Helgarpósturinn - 06.02.1995, Blaðsíða 15

MÁNUDAGUR 6. FEBRÚAR 1995
MORGUNPÓSTURINN SKOÐUN
15
Títni Eggerts er kominn
- löngu kominn
Það er eitthvað við Suðurlands-
kjördæmi sem er skemmtilegra en
önnur kjördæmi bjóða upp á. Óli
Þ. Guðbjartsson var til dæmis úr
þessu kjördæmi og það hefur eng-
inn gegnt ráðherraembætti með
persónulegri stíl — ekki einu sinni
Guðmundur Árni. Jón Helgason er
Suðurlandskjördæmi og líka Árni
Johnsen. Og svo Eggert Haukdal.
Eggert Haukdal er sérstakur
maður. Hann er svo sérstakur að
kunningi minn bjó sér til kenningu
um sérstæði hans. Hann sagði sem
svo að ef tvítugur maður hefði fyrir
þrjú þúsund árum eignast sinn
fyrsta son og síðan aðra sex á fimm-
tán ára tímabili og allir synir hans
hefðu gert það sama og síðan allir
niðjar þeirra þá hefði elsti sonur
elsta sonar getið af sér 150 kynslóðir
í dag á meðan ættstofn yngsta sonar
yngsta sonar hefði aðeins getið af
sér 85 kynslóðir. Þeir afkomendur
yngsta sonar yngsta sonar sem
væru uppi í dag væru því í raun
álíka langt frá forföður sínum þrjú
þúsund ára gömlum og elsti sonur
elsta sonar var árið 700 eftir Krist.
Þá má því segja að yngsti sonur
yngsta sonar í dag sé í raun samtíð-
armaður Atla Húnakonungs eða
annarra kappa frá miðöldum. Og
þessi kunningi minn vildi nefna
Eggert Haukdal sem dæmi um
svona mann, án þess að vita nokk-
uð um ættir hans.
Og þegar maður veltir því fyrir
sér er þetta ekki svo fjarri lagi. Egg-
ert er sá maður núlifandi sem hefur
staðið í langdregnustu nágrenna-
erjum. í áratugi eldaði hann grátt
silfur við prestinn í sveitinni og
skiptust þeir meira að segja á hross-
hræjum orðum sínum til áherslu.
Og Eggert er líka mikill deilumaður
við aðra en prestinn. Hann deilir
hart við andstæðinga sína en þó
sýnu harðast við þá sem fylgja hon-
um í liði. Það er einhver glæsilegur
miðaldabragur á því.
Um árið 700 snerust stjórnmál
fyrst og fremst um völd og auð.
Menn komu sér upp lénum og
reyndu að hafa af þeim gott lifi-
brauð. Þeir voru ekki að velta fyrir
sér hvert þjóðfélagið væri að fara
eða hvort þróunin væri heillavæn-
leg fyrir almenning allan. Þeim var í
raun meinilla við alla þróun og
tókst reyndar að halda aftur af
henni í þúsund ár eða svo.
Einhvern veginn svona stjórn-
málamaður er Eggert Haukdal.
„ Um árið yoo
snerust stjórnmál
fyrst ogfremst um
völd og auð. Menn
komu sér upp lénum og reyndu að hafa afþeim gott lifibrauð. Þeir
voru ekki að veltafyrir sér hvertþjóðfélagið vœri aðfara eða hvortþró-
unin vœri heillavœnleg fyrir almenning allan. Þeim var í raun meinilla
við alla þróun og tókst reyndar að halda aftur afhenni í þúsund ár eða
svo. Einhvern veginn svona stjórnmálamaður er Eggert Haukdal."
og sér fram í næstu kosningum. næst yngsta sonar og þeim er nú-
Textarannsóknarmenn hafa ekki
getað fundið neina framtíð í hans
pólitík. Hún snýst að stærstum
hluta um að halda vegsemd hans
heimahéraðs óbreyttri. Hann veit
sem er að ef breytingar fá að grass-
era þá leiðir það einungis til þess að
sveitunum ímignar og borgirnar
blómstra. Og þar sem Eggert á ekk-
ert lén í borg er hann á móti þeim.
Nú hefur Eggert sagt skilið við
sinn Sjálfstæðisflokk og ætlar einn
Hann ætlar að kalla sig Suðurlands-
listann. Nær væri að hann kallaði
sig Suðurlandsskjálffann og yrði
þar með forspár um áhrif sín á
næstu kosningar. Menn sem eru
samtíðarmenn Atla Húnakonungs
fá nefnilega ekki dafnað ef þeir
hefðu ekki samtíðarmenn sína sér
til fulltingis. Yngsti sonur yngsta
sonar getur nefnilega reitt sig á að
einhvers staðar er næst yngsti sonur
tíminn allt eins og ógeðfelldur og
þeim yngsta. Eggert mun því sópa
að sér atkvæðum fólks sem stendur
styrkum öðrum fæti aftur fyrir
landnám.
Það mun koma í ljós að Eggert er
maður tímans — ef til vill ekki
þessa tíma en örugglega liðins tíma.
Og tími Eggerts er kominn - -
löngu komjnn.
ÁS
Menn
Eggert Haukdal,
þingmaður Suðurlands
og sérframbjóðandi
Fiölmiðlar
Hvað eru rithöfundar að vilja upp á dekk?
Síðastliðinn föstudag var kynnt
hérna niðri á Kaffi Reykjavík stofn-
un málfrelsissjóðs, sem mér skilst
að sé ætlað að styrkja þá sem hafa
orðið fýrir barðinu á úreltum
ákvæðum hegningarlaga um meið-
yrði. Eða öllu heldur túlkun ís-
lenskra dómara á þessum ákvæð-
um. Nýfallnir dómar í þessum mál-
um hafa flestir gert mann orðlaus-
an. Hver dómurinn á fætur öðrum
er byggður á óskum dómaranna
sjálfra um hvernig fjölmiðla þeir
myndu helst kjósa en taka ekkert
mið af því hvernig fjölmiðlaum-
hverfið er í dag eða hefur verið
undanfarna áratugi. Ummæli eru
dæmd ómerk og höfundar þeirra
dæmdir í háar fjársektir, ekki vegna
þess að þau séu röng heldur dregur
dómarinn í efa að nauðsynlegt hafi
verið að orða þau með þessum
hætti eða skrifa með svo stórum
stöfum. Dómarar hafa eytt löngu
máli í að lýsa vanþóknun sinni á að
myndir séu birtar af þeim sem
koma við sögu í fréttum og þá sér-
staklega ef myndirnar birtast á út-
síðum. Dómarnir eru þrungnir af
orðum á borð við „ótilhlýðilegt" og
öðrum slíkum sem miklu fremur
lýsir smekksemi eða -leysi dómar-
ans en hvort það sem var kært hafi
verið efnislega rétt eður ei.
Ég verð oft var hversu gaman
fólki finnst að tala um fjölmiðla og
hafa skoðanir á þeim. Það er sjálf-
sagt sökum þess að fjölmiðlar eru
ágengir og þeim er nánast dembt í
andlitið á fólki. Sömu sögu má
segja um arkitektúr, sjónvarpsleik-
rit og aðrar sýnilegar listgreinar. Og
stjórnmál. Ég er mikill fylgismaður
brjóstvitsins enda geymi ég það litla
„Á meðan við
þurfum að lifa
við misvitra
dóma þá
ber að fagna stofnun'
málfrelsissjóðsins. En
þegar ég sá fundaboðið
gat ég hins vegar ekki
annað enflissað þegar
ég sá hversu margir
félagar í Rithöfundasambandinu voru þar á
meðal. Mér hefur nefnilega lengifundistþað
merki um litla tilfinningu þeirrar stéttarfyrir
mál- og tjáningafrelsi hversu margir félagar
þess hafa notfœrt sér þetta sérkennilega ástand
í dómstólunum og höfðað meiðyrðamál. “
vit sem ég hef í brjóstinu. En lestur
dóma í meiðyrðamálum hefur
fengið mig til að efast um hvort lö-
glærðir dómarar ættu einir að
dæma í málum sem snerta blöð og
aðra fjölmiðla. Hvort þeir hefðu
ekki gott af því að hafa einhverja
innanbúðarmenn sér til ráðgjafar á
sama hátt og þeir fá sér verkfræðing
til aðstoðar ef þeir eiga að úrskúrða
um burðargetu. Slíkur ráðgjafi í
fjölmiðlamálum gæti hindrað
dómarann í að eyða öllu púðri sínu
í útlit blaðanna — stærð mynda og
leturs — og gefið honum kost á að
fjalla um aðalatriðið, það er hvort
kærð ummæli séu í meginatriðum
rétt, sett fram samkvæmt bestu vit-
und og án ásetnings um að særa
ákveðna persónu. Dómararnir
gætu þá kveðið upp dóma sem
auka lagaskilning okkar í stað þess
að gera sig að fíflum með því að
setja saman ritgerðir um útlit blaða
eins og þau voru á síðustu öld.
Á meðan við þurfum að lifa við
misvitra dóma þá ber að fagna
stofnun málfrelsissjóðsins. En þeg-
ar ég sá fundarboðið gat ég hins
vegar ekki annað en flissað þegar ég
sá hversu margir félagar í Rithöf-
undasambandinu voru þar á með-
al. Mér hefur nefnilega lengi fund-
ist það merki um litla tilfinningu
þeirrar stéttar fyrir mál- og tján-
ingafrelsi hversu margir félagar
þess hafa notfært sér þetta sér-
kennilega ástand í dómstólunum
og höfðað meiðyrðamál. Af þeim
um fimmtán mönnum sem hafa
stofnað til slíkra mála á undan-
förnu árum telst mér svo til að íjór-
ir séu eða hafi verið félagar í Rithöf-
undasambandinu. Hrafn Gunn-
laugsson stefndi Helgarblaðinu fyr-
ir fáum árum. Ulfar Þormóðsson
og Þórarinn Eldjárn stefndu Press-
unni og nú nýverið stefni Vigdís
Grímsdóttir Morgunpóstinum.
Það getur verið að ég sé illa inn-
rættur, en mér finnst að til fæstra af
þessum málum sé stofnað til af
knýjandi ástæðum. Og í raun hefði
þetta orðsins fólk getað rétt hlut
sinn með starfstæki sínu, pennan-
um.
Þegar ég renndi yfir lista stofnfé-
laga gat ég því ekki varist hugsun-
inni um hvort Rithöfundasam-
bandið þurfi ekki að virkja umræðu
um mál- og tjáningafrelsi innan
sinna vébanda áður en það fer að
breiða þá umræðu út fyrir sínar
raðir.
En það hefur margt annað dúkk-'
að upp að undanförnu fyrir utan
stofnun málfrelsissjóðs sem tengist
fjölmiðlunum og notkun þeirra á
málfrelsinu. (Og hér verður ekki
rætt um breytingar á stjórnarskrár-
ákvæðum.) Tvenns konar umræða
urn þetta hefur verið í gangi sam-
tímis. Annars vegar sprottin af
fréttum af snjóflóðinu í Súðavík og
hins vegar af ummælum Ólafs G.
Einarssonar menntamálaráðherra.
Sú síðari snýst um meinta spillingu
fjölmiðlamanna og endaði í Ieiðara
Morgunblaðsins með þeim orðum
að kominn væri tími til að ein-
hverjir stjórnendur fjölmiðla segðu
af sér í kjölfar mistaka sinna og/eða
spillingar. Þetta er ekki eins nýstár-
leg krafa og ætla mætti — ritstjóri
Helgarpóstsins sagði af sér á sínum
tíma, ekki bara einu sinni heldur
tvisvar. Hins vegar væri gaman að
fá að heyra nánar hvað leiðarahöf-
undur Moggans meinar. Á ritstjóri
að segja af sér þegar hann er dæmd-
ur fýrir að blað hans setur haka-
krossinn á þýskan ríkisborgara? Á
ritstjóri að segja af sér ef almennt
viðhorf er á þá leið að blað hans
hafi notfært sér dómgreindarleysi
manns á sorgarstundu og birt við
hann viðtal á forsíðu? Á ritstjóri að
segja af sér þegar hann veitir fyrir-
tæki sem auglýsir mikið hjá honum
meiri kynningu en íýrirtæki í sömu
starfsemi en auglýsir minna?
Það væri gaman að fá að vita
meira.
Gunnar Smári Egilsson
Hver áÆíSÍfeð
skilið að fá
íslensku
lllugi Jökulsson
rithöfundur „-
Þetta er svo við-
kvæmt fólk allt sam-
Ég vil þvíekki
gera upp á milli
þeirra.“
Kolbrún
Bergþórsdóttir
bókagagnrýn-
andi „Annað hvort
Fríða eða Thor, en
ég held að Vigdís fái
verðlaunin og ég er
ekki ósátt við það. “
Svala Arnardótt-
ir þula „Mér finnst
Vigdís vera vel að
þeim komin afþvi
að hún rúmar svo
margt sem höfund-
ur, með fantasíuna,
agann og stílinn. “
Eysteinn Þorvaldsson, prófess-
or við KHÍ „Það er afdráttarlaust af
minni hálfu. Ég tel að Thor eigi að fá
þetta. Hans bók er mesta listaverkið
afþessum skáldsögum
Bragi Kristjóns-
son fornbókasali
„Ég hefenga skoð-
un á því. /Etli það
verði ekki þorska-
og ufsalýsi eftir Thor
sem fær þetta eins
og venjulega. “
öirö ersátítosö3
í hópnum sem
áSSS/sKHið
að fá þauíí
Kolbrún Berg-
þórsdóttir „Hvorki
Árni Bergmann né
Einar Kárason eru
með verðlaunabæk-
ur.“
Eysteinn Þorvaldsson „Nei, það
vil ég ekki segja. / fyrra fannst mér aft-
ur á móti einkennilegt að hvorki Engl-
ar alheimsins né Ástir fiskanna voru
tilnefndar. “