin-
bera eftir það hlutabréf fyrir 22 millj. marka, en
„almenningshluthafarnir“ 83 milljónir.
Ekki munu allir á einu máli um gildi tilraunar
þessarar, og hefur menn einkum greint á um það,
hvort nógu vendilega hafi verið tryggt, að hluta-
féð safnist ekki fljótlega á hendur fárra manna.
„Almenningshluthafarnir“ hafa borið dágóðan liagn-
að úr býtum. Gengi hlutabréfanna var við útgáfu
145% nafnverðs, þótt ckki sé tekið tillit til afslátt-
arins, en í ársbyrjun 1960 var gengi þeirra á kaup-
þingum komið upp í 200%, og á síðasta ári komst
það yfir 300%. (Orsakanna er ekki að leita til
verðbólgu.) Samkvæmt skýrslum vestur-þýzku
bankanna voru i byrjun árs 1961 um 70—80 af
hundraði þeirra hlutabréfa, sem einkaaðilar höfðu
eigimzt í ,,Preussag“, í eigu sömu aðila og höfðu
lceypt þau tveimur árurn áður. Talið var, að „smá-
ir“ hluthafar ættu um 90 af hundraði bréfanna.
Þess ber að geta, að gengi hlutabréfanna hefur á
þessum tíma jafnan farið hækkandi, svo sem fyrr
var getið, og er þess vegna óreynt, hvernig „al-
menningshluthafarnir“ mundu bregðast við falli
gengis, jafnvel þótt óverulegt kvnni að revnast,
auk þess sem fimm ára fresturinn er enn ekki út-
runninn, svo að ekki er fullséð, hvort þeir munu
halda bréfum sínum til frambúðar. — Á síðasta
ári var fyrirtækið „Vereinigte Tanklager- und
Transportmittel GmbH“, sem var eign hins opin-
bera, sameinað „Preussag“ og hlutafé hins síðar
nefnda aukið sem því nam. Gafst „almennings-
hluthöfunum“ í „Preussag“ þá færi á að auka hlut
sinn með því að skrifa sig fyrir nýjum bréfum.
V olkswagenverksmiðjurnar
Með lögum frá 28. júlí 1960 um sölu eignarrétt-
inda að Volkswagenverksmiðjunum til einkaaðila
er loks endanlega skorið úr um stofnun almennings-
hlutafélags um verksmiðjurnar, fyrst um sinn að
60 hundraðshlutum, en svo mun ráð fyrir gert, að
FKJÁLS VERZLUN
29