Helgarpósturinn - 13.02.1995, Page 21

MÁNUDAGUR 13. FEBRÚAR 1995
MORGUNPÓSTURINN MENNING
21
Starfsfólk sjúkrahússins í sýningu Leikfélags
Kvennaskólans
„Sko, þetta er gamanleikur meö
engum boöskap," sögðu þau
Helga Dís Sigurðardóttir, Eva
Hrönn Guðnadóttir og Kjartan
Guðmundsson, sem gengu inn á
ritstjórnarskrifstofu MORGUN-
PÓSTSINS fyrir skemmstu. Pau
komu til að segja frá uppfærslu Fúr-
íu, leikfélags Kvennaskólans, á
verkinu „Morfín" eftir Svend Eng-
elbrectsen. „Ja, það var kannski
boðskapur í leikritinu, en hann hefur
þurft að víkja af því að við erum bú-
in að breyta því svo mikið.“
Það er mikið leiklistarlíf hjá fram-
haldsskólum og í Morfíni eru rúm-
lega þrjátíu sem fara með hlutverk
undir leikstjórn
Þrastar Guð-
bjartssonar.
„Hann er ágætur,“
sögðu Heiga Dís,
Eva Hrönn og
Kjartan um það
hvernig Þröstur
væri nú svona inn
við beinið, en
ákváðu svo að
breyta framburði
sínum: „Nei, nei,
hann er alveg stór-
kostlegur." Mikil
tónlist er í sýningunni og hefur
hljómsveit verið stofnuð sérstaklega
til að annast hana. Meðlimir eru allir
úr Kvennaskólanum og flytja bæði
frumsamið efni sem og stælt og
stolið. Sýningar verða í Héðinshús-
inu, en að sögn krakkanna erfremur
lítil og léleg aðstaða innan Kvenna-
skólans. „Þetta er húsnæði Frú Em-
ilíu, sem hefur reynst okkur afskap-
lega vel.“
Með aðalhlutverk fara: Kjartan Guð-
mundsson, Melkorka Árný Kvar-
an, Garðar Árnason, Ölvir Gísla-
son og Markús Bjarnason.
Blaðamanni fannst þetta ískyggi-
lega hátt hlutfall stráka einkum með
tilliti til þess að leikurinn er á vegum
skóla sem heitir Kvennaskóli. En
þau vildu lítið gefa út á þá gagnrýni
og sögðu einfaldlega að strákarnir
væru greinilega að sækja á. -JBG
dlistarmenn
skrifar um menningar-
stefnu Reykjavíkur-
borgar og „veislustjór-
ann“ á Kjarvals-
_________________stöðum.
í gegnum innkaupastefnu og boðs-
sýningar innanlands sem utan. Þess-
ar stofnanir færa sig auk þess sífellt
meira upp á skaftið við „skxáningu"
listasögunnar og þá gjaman út frá
eigin hráefni. A árum áður mátti
heita að myndlistarheimurinn hafi
skipst í tvennt, annars vegar í hóp
sem naut góðs af eða hafði Listasafn
Islands í eins konar herkví árum
saman og svo hina sem haldið var úti
í kuldanum. Þíða komst á í nokkur
ár en síðan hefur orðið deginum
ljósara að nýtt íhald hefur sest að
kjötkötlunum. Aðferðaffæðin er
jafn heimóttarleg og fýrr: þegar tví-
skinnungur í daglegri umgengni, þar
sem þagað er þunnu hljóði og læðst
með veggjum, hættir að gera sitt
gagn þéttir hópurinn sig sjálfkrafa
saman í hræðslubandalag og þrýsti-
hóp sem sendir ffá sér þau skilaboð
að þeir séu í rauninni með hinar op-
inberu menningar- eða myndlistar-
stofhanir í herkví; því enginn stjórn-
andi þeirra geti þrifist í starfi án þess
að hafa þetta einvalalið íhaldsins
sem engu vill breyta sín megin. Og „-
íhald“ hvers tíma í íslenskum lista-
heimi er alltaf á sama aldri: mið-
aldra, því á þeim aldri er fólk jafnan
ffekast á gæðin og fýlgnast sér. Þessi
hópur á sér einkum tvo höfuðand-
stæðinga; eldri kynslóðir listamanna
sem hefur í sér fólgna söguna og
reynsluna, þá sem áður sátu við kjöt-
katlana, og hið unga og upprenn-
andi listafólk sem á eftir, offast óaf-
vitandi, að fá hið miðaldra íhald til
að fyllast ógleði yfir eigin munnfylli.
En einn andstæðing á íhaldið (í list-
unum) alltaf, burtséð frá kynslóðum
og aldri og það er hinn ffjálsi (-
lista)maður, hinn glöggskyggni til-
raunamaður, sem eðli sínu sam-
kvæmt getur aldrei skotið rótum í
hræðslu- og þagnarbandalögum.
Það er dapurt ástand að „árangur og
umbun“ í myndlist sé um þessar
mundir helst skilgreindur út frá
fýlgispekt við miðaldra hagsmuna-
hópa, og gildir þar einu hvers konar
myndlist er búin til eða hvort hún sé
yfirleitt búin til.
Stofnanir stjórna
Ustaheiminum
Á undanförnum árum hefur
veruleg urnræða farið fram um urn-
svif og rekstur opinberra myndlist-
arstofiiana; bæði á opinberum vett-
vangi, í einstökum nefndum og
manna á milli. I umræðum hefur
komið fram að þessar stofnanir
(Listasafn Islands, Myndlista- og
handíðaskólinn, og Listasafn
Reykjavíkur) virðist stjórna mynd-
listarheiminum meira en myndlist-
armenn geta virðurkennt sjálfsvirð-
ingar sinnar vegna. Bent hefur verið
á að tengsl þessara stofnana við hinn
almenna myndlistarmann og mynd-
listarheiminn almennt sé óljós, og sí-
felldrar tortryggni gætir hvað varðar
skipan í valdastöður, meðferð valda
og krókaleiðir í fýrirgreiðslupólitík.
Einangrun og hugmyndaleysi hvað
varðar eldri sem yngri nryndlist þyk-
ir einkenna allar þessar stofnanir.
Forráðamenn þeirra eru ósýnilegir í
allri opinberri umræðu hvað varðar
myndlist og menningu. Embætti
forráðamanna þessara stofnana hafa
verið mótuð að hætti opinberra
embættismanna en ekki sem ein-
staklinga með stefnumarkandi hug-
myndir eða innsýn. En víkjum nú að
myndlistarmálum hjá borginni sér-
staklega.
Alkunna er að menningarmála-
nefhd sem fer með stjórn Listasafhs
Reykjavíkur er skipuð fulltrúum
pólitískra flokka, þar sem hvorki for-
stöðumaður Listasafns Reykjavíkur
né tveir fulltrúar listamanna hafa at-
kvæðisrétt. Það er löngu tímabært
að starfssvið menningarmálnefhdar-
innar verði endurskoðað með rót-
tækunr hætti og ættu ýmsar leiðir til
vald- og fjármagnsdreifingar að vera
kannaðar. Hugmynd um opinn
ffamkvæmdasjóð er hér afar athygl-
isverð. Eðlilegt væri að skipuð yrði
sérstök fagstjórn yfir Listasafn
Reykjavíkur. Skilgreina þarf vald og
verksvið forstöðumanns, en eins og í
pottinn er búið um þessar mundir er
hann í eins konar spennitreyju á
milli stuðningsmanna sinna meðal
listamanna og þeirrar pólitísku
nefndar sem hann vinnur hjá. Þetta
hefur leitt til skaðlegra og dýrra
hrossakaupa: svo sem Kopúlfstaða-
og Errcmála auk neyðarlegra
boðsýninga og bitíinga sem kyndir
undir tortryggni og ótrúverðugleika.
Hinn kappsfulli forstöðumaður hef-
ur markvisst beitt Listasafni Reykja-
víkur, með óþrjótandi sjóði sveitar-
félagsins að bakhjarli, í samkeppni
við listaheiminn, og hvergi sést fyrir;
nú er svo komið málum að nánast
engin frjáls myndlistarstarfsemi er
eftir í Reykjavík. Grafið hefur verið
undan frumkvæði, sjálfstæði, og
eðlilegri sjálfsínrynd myndlistar-
manna. Myndlistarheimurinn logar
því meira af tortryggni, því hærra
sem glamrar í kjötkötlum í kringum
Kjarvalsstaði og mikla menn fyrir sér
kjötstykkin sem mara þar í hálfu
kafi. Brýnt er að gera öll menningar-
afskipti borgarinnar opnari og gegn-
særri og móta þarf farvegi fyrir fag-
lega og gagnrýna umræðu og endur-
skoðun; þar sem auðvitað reynir á
innsýni jafnt sem framsýni. Gunnar
Kvaran og hver sá sem hefur nánast
bróðurpart framkvæmdafjár í
myndlistarheiminum milli handa
hefur komið ýmsu í verk og sumt
sem óhjákvæmilega virðist til bóta.
En jafnvel hin góðu verk vekja tor-
tryggni séu þau framkvæmd í skjóli
ógegnsæs kerfis sem einkennist af
miðstýringu, valdabrölti og lítils-
virðingu við hinn ffjálsa myndlistar-
mann. Gunnar Kvaran sjálfur er
löngu orðinn að tákni fyrir kerfi sem
„Hulda Hákon: þriggja ára
starfslaun hjá borginni, boðsýn-
ing og skrá hjá LR.“
„Kristján Guðmundsson:
boðsýning og skrá hjá LR, sem
flaggað getur steini til merkis um
að hann sé borgarlistamaður."
þarf að opna upp, breyta og endur-
skoða myndlistinni til heilla. Kerfi
þar sem völdin og fyrirgreiðslan dul-
in bak við tvískinnung, ógegnsæi og
hrossakaup, skipta orðið meira máli
en myndlistin sjálf, þróun hennar,
þanþol og möguleikar. Þetta er kerfi
sem enginn getur grætt á til lengdar.
En þrátt fyrir þetta vill Gunnar
Kvaran herða enn á hnútunum og er
vafalaust sigurviss ásamt sínum
hópi. En stjórnun menningar og
myndlistarmála hjá borginni snýst
ekki um Gunnar Kvaran eða Hann-
es Sigurðsson sem einnig hefur
boðið sig ffam til embættis forstöðu-
manns Kjarvalsstaða, heldur urn
ástand og ffamtíð myndlistar á Is-
landi. Það er von mín og annarra
myndlistarmanna, sem stunda sitt
starf utan hræðslubandalaga, að
skipuð verði hlutlaus dómnefnd
hæfustu manna til þess að vega og
meta ástandið og mæia síðan með
lausn mála í samræmi við bestu
sannfæringu. Mín tillaga er sú að
best væri að núverandi umsækjend-
ur væru báðir ráðnir; sem væri þá
fyrsta skrefið í nauðsynlegum skipu-
lagsbreytingum, verkaskiptinu,
valddreifingu og heilbrigðara mynd-
listarlífi. En lyktin frá kjötkötlunum
kitlar nef íhaldsins og við göngum á
lyktina í veislusal Hótel Borgar.
Herská hvatning
um óbreytt ástand
Við komum nú að fundarmönn-
„Birgir Andrésson: upplíminga-
maður, hönnuður og ráðgjafi hjá
GK, á inni boðsýningu hjá LR.“
„ívar Valgarðsson gat talið fram
boðsýningu og sýningarskrá á
vegum Listasafns Reykjavíkur,
einnig trygga vinnu við afsteypu-
og minjagripagerð á vegum
Gunnars Kvaran og snatt við upp-
setningu sýninga á Kjarvalsstöð-
um.“
um þar sem þeir hafa komið sér
saman urn texta bréfs sem er herská
hvatning um það að óbreyttu
ástandi skuli haldið hvað varðar
skipan myndlistarmála hjá borginni,
og að stjórnarhættir undanfarinna
ára séu þeim mjög að skapi. Nú rísa
menn upp (höfum þá líka með sem
ekki áttu heimangengt, en skrifuðu á
bréfið í anddyrum húsa sinna) og
vilja allir skrifa undir einni hendi.
Menn sem höfðu haltir gengið sýn-
ast nú alheilir, aðrir kreppa hnefa til
merkis um að nú skuli hvergi kvik-
að, sumir segja fátt en höndin þó
styrk. og hugurinn skýr, því nú má
hvergi varpa skugga á trúverðugleik
þrýstihópsins. Og nú skrifa þeir hver
af öðrum: Fremstir fara þeir ívar
Valgarðsson og Kristinn E.
Hrafnsson. Ivar gat talið fram

„Gunnar Kvaran sjálfur er löngu
orðinn að tákni fyrir kerfi sem
þarf að opna upp, breyta og end-
urskoða myndlistinni til heilla.
Kerfi þar sem völdin og fyrir-
greiðslan dulin bak við tvískinn-
ung, ógegnsæi og hrossakaup,
skipta orðið meira máli en mynd-
listin sjálf, þróun hennar, þanþol
og möguleikar."
„Helgi Þ. Friðjónsson: boðsýn-
ing og sýningarskrá hjá LR, og
menningarverðlaun DV afhent
fyrrum úr hendi GK.“
„Kristinn E. Hrafnsson sem áð-
ur mælti fyrir eðlilegri endurskoð-
un á myndlistarkerfi borgarinnar
og var um tíma andsnúinn Korp-
úlfi og Erró, gat nú staðfest frels-
un sína fyrir tilverknað boðsýn-
ingar á vegum LR, þriggja ára
starfslaunum á vegum borgarinn-
ar og baktryggingar við að dytta
að biluðum listaverkum í vörsiu
GK.“
boðsýningu og sýningarskrá á veg-
um Listasafns Reykjavíkur, einnig
trygga vinnu við afsteypu- og minja-
gripagerð á vegum Gunnars Kvaran
og snatt við uppsetningu sýninga á
Kjarvalsstöðum. Kristinn sem áður
mælti fyrir eðlilegri endurskoðun á
myndlistarkerfi borgarinnar og var
um tíma andsnúinn Korpúlfi og Er-
ró, gat nú staðfest ffelsun sína fyrir
tilverknað boðsýningar á vegum LR,
þriggja ára starfslaunum á vegum
borgarinnar og baktryggingar við að
dytta að biluðum listaverkum í
vörslu GK. Og nú legggja þeir nafn
sitt við þetta bænabréf um óbreytt
ástand hver af öðrum. Kristján
Steingrímur sem í vor á í vændum
boðsýningu og skrá hjá LR, Helgi Þ.
Friðjónsson: boðsýning og sýning-
arskrá hjá LR, og menningarverð-
„Kristján Steingrímur á í vor í
vændum boðsýningu og skrá hjá
LR“
laun DV afhent fyrrum úr hendi GK,
Kristján Guðmundsson: boðsýn-
ing og skrá hjá LR, sem flaggað getur
steini til merkis urn að hann sé borg-
arlistamaður, Birgir Andrésson:
upplímingamaður, hönnuður og
ráðgjafi hjá GK, á inni boðsýningu
hjá LR, Hulda Hákon: þriggja ára
starfslaun hjá borginni, boðsýning
og skrá hjá LR, Svava Bjömsdóttir:
borgarlistamaður, boðssýning og
skrá hjá LR... Handagangur er í
öskjunni og tíminn svo naumur að
varía nema innsti hringurinn kemst
á blað; þó ná nokkrir rninni spá-
menn, sem þegið höfðu góðgerðir
hjá LR og GK eða áttu eitthvað í
vændum, að skrifa undir og munu
þeir síðar vitja nafns. Já, íhaldinu var
nú aldeilis orðið mál að signa sig. En
eins og nú er komið málum í mynd-
listarheiminum á Islandi þarf þó
enginn meira á því að halda að signa
sig en hinn frjálsi myndlistarmaður,
merkisberi hinnar sífrjóu myndlist-
ar; - því á engu þarf þjóðin nú meira
á að halda en ómenguðum visku-
brunni listarinnar.
Hannes Lárusson