Frjáls verslun - 01.02.1972, Blaðsíða 43

öflun tölulegra upplýsinga af
ýmsu tagi vegna kennslunnar í
háskólanum.
Ekki má gleyma að geta Þess,
að árið 1961 komu hingað norsk-
ir hagfræðingar og gerðu þjóð-
hags- og framkvæmdaáætlun fyr-
ir árin 1963-1966 (með aðstoð inn-
lendra aðilja). Hlaut hún fyrst
og fremst að skoðast sem leið-
beinandi, enda bæði rikjandi mik-
ill upplýsingaskortur og erfitt að
sjá til þess, að jafnvel ríkisstofn-
anir, bæjar- og sveitarfélög, fylgdu
áætluninni ósveigjanlega. Það,
sem vannst með þessari fjögurra
ára áætlun, var fyrst og fremst
að læra þau vinnubrögð, sem beita
á við slíka útreikninga, að fá að
vita, hvar upplýsingar skorti, og
setja fram hugmyndir um, hvern-
ig þeirra skyldi aflað, og síðast,
en ekki sízt, hvar brestir voru í
kerfinu, með tilliti til þess að
hrinda ýmsum málum í fram-
kvæmd.
Þess vegna var það ákveðið að
endurtaka ekki gerð slíkrar áætl-
unar að sinni, heldur einbeita sér
að gerð árlegra framkvæmda-
áætlana í sambandi við fjárlög,
áætlanir á einstökum sviðum,
eins og um einstakar atvinnu-
greinar eða landshluta, svo og
gera þjóðhagsspár. Einnig voru
gerðar mannaflaspár til langs
tíma og nokkrar spár á sviði iðn-
aðar i samstarfi við iðnaðarráðu-
neytið, eins og áður var getið.
Einnig ber að geta þeirrar efl-
ingar hagdeilda bankanna, sem
orðið hefur, sem hvort tveggja í
senn hefur bætt vinnubrögð þeirra
og þeirra fyrirtækja, sem til
þeirra leita um fyrirgreiðslu. Þá
hafa risið hér upp ráðgjafafyrir-
tæki, sem hafa þörfu hlutverki
að gegna.
Má hér vitna til greinarinnar í
Fjármálatíðindum 1968 eftir Wat-
erston, sem heitir „Tillögur um
hagnýta áætlunargerð á Islandi".
1 sama hefti Fjármálatíðinda er
einnig að finna „Álit og tillögur
um áætlunargerð" frá stjórn
Efnahagsstofnunarinnar, sem var
einnig sent Alþingi.
MEGINNIÐURSTÖÐUR OG
TILLÖGUR WATERSTONS:
„6. Með tilliti til hinnar ríkjandi
óvissu í efnahagshorfum hefur
ríkisstjórnin réttilega ákveð-
ið að semja ekki að svo stöddu
nýja fjögurra ára áætlun.
7. Þrátt fyrir þetta mælir margt
með því að beita áætlunar-
gerð við lausn efnahags- og
þróunarvandamála landsins.
8. Sá sveigjanleiki í áætlunar-
gerð, sem núverandi aðstæður
krefjast, myndi geta náðst
með kerfi árlegra þjóðhags-
áætlana og árlegra áætlana
um opinberar framkvæmdir, er
tengdar væru áætlunum til
sjö eða fleiri ára fyrir Þýð-
ingarmestu greinar framleiðslu
og þjónustu.
9. Efnahagsstofnunin ætti að
halda áfram að semja árlegar
Þjóðhagsáætlanir. Ásamt ár-
legum áætlunum um opinber-
ar framkvæmdir ættu þær að
vera sá grundvöllur, sem hægt
væri að marka á stefnu og
aðgerðir í efnahagsmálum.
10. Efnahagsstofnunin ætti eins
eins fljótt og tök eru á að
framkvæma fyrirætlanir sínar
um að láta byggðasamtökum
og sveitarfélögum í té tækni-
aðstoð við undirbúning og mat
verka.
11. Skipa ætti sérstakar nefndir
til að vinna að aukinni hag-
ræðingu og betra skipulagi í
landbúnaði og iðnaði.
12. Auka ætti starfslið Efnahags-
stofnunarinnar smám saman
og gera stofnunina þannig fær-
ari um að sinna þeim verkefn-
um, sem á henni hvíla.
13. Það ætti hið fyrsta að fram-
kvæma þá endurskipulagningu
Efnahagsstofnunarinnar, sem
ráðgerð hefur verið, og losa
ætti forstjóra hennar undan
daglegum önnum, þannig að
hann geti betur sinnt grund-
vallaratriðum stefnunnar í
efnahagsmálum.
14. Góð áætlunargerð á sviði op-
inberra framkvæmda krefst
þess í fyrsta lagi, að ráðu-
neytin séu færð til nýtízku-
legra horfs, og í öðru lagi,
að sérstakur starfsmaður eða
starfsmenn sinni áætlunargerð
í ráðuneytum og stofnunum.
15. 1 fyrstu ættu endurbætur í
gerð áætlana um opinberar
framkvæmdir aðallega að bein-
ast að samgöngumálum og
skólamálum.
16. Halda ætti áfram undirbún-
ingi að námskeiði til að kenna
aðferðir við mat verka.
17. Hagsýslustjóri og forstjóri
Efnahagsstofnunarinnar ættu
að vera ábyrgir fyrir sam-
ræmingu þjóðhagsáætlana,
fjárlaga og áætlana um opin-
berar framkvæmdir.
18. Til þess að tryggja það, að
fjárlaga- og hagsýslustofnun-
in sé fær um að framkvæma
þær umbætur í undirbúningi
og framkvæmd fjárlaga, sem
þegar hafa verið hafnar, ætti
stofnunin að bæta við sig
starfsmönnum, sérfróðum i
þeim efnum.
19. Æskilegt væri, að stjorn Efna-
hagsstofnunarinnar endur-
skoðaði þessa skýrslu og gerði
tillögur um framkvæmd henn-
ar til ríkisstjórnarinnar, að
því leyti, sem ástæða þætti
til.“
LÖG UM FRAMKVÆMDA-
STOFNUN RÍKISINS
Ég álít, að tilkoma laga um
Framkvæmdastofnun ríkisins feli
i sér grundvallarstefnubreytingu á
því, hvernig að áætlunargerð skuli
staðið á Islandi, og að í kerfis-
breytingunni felist vantraust á
Efnahagsstofnunina og beinlínis
refsing á forystumenn hennar fyr-
ir að hafa haldið sér utan við
stjórnmálaafskipti. Þannig var
Jónas Haralz ekki flokksbundinn
og Bjarni Bragi Jónsson sagði
af sér ýmsum störfum, Þeg-
ar hann tók við forstjóra-
embættinu, sem honum fannst
ekki samræmast forstöðumennsk-
unni. Ég tel, að miklu snyrtilegri
lausn hefði verið að gera stofn-
unina að deild í ráðuneyti (fjár-
mála- eða forsætisráðuneytinu),
ef ástæða var til að gera skipu-
lagsbreytingu.
Skipurit Framkvæmdastofnunar
er eitt Það krubbulegasta, sem
um getur. Bæði er verið að auka
pólitískt eftirlit með embættis-
mönnunum — með þreföldu varn-
arkerfi (þingkjörinni stjórn, fram-
kvæmdaráði og ríkisstjórninni) —
og auka likurnar á árekstrum
milli pólitískra yfirmanna stofn-
unarinnar og ríkisstjórnarinnar.
Einnig er hætta á árekstrum milli
ráðamanna stofnunarinnar og em-
bættismanna annars staðar í kerf-
inu.
STJÓRNMÁLAMENN í
KLEMMU
Hvaða traust bera menn til
slíkrar stofnunar? Verður unnt
að trúa þeim upplýsingum, sem
þaðan koma? Segjum, að einn
ráðamanna væri þingmaður úr
Norðurlandskjördæmi og valið
stæði milli þess að efla niður-
suðu sjávarafurða á Siglufirði
eða í Hafnarfirði? Hvort mundi
þingmaðurinn velja að öðru
jöfnu? (Kannski báða staðina, til
þess að sýna, að pólitík væri ekki
með í spilinu!).
Ég tel rangt að færa lánastarf-
semi inn í stofnunina og sömu-
leiðis að leggja Hagráð niður, því
að snar þáttur í starfsemi hverrar
rikisstjórnar ætti að vera að skapa
FV 2 1972
39