Frjáls verslun - 01.03.1968, Blaðsíða 36

36
FRJÁLS VERZLUN
MARKAÐSMÁL
ISLAND ORÐIÐ FULLGILDUR
AÐILI AÐ GATT
Alþingi íslands samþykkti hinn
20. marz s.l. að heimila ríkisstjórn-
inni að gerast fyrir íslands hönd
fullgildur aðili að Hinu almenna
samkomulagi um tolla og við-
skipti, þ. e. GATT (Generai Agree-
ment on Tariffs and Trade). Þann
5. marz 1964 fékk ísland bráða-
birgðaaðild að GATT, en gert er
ráð fyrir því, að bráðabirgðaaðild
leiði síðar til fullgildrar aðildar. í
samræmi við ályktun Alþingis
hefur nú verið gengið frá fullri
aðild íslands að GATT.
GATT, Hið almenna samkomu-
lag um tolla og viðskipti, öðlaðist
gildi 1. janúar 1948. Ríkin, sem
undirrituðu samkomulagið, voru
23 talsins. Samkomulagið var
árangurinn af fyrstu alþjóðlegu
viðræðunum um lækkun tolla og
minnkun viðskiptatálmana. í
fyrstu var ætlunin sú, að GATT
yrði aðeins til bráðabirgða, eða
þar til komið hefði verið á fót al-
þjóðlegri viðskiptastofnun. En
ráðagerðir um alþjóðlega við-
skiptastofnun voru lagðar á hill-
una, og GATT hefur orðið varan-
leg stofnun. Frá því að hinar
fyrstu alþjóðlegu tollaviðræður
fóru fram í Genf 1947—1948 hafa
farið fram margar alþjóðlegar
tollaviðræður. GATT beitti sér
fyrir alþjóðlegum tollaviðræðum
í Annecy í Frakklandi árið 1949,
síðan í Torquay í Englandi árið
1951, í Genf árið 1956, aftur þar
í borg 1960—1962, hinar svo-
nefndu Dillon-viðræður, og í Genf
árið 1964—1967, hinar svonefndu
Kennedy-viðræður.
í öllum þesum alþjóðlegu tolla-
viðræðum hefur náðst verulegur
árangur. Mestur varð þó árangur-
inn í Kennedy-viðræðunum, og
verður nánar vikið að því síðar.
GATT-sáttmálinn hefur nokkrum
sinnum verið endurskoðaður síðan
hann var fyrst undirritaður árið
1947. Árið 1963 var ákveðið að
bæta nýjum hluta við sáttmálann,
hluta um viðskipti þróunarríkj-
anna. Náðist samkomulag um
þennan nýja hluta, og tók það
gildi í júní 1966. Hinn nýi hluti
sáttmálans, 4. hluti, heitir Við-
skipti og þróun.
Hlutverk GATT er að stuðla að
auknum milliríkjaviðskiptum með
lækkun tolla og afnámi viðskipta-
hafta. Grundvallaratriði samkomu-
lagsins kemur fram í 1. grein sáít-
málans, þ. e. hin svonefnda „beztu
kjara“ regla. En í 1. greininni
segir: „Sérhvert hagræði, fyrir-
greiðsla, forréttindi eða undan-
þága, sem samningsaðili veitir
vegna vöru, sem kemur frá eða
fer til hvaða annars lands, sem er,
skal þá þegar og skilyrðislaust
veitt samsvarandi vöru, sem kem-
ur frá eða fer til landssvæðis allra
annarra samningsaðila“. Þetta á
við um tolla og hvers konar álög-
ur, sem lagðar eru á, eða í sam-
bandi við innflutning eða útflutn-
ing, eða í sambandi við færslu
greiðslna milli landa fyrir inn-
flutning eða útflutning og að-
ferðir þær, sem beitt yrði við
álagningu slíkra tolla og gjalda.
Ennfremur á þetta við um allar
reglur og fyrirmæli í sambandi
við innflutning og útflutning. Sátt-
málinn veitir þó undanþágur frá
þessu „beztu-kjara“ ákvæði, ef um
er að ræða stofnun tollabanda-
laga eða fríverzlunarsvæða. í 11.
grein GATT-sáttmálans er fjallað
um almennt afnámviðskiptahafta.
Þar segir: „Enginn samningsaðili
skal viðhalda eða setja önnurbönn
eða höft en tolla, skatta eða aðrar
álögur, hvort heldur sem er með
kvótum, inn- eða útflutningsleyf-
um eða með öðrum aðgerðum, á
innflutning neinnar vöru frá lands-
svæði annars samningsaðila eða
útflutning eða sölu til útflutnings
neinnar vöru til landssvæðis ann-
ars samningsaðila“. Ýmsar undan-
tekningar eru þó frá þessari grein.
T. d. er heimilað að hafa við-
skiptahöft í gildi, ef það er talið
nauðsynlegt vegna greiðslujafnað-
arins eða gjaldeyrisstöðunnar. í 6.
grein GATT-sáttmálans er aðildar-
ríkjum GATT heimilað að leggja
á undirboðs- og jöfnunartolla, ef
talið er sannanlegt, að um undir-
boð sé að ræða.
OEEC, Efnahagssamvinnustofn-
un Evrópu, vann ásamt GATT að
afnámi viðskiptahafta. Þegar því
marki hafði verið náð að afnema
að mestu viðskiptahöftin, var talið
nauðsynlegt að snúa sér af aukn-
um þunga að afnámi tolla. Starf
GATT að því að koma á samning-
um um lækkun tolla þótti sein-
virkt, og því var það, að myndað
var markaðsbandalag í Evrópu,
Efnahagsbandalag Evrópu. Þótti
augljóst, að unnt yrði að ná skjót-
ari árangri í því efni að lækka og
afnema tolla með svæðisbundnum
markaðsbandalögum en með al-
þjóðlegum tollaviðræðum. Hefur
það reyndar komið á daginn, og i
framhaldi af stofnun E...ahags-
bandalags Evrópu var einnig
stofnað fríverzlunarbandalag Evr-
ópu, EFTA.
ísland tók ekki þátt í stofnun
GATT í upphafi. Ástæðan var sú,
að hér voru þá í gildi mikil við-
skiptahöft. En eftir að innflutn-
ingshöft höfðu að mestu verið af-
numin, hafði skapazt grundvöllur
til þess, að ísland gerðist aðili að
GATT, Hinu almenna samkomu-
lagi um tolla og viðskipti. Þegar