Helgarpósturinn - 30.11.1995, Blaðsíða 10

eet*.... aun
RMMTUDAGUR 30. NOVEMBER1995
10
Útgefandi: Miðill hf.
Framkvæmdastjóri: Þorbjörn Tjörvi Stefánsson
Ritstjóri: Karl Th. Birgisson
Ritstjómarfulltrúar: Guðrún Kristjánsdóttir
Stefán Hrafn Hagalín
Setning og umbrot: Helgarpósturinn
Filmuvinnsla og prentun: Prentsmiðjan Oddi hf.
DNA-búnað
til íslands
Fyrr í mánuðinum voru tveir georgískir sjómenn
sýknaðir af kærum fyrir nauðgun um borð í
skipi þeirra og hafði þeim þá verið haldið í gæzlu-
varðhaldi í hálfan fjórða mánuð. Málsmeðferðin
öll var þvílíkt réttarhneyksli að líklegt má telja að
valdið hefði miklum usla, ef ekki hefðu átt í hlut út-
lendingar sem eiga sér enga málsvara.
Rannsókn máls Georgíumannanna tafðist að
hluta til vegna misvísandi framburðar kvennanna,
sem kærðu, en líka vegna tafsamra DNA-rann-
sókna sem nauðsynlegar eru í málum sem þessu. í
Helgarpóstinum í dag er sögð keimlík saga, af máli
tvítugs Breta sem verið hefur í farbanni hér á
landi í tvo mánuði vegna meintrar nauðgunar um
borð í skipi í Reykjavíkurhöfn. í þetta sinn er ekki
seinagangi yfirvalda um raunir mannsins að
kenna; reyndar bendir flest til að þau hafi afgreitt
málið fljótt og vel. Aftur eru það hins vegar DNA-
próf sem tefja málsmeðferð svo mjög, að líta má á
sem gróft mannréttindabrot.
Bretanum er raunar ekki haldið í gæzluvarð-
haldi, en hann má sætta sig við að dúsa vikum
saman í ókunnu landi, fjarri fjölskyldu og vinum.
Eins og fram kemur í blaðinu eru málavextir raun-
ar allir slíkir, að líklegt má telja að maðurinn verði
sýknaður þegar upp er staðið. Það er þó ekki meg-
inatriði máls — enda hver maður saklaus þar til
sekt hans er sönnuð — heldur það að sakborning-
ar skuli sæta slíkri ótuktarmeðferð sem rekja má
til sinnuleysis og kæruleysis stjórnvalda.
Það er nefnilega stjórnvöldum að kenna að hér á
landi er ekki til búnaður til DNA-rannsókna. Það er
vitanlega aðeins ein birtingarmyndin á óviðun-
andi aðstöðu hérlendis til hvers kyns rannsóknar-
starfa, sem er bein afleiðing þeirrar skoðunar
valdhafa fyrri ára að menntun og rannsóknir séu
ekki fjárfestingar virði — þeim hefur yfirleitt litizt
betur á að eyða skattfé í fiskeldisstöðvar og fjár-
hús.
Hér er hins vegar um að ræða mannréttindi og
lýðréttindi. Ef réttarkerfið álítur á annað borð
nauðsynlegt að nota DNA-próf við rannsóknir á
málum sem þessum — sem er rétt mat — ber því
skylda til að sjá til þess, að sú ákvörðun Ieiði ekki
til óviðunandi tafa og mannréttindabrota á borð
við þau sem við verðum nú vitni að.
Eflaust koma þessi nauðsynlegu DNA-tæki ein-
hvern tíma til landsins, en varla fyrr en íslending-
ar eru farnir að upplifa á sjálfum sér meðferðina
sem útlendingar verða nú fyrir hérlendis í hverju
málinu á fætur öðru.
Helgarpósturlnn
Vesturgötu 2
101 Reykjavfk
Sími: 552-2211 Bréfasfml: 552-2311 Netfang: hp@centrum.is
Bein númen Ritstjórn: 552-4666, símbréf: 552-2311,
fréttaskotið: 552-1900, tæknideiid: 552-4777,
auglýsingadeild: 552-2211, símboði: 84-63332,
símbréf: 552-2241, dreifing: 5524999.
Áskrift kostar kr. 800 á mánuði ef greitt er með
greiðslukorti, en kr. 900 annars.
Efasemdir um Evrópusambandið
Það hefur ekki komið nógu
skýrt fram í umræðum hér-
lendis um Evrópusambandið,
hvers vegna rökrétt er og eðli-
legt, að íslendingar og Bretar ali
með sér sterkari efasemdir um
samrunaþróunina í Evrópu en
Stjórn mál
X \t Hannes Hólmsteinn Gissurarson
þjóðir meginlandsins. íslending-
ar, Bretar og meginlandsþjóð-
irnar hafa auðvitað allar hag af
frjálsum viðskiptum innan álf-
unnar, eins og Adam gamii
Smith skrifaði um fyrir tvö
hundruð árum. Þess vegna áttu
allar þessar þjóðir samleið inn í
evrópskt efnahagssvæði, þar
sem tolimúrar hrundu og vega-
bréfaskoðun varð úreit fyrir-
bæri.
Þá gátu Spanverjar hagnýtt
sér það, að íslendingar draga
fisk úr sjó með lægri tilkostnaði
en Spánverjar, og íslendingar
hagnýtt sér á móti, að Spánverj-
ar rækta vín með lægri tilkostn-
aði en íslendingar, svo að dæmi
sé tekið. Með evrópsku efna-
hagssvæði voru Evrópuþjóðirn-
ar í raun að endurreisa þá skip-
an mála, sem var fyrir Norður-
álfuófriðinn mikla 1914-1918 og
hafði gefist vel.
Hin póiitíska
samrunaþróun
Þegar kemur að pólitískri
samrunaþróun skilur á hinn
bóginn leiðir. Fyrir þjóðum meg-
inlandsins vakir vitaskuld að
koma i veg fyrir blóðuga hildar-
leiki eins og heimsstyrjaldirnar
tvær. Frakkar og Þjóðverjar og
aðrar stórþjóðir álfunnar
ákváðu að smíða plóga úr sverð-
um sínum, og minni þjóðirnar,
sem höfðu orðið fyrir barðinu á
stórveldadraumum þeirra,
fylgdu þeim fegnar inn í pólitískt
bandalag. í þeim skilningi er Evr-
ópusambandið gagnkvæm
trygging fyrir friðsamlegri lausn
mála innan Evrópu. Innan múra
„ Við höfum tryggt öryggishagsmuni okkarmeð uarnar-
samningnumuiðBandaríkin... ogséðuiðskiptahags-
munum okkarborgið með samningnum um európskt
efnahagssuœði... Fyrir íslendinga erumsókn um að-
ild að Európusambandinu eins og að uilja greiða aftur
fyrir tryggingu, sem þeir hafa þegar. Sama trygging,
tuöföld greiðsla. “
þess geta þjóðir meginlandsins
horft með feginskenndum hrolli
á borgarastríðið í Júgóslavíu og
upplausnina í Rússaveldi. En ís-
lendingar og Bretar þurfa enga
múra, því þeir hafa Atlantshafið.
Þessar þjóðir byggja eyjar og
hafa ekki orðið að sæta reglu-
bundnum innrásum Spánverja,
Frakka eða Þjóðverja. Þær telja
sig því ekki þurfa jafnsterka (og
jafndýra) pólitíska tryggingu fyr-
ir friðsamlegri lausn mála og
þjóðir meginlandsins. Auðvitað
hefur nútímatæknin fært þær
miklu nær meginlandinu en áð-
ur. En sögulegur arfur þeirra og
hugsunarháttur er annar en
meginlandsþjóðanna.
Opinn markaður
— ekki lokað ríki
Fyrir íslendinga og Breta er
Evrópusambandið því aðeins
eftirsóknarvert, að það sé opinn
markaður fremur en lokað ríki,
ríkjasamband fremur en sam-
bandsríki. Aðalatriðið er frjáls
verslun á milli landa, ekki sam-
hæfing á öllum hlutum og á öll-
um sviðum. Nokkrir breskir
ráðamenn hafa einmitt látið í
ljós þá skoðun, að aðild að evr-
ópska efnahagssvæðinu hefði
hentað Bretum betur en aðild að
Evrópusambandinu, þótt líklega
verði ekki aftur snúið. Af þessum
ástæðum er rökrétt fyrir íslend-
inga, eins og viðhorf eru nú á al-
þjóðavettvangi, að láta staðar
numið við evrópska efnahags-
svæðið, en sækja ekki um aðild
að Evrópusambandinu. Við höf-
um tryggt öryggishagsmuni okk-
ar með varnarsamningnum við
Bandaríkin, en hann er öfundar-
efni allra smáþjóðanna í Evrópu,
og séð viðskiptahagsmunum
okkar borgið með samningnum
um evrópskt efnahagssvæði. Við
þurfum ekki frekari tryggingar.
Sama bygginí
— tvöföl
Oft fylgir ferðatrygging með í
kaupum, þegar greitt er fyrir
ferðir með greiðslukortum, eins
og alkunna er, og þá er óskyn-
samlegt að kaupa sérstaka
ferðatryggingu, sem veitir engu
meiri bótarétt. Fyrir íslendinga
er umsókn um aðild að Evrópu-
sambandinu eins og að vilja
greiða aftur fyrir tryggingu, sem
þeir hafa þegar. Sama trygging,
tvöföld greiðsla.
Höfundur er ríthöfundur og
dósent í stjómmálafræði.
Palladómur
Karlmennskan holdi klœdd
Staða karla hefur verið nokk-
uð til umræðu að undan-
förnu og þær raddir gerast æ há-
værari að „mjúki maðurinn“,
uppdiktaður af firrtum femínist-
um, sé einkar misheppnuð upp-
finning. Hverri skoðun er það
nauðsyn að eiga holdi klæddan
tákngerving. Þeir sem vilja
„mjúka manninn" út í hafsauga
þurfa ekki annað en að líta til Al-
þingis íslendinga — hin hefð-
bundna karlmennska á sér nefni-
lega dágóðan fulltrúa í Vest-
manneyingnum Árna Johnsen.
Því gleymir enginn sem sá
þegar Arni flaug í gegnum gatið
á Dyrhólaey í sumar. Æsispenn-
andi atriði sem sameinaði það
besta úr góðri James Bond-
mynd eða Schwarzenegger-
drama. Árni lét ekki þar við sitja
heldur fór aftur og aftur inn í
gatið. Það þarf enga Júlíu
Kristevu eða aðra sérfræðinga á
sviði táknfræðinnar til að sjá
kynferðislega skírskotun i þess-
um djarfa verknaði. Karlmann-
legur sprangar Árni um kletta og
glufur og heilsar að sjómanna-
sið þegar þurfa þykir. Það er
engin tilviljun að veiðimanna-
samfélagið í Eyjum skuli kjósa
að hafa Arna sem sinn fulltrúa á
þingi. Reyndar geta allir karl-
menn á íslandi verið stoltir af
Árna.
En það er vandlifað í þessum
heimi og þvi hef-
ur Árni fengið að
kynnast svo um
munar. Þeir eru
nefnilega margir
sem eru fastir í
þeirri hug-
myndafræði að
vit og vöðvar
fari ekki saman.
Þar fara spjátr-
ungarnir í Al-
þýðuflokknum
fremstir í flokki,
dyggilega studd-
ir af Kvenna-
listakonum. Ekki
síst hinn pemp-
íulegi Ossur
Skarphéðins-
son, hvers karl-
mennska birtist
fyrst og fremst í
því að stúdera
og tala um kynlíf
laxa?! Eins og
kunnugt er notaði hann tækifær-
ið fyrir skemmstu í ræðustól á
Alþingi að brigsla Árna um
heimsku. Hvað gera almennileg-
ir menn þegar slíkir gasprarar
eru að gera sig breiða? Þeir snúa
upp á eyrað á þeim og gefa þeim
svo gott spark í afturendann.
Einfeldni og heimska er ekki
endilega það sama. Árni má vera
ánægður með að teljast til
þeirra sem hafa einfalda en
skýra heimsmynd. Það hefur
sýnt sig að menn sem gefa sig út
fyrir að vera snjallir detta oftast
í þá gryfju að týna sér í einhverj-
um orðhengilshætti og sniðug-
heitum. Slíkir menn eru ekki lík-
legir til að gera landi og þjóð
gagn. Árni hefur um langt skeið
átt undir högg að sækja vegna
háðfugla sem upphefja sig á
kostnað annarra í stað þess að
hafa í raun nokkuð til málanna
að leggja. Það einfalda gefst best
eins og til dæmis í tónlistinni.
„Tomorrow never knows“ með
Bítlunum er bara í C-i. Þá er ekki
flókinn hljómagangur í „Þykkva-
bæjarsöng" Árna — en hann
svínvirkar. Það er kominn timi
til að áhrifa Árna fari að gæta
meira í landsmálunum. Ætli
nokkur myndi sýta það þó að til
dæmis þrjóturinn Jan Henry
fengi einn á lúðurinn?