Frjáls verslun - 01.11.2000, Síða 59

FJflRMflL
stefna hefur fyrst og fremst áhrif á verð-
bólgu til lengdar.
Hversu stór gætu þessi skammtímaáhrif
verið? Er hugsanlegt að meginhluti núverandi
viðskiptahalla skýrist af aðhaldssamri peninga-
stefnu? Aætlanir hagfræðisviðs Seðlabankans
benda til að á undanförnum misserum gæti raun-
gengi hafa hækkað um 2-3,5% vegna aukins aðhalds
í peningamálum. Er þá miðað við tímabilið frá 1996 til
fyrrihluta árs 2000, en þá náði gengið hámarki. Lægri talan
byggist á sambandi raunvaxtamunar gagnvart útlöndum og
raungengis. Hærri talan er fengin með því að „kenna Seðla-
bankanum um“ alla hækkun nafngengis á tímabilinu og reikna
hvaða raungengishækkun hún olli. Áhrifin á viðskiptajöfnuð af
þessari tímabundnu hækkun raungengis eru nokkuð óviss en
áætlanir benda til að þau liggi á bilinu 0,5-2 prósentustig af
landsframleiðslu eftir 1-2 ár. Þau minnka síðan þegar frá líður.
Til samanburðar má geta þess að á þessu tímabili hækkaði
raungengið um 10,5% og viðskiptahalli jókst um 7,5 prósentu-
stig. Það er því alveg ljóst að peningastefnan á ekki sök á nema
litlum hlut í þessari þróun, enda ýmsar aðrar skýringar nær-
tækari.
Framtíð krónunnar Að undanförnu hafa heyrst staðhæfingar
um að krónan sé ónothæf og jafnvel ónýt. Til vitnis um þetta er
bent á háa vexti, mikinn vaxtamun og sveiflur í gengi krónunn-
ar. Þessar fullyrðingar standast ekki. Háir vextir og mikill
vaxtamunur getur verið fúllkomlega eðlilegur í ljósi mikillar
innlendrar eftirspurnar og of mikillar verðbólgu. Vaxtastigið er
ekki umfram það sem gerst hefur með gjaldmiðla sem hingað
til hafa ekki verið taldir ónýtir. Gengissveiflur hafa að öðru
óbreyttu óhagræði í för með sér. En breytingar á gengi krón-
unnar að undanförnu stafa að hluta af breytingum í undirliggj-
andi efnahagsskilyrðum og eru ekki umfram þær sveiflur sem
þekkjast á ýmsum öðrum gjaldmiðlum.
Við greiðum eitthvert gjald fyrir að hafa krónuna. Það gjald
felst m.a. í vaxtamun vegna gengisáhættu. En þetta gjald verð-
ur að vega á móti kostunum við að hafa krónuna. Þeir felast m.a.
í þvi að geta fylgt peningastefnu sem er í samræmi við hagsveifl-
una. Vegna aukins umfangs óheftra ljárm agn sh rey fi nga verður
æ erfiðara fýrir lítil lönd að fylgja sjálfstæðri fastgengissteínu en
halda jafnframt í gjaldmiðil sinn. Tilkoma evrunnar kann einnig
að breyta þeim kostum sem við stöndum frammi fyrir. Það er
þvi hugsanlegt að þegar iram liða stundir sveiflist vogarskál-
arnar krónunni í óhag og það verði
talið hagkvæmt að leggja hana af. En það er
mikilvægt að hafa í huga að breytingar á stöðu
krónunnar eru engin „patent“-lausn á núverandi
efnahagsvanda. Breytingar af því tagi taka verulegan
tíma og ekki eru allir kostir enn í boði.
En hvaða kostir koma til greina í gengismálum? Við gætum
haldið í núverandi kerfi sem hefur, þrátt fyrir allt, reynst þokka-
lega. Okosturinn við það felst hins vegar í vandanum við föst
mörk á gengi þegar undirliggjandi efnahagsskilyrði breytast
og umfang fjármagn sh reyfi nga eykst. Með sömu rökum er
hægt að hafna einhliða tengingu við evruna án þess að leggja
krónuna af og tvíhliða tenging virðist ekki í boði. Það mælir
einnig á móti tengingu krónunnar við evruna nú að aðeins um
þriðjungur utanríkisviðskiptanna er við evrusvæðið. Það er
einnig hægt að hugsa sér „harðari" fastgengisstefnu gagnvart
evrunni, t.d. í formi myntráðs eða með því að taka evruna upp
einhliða í innlendum viðskiptum. Það er hins vegar umhugsun-
arefni að ekkert sjálfstætt ríki með efnahagsmál sín í lagi hef-
ur farið þessa leið þar sem hagnaður af notkun myntarinnar
fellur öðru landi í skaut og enginn íhlutunarréttur er um þá
peningastefnu sem fylgt er. Þegar grannt er skoðað er full að-
ild að Myntbandalagi Evrópu besti fastgengiskosturinn af þeim
sem fela í sér afnám möguleikans á gengisbreytingum og sá
eini sem sæmir okkur sem sjálfstæðri þjóð. Hann er hins veg-
ar ekki í boði án aðildar að ESB.
Beint yfirlýst verðbólgumarkmið og flotgengi er álitlegur
kostur. Það mælir með þessari leið að sveigjanlegt gengi er
meira í samræmi við uppbyggingu hagkerfisins en fastgengi,
reynsla annarra þjóða er góð og við höfum byijað að feta þessa
braut með víkkun vikmarka gengisstefnunnar, auknum sveigj-
anleika gengisins og meiri áherslu á verðlagshorfur við vaxta-
ákvarðanir. Verðbólgumarkmið þarf ekki að koma í veg fyrir
það að Island geti tekið þátt í Myntbandalagi Evrópu síðar ef
landið verður aðili að ESB. 33
Gengi krónunnar
hefur hríðfallið
gagnvart dollar
Framtíð krónunnar
Að undanförnu hafa heyrst staðhæfingar um að krónan sé ónothæf og jafnvel ónýt. Til vitnis um þetta er
bent á háa vexti, mikinn vaxtamun og sveiflur í gengi krónunnar. Þessar fullyrðingar standast ekki.
59