Frjáls verslun - 01.05.1982, Blaðsíða 33

aðar og stóriðju tala um orkuiðn-
að, en fylgjendur stóriðju tala um
áliðnað, sem raunhæfasta orku-
og stóriðjuna ístöðunni nú.
En skoðum nú málið betur frá
sjónarhóli ýmissa aðilla. Dr. Björn
Dagbjartsson, forstööumaður
rannsóknarstofnunar fiskiðnaðar-
ins, álítur að veiðar og vinnsla
kunni að geta tekið við meiri
mannafla en áðurnefnd skýrsla um
mannafla áætlar. Bendir hann
m.a. á að verið sé að þróa upp
ýmsarnýjargreinarsem muni kalla
á aukið vinnuafl, nái þær fótfestu.
Hinsvegar telja menn að frekari
þróun í úrvinnslu landbúnaðarvara
geti ekki orðið umtalsverð lyfti-
stöng þar sem útflutningur þeirra
er óraunhæfur og innanlands-
markaði er fyllilega sinnt.
Rótgrónar greinar
í erfiðleikum
Bygginga- og verktakaiónaóur,
sem stóð traustum fótum á Norð-
urlandi síðasta áratug og innleiddi
m.a. margar nýjungar á sínu sviði
til hagsbóta fyrir viðskiptavini sína,
stendur nú höllum fæti. Verkefna-
skortur blasir nú við Slippstöðinni,
svo sem öðrum íslenskum skipa-
smíðastöðvum. Eininghúsafram-
leiðendur eiga í vök að verjast
vegna harðnandi samkeppni frá
innfl utningi þessháttar húsa.
Sömú sögu er að segja af ýmsum
öðrum almennum iðnaði.
Ótti við byggðaröskun
og samkeppni
um vinnuaflið
Þrátt fyrir þessa stöðu eru
margir andmælendur stóriðju,
einkum áliðju, á Norðurlandi.
Valgerður Bjarnadóttir, annar
fulltrúi Kvennaframboðsins í
bæjarstjórn á Akureyri, segist vera
eindregið á móti stóriðju, einkum
áliðju, enda séu mengunarvarnir í
slíkum verksmiðjum ekki enn
fullnægjandi. Ekki afneitar hún
alfarið ofkufrekum iðnaði, svo
fremi að hann hafi ekki óheppilega
byggóaröskun í för með sér.
Byggðaröskun á borð við litla bæi
við stóriðjuverin, setna ungu fólki
en án félagslegrar þjónustu. Þeim
fjármunum, sem menn tala um að
verja til stóriðju telur hún betur
varið til uppbyggingar þess
iðnaðar, sem þegar er fyrir hendi
og þurfi raunar ekki nema brot af
fjárfestingu í stóriðjuveri til þess.
Páll Hlöðversson, skipatækni-
fræðingur tekur í svipaðan streng
hvað viðvíkur aðhlynningu að iðn-
aði, sem fyrir er. Hann segir: „Verði
starfsskilyrði iðnaðarekki stórbætt
Dregið hefur úr þrótti verktaka- og bygg-
ingastarfssemi nyrðra en fullur hugur er
nú fyrir því að snúa þeirri þróun við.
áður en lausnarorð stóriðjumanna
verður aö veruleika, mun stóriðjan
taka til sín hæfustu og bestu
starfskrafta iðnaðarins, einfaldlega
vegna hins mikla munar á launum
og kjörum starfsmann í stóriðju
annarsvegar og starfsmann í al-
mennum iðnaði hinsvegar. Ef ekki
verður brugðist skjótt við, yrðu af-
leiðingarnar algjört hrun almenns
framleiðsluiðnaðar bæði vegna
samkeppni um gott vinnuafl og
aukinnar samkeppni við innflutn-
ing á iðnvarningi.
Áliðja vænlegust
Gunnar Ragnars, forstjóri
Slippstöðvarinnar er einn úr
stækkandi hópi fylgjenda stóriðju.
Hann segir: ,,Við eigum hiklaust
að snúa okkur að því að nýta
vatns- og hitaorkuna, breyta henni
í iðnaðarvöru og flytja hana út.
Það er álitlegast fyrir okkur að
flytja orkuna úr landi í formi áls.
Ekki er við því að þúast að fámenn
þjóð þúi yfir þeirri reynslu, sem
nauðsynleg er til þess að ekkert
fari úrskeiðis. Það er því augljóst
að samvinna við erlenda aðilla er
nauðsynleg að ákveðnu marki.
Mín skoðun er sú að við eigum
fyrst og fremst að einbeita okkur
að því að byggja orkuverin og eiga
þau að öllu leyti. Á þann hátt
ráðum við yfir orkuöfluninni og við
eigum án efa möguleika á erlendu
lánsfé til þeirra hluta ef við getum
jafnframt sýnt fram á að við getum
selt orkuna. Það er svo matsatriói
hvort og þá að hvaða marki við
eigum að taka þátt í byggingu
framleiðslufyrirtækjanna. í því
sambandi gel ég að við ættum sem
minnst nálægt því að koma, en
leggja okkur fram við að fá erlenda
aðilla til þess að sjá um þann þátt.“
En af hverju vill Gunnar og
margir skoðunarbræður hans
helst álver?: ,,Á árunum 1980 til
1990 er reiknað með að árleg
aukning á notkun áls verði fjögur
til fimm prósent, sem er meiri
aukning en hægt er að reikna með
í annari framleiðslu.
Hagstæð þróun
á álmörkuðum
í dag er langmestur hluti þess
áls sem framleitt er í heiminum
framleitt i Norður-Ameríku, Evrópu
og Japan. Af heildarorkunni, sem
notuð er til þessarar framleiðslu er
54% vatnsorka, olía og gas er 23%,
kol 21% og kjarnorka 2%. Þetta
mun á næstu árum breytast frá
olíu og gasi yfir í vatnsorku og
notkun kola. Af þessum ástæðum
eru líkur á því, að framleiðslan
muni í auknum mæli færast frá
áðurgreindum löndum til
33