Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1941, Blaðsíða 13

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
437
^erntari haupmanna
N eins og Nikulás helgi var vemdari þeirra,
sem um höfin sigldu, var hann einnig um
tíma verndari kaupmanna og jafnvel peningalán-
ara. Helgisögurnar, er bendla hann við kaupmenn,
eru skemtilegar og ólíkar slíkum sögum, sem sagð-
ar voru um hann á þessum fyrstu árum núverandi
menningartímabils okkar.
Fyrsta sagan er um kaupmann í Myra, sem
lánaði peningaupphæð hjá Gyðingi einum og sór
við altari Nikulásar helga, að hann skyldi greiða
lánið eins fljótt og honum væri unnt. Enginn önn-
ur skuldbinding var af honum krafin.
Eftir langan tíma vildi Gyðingurinn innheimta
fje sitt, en honum til mikillar undrunar, fjekk
hann það svar, að búið væri að greiða lánið. En
honum var ekki kunnugt um að nein slík greiðsla
hefði farið fram og hann bað því kaupmanninn að
mæta fyrir rjetti. Áður en hinn óheiðarlegi kaup-
maður kom fyrir rjettinn, ljet hann gera sjer
staf, sem var holur að innan og fyllti síðan staf-
inn af gullpeningum. Hann tók þennan staf með
sjer, og er hann var beðinn að sverja, fjekk hann
Gyðingnum stafinn og bað hann að halda á hon-
um fyrir sig á meðan hann segði eiðstafinn. Og
á meðan Gyðingurinn hjelt á stafnum, sór kaup-
maðurinn að hann hefði afhent Gyðingnum meira
gull, en hann hefði fengið að láni hjá honum. Síð-
an tók hann staf sinn aftur og hjelt heimleiðis.
Er kaupmaðurinn hafði gengið um stund, varð
hann þreyttur og lagðist til svefns við veginn. Á
meðan hann svaf, ók vagn yfir hann og varð hon-
um að bana. Hjól vagnsins braut einnig stafinn
og gullpeningarnir runnu úr stafnum.
Gyðignum voru sagðar þessar frjettir. Sumir
sögðu, að hann ætti að taka peningana, sem væru
hans rjettmæta eign, en Gyðingurinn neitaði, þar
sem hann vildi ekki taka við fje frá dauðum manni.
„En“, bætti Gyðingurinn við, „ef hinn göfugi,
góði Nikulás helgi, vekti hann upp frá dauðum,
myndi jeg ekki aðeins taka við fjenu, heldur myndi
jeg einnig taka kristna trú“.
Þegar þessi orð höfðu verið töluð, heyrðist
hljóð og líkið við veginn lifnaði við og reis á fæt-
ur.
Peningalánarinn hjelt þegar til dómkirkjunnar
í Myra, þar sem hann kraup við altari Nikulásar
helga og ljet skírast.
önnur sögusögn frá eldri tímum segir frá Gyð-
ingi einum, sem hafði heyrt um hinn mikla mátt
Nikulásar helga. Hann ljet gera líkneski af dýrð-
lingnum og setti líkneskið í hús sitt. Hann skipaði
líkneskinu svo fyrir: „Nikulás! Hjer er allur minn
auður. Jeg skipa þjer að gæta hans, ef þú gætir
hans ekki vel, mun jeg hefna mín grimmilega á
þjer“.
Dag nokkui’n, þegar kaupmaðurinn var ekki
heima, komu þjófar í hús hans og rændu öllum
auði hans, og skildu ekkert eftir nema líkneski
Nikulásar helga.
Þegar kaupmaðurinn komst að því, að hann
hafði verið rændur, varð hann æfa reiður og hróp-
aði að líkneskinu: „Nikulás helgi, jeg setti þig til
að gæta fjársjóða minna. En sjá. Þú hefir ekkert
gert til að gæta þeirra og þess vegna mun jeg
kvelja þig með því að berja þig“. Með þessum
orðum tók Gyðingurinn líkneskið og grýtti því til
jarðar. Þá skeði merkilegt kraftaverk. Þetta sama
kveld birtist Nikulás þjófunum og sagði við þá:
„Hvers vegna hefi jeg verið barinn svo illa og
þolað raunir ykkar vegna? Sjáið hve líkami minn
er bólginn og brotinn? Sjáið hvernig rautt blóð
rennur um líkama minn? Farið strax og'biðjið og
fastið, því að annars mun guð á himnum gera öll-
um mönnum kunnug afbrot ykkar og þið verðið
hengdir".
„Hver ert þú?“ spurðu þjófamir.
„Jeg er Nikulás, þjónn Krists, sem kaupmað-
urinn hefir barið svo fólskulega vegna þess. að þið
tókuð auðæfi hans“.
Þegar dagur rann, skiluðu þjófarnir kaupmann-
inum aftur þýfinu, en kaupmaðurinn fór þegar
til kirkju til að biðjást afsökunar á því, hvernig
hann hefði farið með líkneski Nikulásar, og til að
taka á móti trausti guðs.
Afleiðing þessara síðustu helgisagna er það svo
enn þann dag í dag, að á heimili hvers einasta
guðhrædds kaupmanns í Grikklandi og Rússlandí
er til mynd eða líkneski af Nikulási helga. Það er
einnig sagt, að fyrr á tímum hafi peningalánarar
hengt gullpyngjur fyrir utan búðir sínar. Þær áttu
að tákna hinar þrjár pyngjur gulls, sem Nikulás
helgi gaf meyjunum þremur. Á síðari tímum varð
þetta að þremur gullnum kúlum, sem eru merki
veðlánara, það er einnig sagt, að kúlurnar þrjár í
skjaldarmerki hinnar frægu Medici-ættar eigi rót
sína að rekja til þessarar sömu helgisögu. Áður
en Medici-ættin komst tíl valda í ítalíu, fjekst hún
við kaupmensku.
Mikmlás áeígi cg Sörnin
EN það er fyrir börnin og ást þessa góða dýrð-
lings á sakleysinu, að Nikulás hefir komið
til okkar, sem vemdarengill jólahátíðarinnar. Tvær
gamlar helgisögur fjalla beinlínis um velferð barn-
anna. önnur þessara helgisagna segir frá manni
einum, sem hjelt veizlu til að fagna syni sínum,
sem var að koma frá námi. Til veizlunnar bauð
hann kirkjuþjónunum. Meðan verið var að borða,
kom kölski dulbúinn sem pílagrímur, barði að
dyrum hússins og bað um peninga. Faðirinn bað
son sinn að gefa aumingja manninum eitthvað. Sá
vondi sá andlit drengsins og beið eftir honum á
krossgötum og drap hann. Faðirinn grjet yfir
missi drengsins síns og hin mikla sorg hans gerði
það að verkum, að hann hrópaði: „Bjarti, elsku-
legi sonur, hvernig líður þjer? Ó, heilagi Nikulás!
Eru þetta launin, sem jeg fæ fyrir ást mína til
þín?“
Ekki höfðu þessi orð fyr verið töluð, en að dreng-