Frjáls verslun - 01.02.1976, Síða 25

þá hafa stjórnvöld verið knú-
in til þess að grípa inn í mynd-
ina. Með afskiptum af verð-
lagningu landbúnaðarafurða
hafa stjórnvöld haft áhrif á
það, hversu margir stunda
landbúnaðarstörf á hverjum
tíma og hvaða landbúnaðaraf-
urðir eru framleiddar og í hve
miklu magni. Óhætt mun að
fullyrða, að hérlendis hafa
stjórnvöld, með afskiptum af
verðlagningu landbúnaðaraf-
urða, og að vísu einnig með
lánastarfsemi, haft veruleg á-
hrif á þessi atriði. Spurningin
er, hvort þessi afskipti, þegar
vitað er að þau stríða gegn
þeim lögmálum sem ráða land-
búnaðarframleiðslunni, séu
ekki orðin til verulegs skaða
fyrir bændur og þjóðarheild-
ina.
• Verðmyndun land-
búnaðarafurða
hérlendis og
erlendis.
Þau tvö lögmál sem áður
voru nefnd hafa valdið því, að
bæði hér og erlendis hefur
vinnandi fólki við landbúnað
fælckað stórlega. Sem dæmi um
þessa fækkun hérlendis má
nefna, að á árinu 1860 var nær
80% þjóðarinnar tengt störf-
um í landbúnaði, en einni öld
síðar, árið 1960, starfaði um
14% í landbúnaði. Frá árinu
1960 hefur enn orðið veruleg
fækkun, bæði bein og hlut-
fallsleg. Til þess að draga úr
þessari fækkun starfandi fólks
í landbúnaði, vegna þess að
auknar tekjur almennings
fara í hlutfallslega minna mæli
til neyzlu landbúnaðarafurða,
og vega á móti þeirri lækkun
afurðaverðs, sem líkleg er með
aukinni framleiðni, hefur að-
allega verið beitt fimm aðferð-
um bæði hér og erlendis.
í fyrsta lagi hefur verið
reynt að bæta tekjur sumra
bænda með styrkjum og gjöf-
um. I öðru lagi hefur verið
reynt að örva neyzlu land-
búnaðarvara en jafnframt hafa
stjórnvöid eytt miklu fé í
rannsóknir og tækniframfarir
í iandbúnaði og þannig við-
haldið og aukið vandann. í
þriðja lagi hefur verið reynt
að takmarka það land, sem
nýta má til landbúnaðarfram-
leiðslu og þannig hækka verð-
ið með því að draga úr fram-
leiðslunni. í fjórða lagi hafa
stjórnvöld í sumum löndum
hlutast til um verðmyndun
landbúnaðarvara með því að
kaupa og selja ákveðið magn
af landbúnaðarvörum á hverj-
um tíma. Þessi stefna hefur yf-
irleitt leitt til mikillar birgða-
söfnunar landbúnaðarvara í
eigu opinberra aðila, sem síðan
hefur þurft að losna við með
öðrum hætti. f fimmta og síð-
asta lagi má nefna niður-
greiðsluaðferðina, en hún
byggist á því að lækka verð
til neytenda og örva þannig
framleiðsluna, en greiða bænd-
um hærra verð. Niðurgreiðsl-
urnar brúa þannig bilið á milli
framleiðslu-, vinnslu- og dreif-
ingarkostnaðar og verðsins til
neytenda.
• Stefnan hérlendis.
í heild má segja, að aðal-
einkenni stefnunnar í landbún-
aðarmálum og verðlagningu
landbúnaðarafurða hérlendis
séu þessi:
• 1. Innflutningur þeirra land-
búnaðarafurða, sem fram-
leiddar eru innanlands
er bannaður eða háður
leyfum.
• 2. Niðurgreiðslur fram-
leiðslu-, vinnslu- og dreif-
ingarkostnaðar eru veru-
legar.
• 3. Fjárfestingarlán, rekstrar-
lán og styrkir til land-
búnaðar eru landbúnaði
hagstæð, miðað við aðra
atvinnuvegi.
• 4. Útflutningsuppbætur eru
greiddar á útfluttar land-
brúnaðarafurðir.
• 5. Neyzla landbúnaðaraf-
urða er örvuð og rann-
sóknir í þágu landbún-
aðar verulega styrktar af
opinberu fé.
Málefni landbúnaðar og
verðmyndun landbúnaðaraf-
urða hefur verið undir vaxandi
gagnrýni á undanförnum árum.
Þessar umræður hafa á marg-
an hátt farið út í öfgar, t. d.
verðsamanburð milli landa,
sem ávallt hlýtur að vera
vafasamur. Hinu er ekki að
leyna, að þungamiðja þessara
umræðna hefur verið þær öfg-
ar, sem orðnar eru í niður-
greiðslum. Því er deilt um í
hvers þágu þær séu: hverjum
sé mestur hagur af niður-
greiðslum?
• IMiðurgreiðslur.
Þrennu er aðallega haldið
fram í þessu sambandi:
• 1. Niðurgreiðslur eru tæki
stjórnvalda til þess að
hafa áhrif á verðlag.
• 2. Niðurgreiðslur lækka bú-
vöruverð til neytenda og
eru því í þeirra þágu.
• 3. Niðurgreiðslur greiða nið-
ur framleiðslukostnað bú-
vara og örva framleiðslu
FV 2 1976
25